شش کشور اروپایی در بیانیه‌‌ای خواهان بازگشت ایران به تعهدات برجامی شده و از گام‌های اخیر تهران ابراز نگرانی کرده‌اند. هم‌زمان رویترز از توافق تروئیکای اروپا برای “ساز و کار حل اختلافات” در ژانویه ۲۰۲۰ خبر داد.
خبرگزاری رویترز با استناد به گفته دیپلمات‌های غربی، اعلام کرده که شرکای اروپایی توافق اتمی، ژانویه سال ۲۰۲۰ به مکانیسم حل اختلافات برجام رجوع خواهند کرد. این خبرگزاری روز جمعه ۲۰ دسامبر نوشت، آلمان، فرانسه و بریتانیا توافق کرده‌اند که این روند را شروع کنند اما در عین حال منتظر بمانند تا ببینند پیش از رفتن پرونده به شورای امنیت، گام‌های ایران در راستای بازگشت از تعهدات برجامی‌اش چه خواهد بود.
طبق ساز و کار پیش‌بینی شده در بند ۳۷ برجام که به “مکانیسم بازگشت خودکار” یا “مکانیسم ماشه” موسوم است، چنانچه ایران توافق هسته‌ای را نقض کند، تحریم‌های بین‌المللی که پیش از آن وجود داشتند، با ارجاع پرونده به سازمان ملل، مجددا به جریان خواهند افتاد.
اروپایی‌ها پیش‌تر گفته بودند تا زمانی که تعهدات ایران از خط قرمز عبور نکرده باشد، ایران را به رعایت برجام و تنش‌زدایی ترغیب خواهند کرد.
رویترز خبر یاد شده را از قول شش منبع دیپلماتیک منتشر کرده که نام‌شان محفوظ مانده است. پیش‌تر نیز آسوشیتدپرس به نقل از یک مقام اروپایی نوشته بود که اگر چیزی تغییر نکند نمی‌توان جلوی کلید خوردن مکانیسم ماشه را گرفت.
یک منبع اروپایی قبلا گفته که هدف از فرایند مکانیسم ماشه، حفظ توافق و حل مشکلات است؛ وگرنه اگر اروپا در صدد احیای تحریم‌های سازمان ملل باشد، میخ آخر به تابوت برجام کوبیده می‌شود.
رویترز می‌نویسد یک مقام ارشد ایرانی در واکنش به تصمیم تروئیکای اروپا برای فعال کردن مکانیسم ماشه گفته است: «اگر چنین شود، ایران هم اقدام متناسب را انجام خواهد داد… اگر آنها قصد حفظ توافق اتمی را دارند باید به وعده‌هایشان عمل کنند وگرنه تهران گام‌های بعدی را بر می‌دارد.»
گزارش رویترز در حالی منتشر شده که دو هفته قبل، نشست کمیسیون مشترک کشورهای باقیمانده در توافق هسته‌ای بدون تصمیم‌گیری درباره فعال شدن مکانیسم حل اختلاف خاتمه یافته بود.
بیانیه مشترک خطاب به ایران
هم‌زمان، شش کشور اروپایی در بیانیه مشترکی از گام‌های جدید ایران ابراز نگرانی کرده و خواستار حفظ برجام شدند.
در بیانیه صادره از سوی لهستان، بلژیک، استونی، فرانسه، آلمان و بریتانیا آمده است: «ما از گام‌های نگران کننده‌ای که ایران در ماه‌های اخیر برای کاستن از تعهدات هسته‌ای خود ذیل توافق برداشته نگرانیم… از ایران می‌خواهیم بدون فوت وقت این گام‌ها رابه عقب برگرداند و از اقدام‌های تنش آمیز بیشتر خودداری کند.»
طرح‌های موشکی و آزمایش موشک‌‌های بالستیک از جمله نکاتی است که این بیانیه به آن اشاره کرده است.
ایران تا کنون در چهار مرحله، تعهدات خود در توافق هسته‌ای را کاهش داده است. در نخستین گام که ماه مه ۲۰۱۹ و در اولین سالگرد خروج یک جانبه آمریکا از برجام صورت گرفت، ایران خبر داد که فروش اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین را متوقف می‌کند. دو ماه بعد، ایران از مرز تعیین شده ۳/۶۷درصد برای غنی‌سازی اورانیوم فراتر رفت و در سومین گام، تحقیق و توسعه انواع سانتریفوژه را شروع کرد. در آخرین گام، تهران اعلام کرد که تزریق گاز به سانریفوژهای نصب شده در تاسیسات زیرزمینی فردو را شروع