مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم در نشست غیرعلنی روز یکشنبه یازدهم آذرماه مجلس شورای اسلامی شرکت می‌کند تا درباره برخی مسائل اقتصادی توضیح دهد. افزایش قیمت‌ها و نبود برنامه روشن اقتصادی از سوی تیم اقتصادی دولت پزشکیان، در کنار شیوه تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۴ که سبب افزایش فقر در سال آینده خواهد شد انتقادهایی درباره عملکرد دولت پزشکیان در پی داشته است.
علی نیکزاد نایب رئیس مجلس شورای اسلامی درباره جلسه مشترک مجلس و دولت که فردا یکشنبه به صورت غیرعلنی و غیررسمی در مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد، گفته «پس از کارهای کارشناسی که در مورد بودجه انجام شده رئیس جمهور علاقمند بود که مباحثی را در مورد مسائل اقتصادی با نمایندگان مطرح کنند. بنابراین امروز صبح و بعد از ظهر جلسه کمیسیون ها در مجلس برگزار می شود و فردا صبح هم جلسه ای با دولت برگزار خواهد شد که در آن آقای رییس جمهور با وزرای مدنظر خود به مجلس می آید. این جلسه در ابتدا غیرعلنی است.»
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در مورد مسائل اقتصادی که قرار است از سوی رئیس دولت چهاردهم با نمایندگان مطرح شود هم گفت: «دولت گفته بود که حقوق ها حداقل ۱۲ میلیون باشد، اما کمیسیون تلفیق آن را به عدد ۱۳ رسانده است. و مباحث دیگری مطرح شده که رئیس جمهور برای صحبت در این خصوص به مجلس می‌آید.»
در روزهای گذشته افزایش قیمت‌ها و نبود برنامه روشن اقتصادی از سوی تیم اقتصادی دولت پزشکیان، در کنار شیوه تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۴ که سبب افزایش فقر در سال آینده خواهد شد انتقادهایی درباره عملکرد دولت پزشکیان در پی داشته است.
افزایش ۳۸ درصدی قیمت برق خانگی، افزایش قیمت مرغ و تخم‌مرغ، افزایش ۶۶ درصدی قیمت نان، افزایش ۳۰ درصدی تولیدات خودروسازان داخلی، در کنار بالا رفتن نرخ دلار نیما، تنها بخشی از افزایش قیمت‌هایی است که در سه ماهه نخست دولت چهاردهم اعمال شده است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران از تورم آبان‌ماه ۱۴۰۳، شاخص قیمت مصرف‌کننده به ۲۷۹/۵ رسید که نسبت به ماه گذشته ۲/۸ درصد افزایش، نسبت به ماه مشابه سال قبل، ۳۲/۵ درصد و در دوازده ماهه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۳۳/۱ درصد افزایش داشته است. قیمت مواد غذایی در این ماه نیز بطور قابل توجهی افزایش یافته و نرخ تورم نقطه به نقطه مواد غذایی به ۲۹/۳ درصد رسید.
اینهمه در حالیست که عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد دولت چهاردهم از برنامه دولت برای افزایش نرخ ارز نیمایی گفته است. افزایش نرخ ارز نیما یا دلار توافقی که امروز شنبه دهم آذرماه به ۶۱ تا ۶۲ هزار تومان رسید، به این معناست که اکثر واردات کشور با دلاری با این نرخ انجام می‌شود و در نتیجه قیمت تمام شده کالاها در بازارهای داخلی نیز با افزایش روبرو می‌شود.
قیمت دلار در بازار آزاد نیز با وجود دخالت مستقیم بانک مرکزی در این بازار طی یک ماه گذشته دو بار از مرز ۷۰ هزار تومان عبور کرده و در صبح امروز به بیش از ۷۰ هزار و ۲۰۰ تومان رسید که رکوردی تازه در قیمت دلار در ایران بود.
همچنین لایحه بودجه ۱۴۰۴ که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است چشم‌اندازی منفی در زمینه تورم و تداوم روند گسترش فقر به نمایش می‌گذارد. مواردی چون درآمدهای غیرقابل تحقق نشان میدهد دولت با کسری شدید بودجه روبرو خواهد شد و طبق روال دولت‌های جمهوری اسلامی اقداماتی را برای جبران کسری بودجه در دستور کار قرار میدهد که سبب افزایش تورم خواهد شد.
در آنسو میزان حقوق کارکنان و بازنشستگان دولت کمتر از نرخ تورم پیش‌بینی شده که موجب افزایش جمعیت فقرا در کشور و فرورفتن اقشار کارمند و بازنشسته به زیر خط فقر خواهد شد.
همه این موارد سبب انتقاداتی از سوی کارشناسان و شماری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی شده است. حسین صمصامی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفته «بودجه سال آینده یک بودجه کاملا تورمی است. همین که هم ارز کالاهای اساسی کاهش پیدا کرده و هم نرخ آن بالا رفته است. خود بودجه هم با ارز ۵۵ هزار تومانی بسته شده است تورم ایجاد می‌کند.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی افزوده «قیمت کالاها تقریبا هفته به هفته بالا می‌رود به این علت است که اکنون بیش از ۶۰ درصد از کالاها با ارز نیما تأمین می‌شوند و قیمت این ارز هم مرتبا در حال افزایش است.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی «با این بودجه نمی‌توانیم نقش و وظایف دولت را به گونه‌ای که بتواند سیاست‌های مالی را هدفمند اجرا کند تنظیم کنیم بلکه اگر هنر کنیم، این است که بتوانیم آثار تورمی این بودجه را در کشور کاهش دهیم.»
لایحه بودجه در کنار شرایط جمهوری اسلامی در سیاست خارجی تصویری نگران‌کننده از شرایط اقتصادی کشور در سال آینده را به نمایش گذاشته است؛ تصویری که مرتضی افقه اقتصاددان و استاد دانشگاه جندی‌شاپور اهواز آن را اینطور توضیح میدهد: «من معتقدم تغییرات اقتصادی از داخل کشور تقریبا ناممکن است. در حال حاضر با این خزانه خالی که برای دولت به ارث رسیده است، عملا هیچ کار خارق العاده‌ای نمی‌شود انجام داد. اگر با آمدن ترامپ آن یک و نیم میلیون بشکه‌ای که [در لایحه بودجه] پیش‌بینی شده، نتوانیم بفروشیم، با مشکلاتی جدی در بخش بودجه روبرو می‌شویم. دولت منبع دیگری برای جایگزینی ندارد و از سال ۱۳۹۷ تا کنون هر چه منبع بوده، به انتها رسیده است. مگر این که صندوق توسعه ملی هنوز چیزی در چنته داشته باشد، اما قرار بود صندوق توسعه را هم برای روزهای سخت‌تر احتمالی آینده کنار بگذاریم.»
راهکارهای جمهوری اسلامی برای دور زدن تحریم‌ها یا کاهش اثر آنها تا کنون جوابگو نبوده است. در حالیکه سالهاست مقامات مختلف جمهوری اسلامی در روند معروف به «نگاه به شرق» به دنبال حذف دلار و آثار آن از مبادلات تجاری کشور هستند، دولت پزشکیان مدعی ایجاد سازوکاری عملی در اینباره شده است.
محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی به تازگی گفته «با بانک مرکزی روسیه توافق کردیم که مبنای تسویه ما نرخ ارز بازار توافقی و نرخ ارز شناوری باشد و آنها هم پذیرفتند که انجام بدهند. این اکوسیستم کار را با روسیه تقریبا آماده کردیم امیدواریم بتوانیم که این کار را با سایر کشور‌ها هم در آینده پیش ببریم.»
علی قنبری، اقتصاددان و عضو هئیت علمی دانشگاه تربیت مدرس اما معتقد است که مبادلات بانکی ایران و روسیه تحولی در اقتصاد ایران ایجاد نمی‌کند.
این اقتصاددان توضیح داده که «در حال حاضر دلار با سهم حدود ۴۰ درصدی در مبادلات کالایی همچنان پرمصرف‌ترین ارز در تجارت بین‌الملل است. دلار از سایر ارز‌ها محبوب‌تر است و گرچه یورو نیز محبوبیت دارد، اما باز هم دلار، قدرت انعطاف بالاتری در مبادلات بین المللی دارد.»
علی قنبری با اشاره به اینکه «مبادلات بین بانکی ایران و روسیه، نمی‌تواند وضعیت بانک‌های کشور را متحول کند» افزوده که «حتی خود روسیه نیز شدیدا به دنبال درامد‌های دلاری است و به این نوع درامد‌ها وابستگی دارد یا به عبارتی ترجیح میدهد ذخایر دلاری خود را توسعه دهد. درست است که این شعار از سوی روسیه مطرح می‌شود که می‌خواهد روبل را جایگزین دلار کند. اما این حرف دقیقا در حد شعار است.»
در این میان بحران‌های اقتصادی و ناتوانی تیم اقتصادی دولت چهاردهم برای مدیریت مشکلات اقتصادی سبب می‌شود مسعود پزشکیان زیر ضرب منتقدانش در جناح‌های رقیب حکومتی قرار بگیرد. موضوعی که در روزهای گذشته با تهدید به استیضاح او از سوی حسین صمصامی نماینده مجلس شورای اسلامی نیز نمایان شد.
در همین رابطه غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی به سایت «رویداد۲۴» گفته «من نگران پزشکیان هستم و متأسفانه روزهای تنهایی او را می‌بینم.»
این نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی با اشاره به دور زدن بخشی از اصلاح‌طلبان از سوی پزشکیان پس از انتخابات ریاست جمهوریف گفته «پزشکیان دوستانش را ناراحت کرد و فکر کرد با خوشحال کردن دشمنانش، می‌تواند روی این اسب که نه زین دارد نه چیزی، سوار شود.»
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۱ دسامبر ۲۰۲۴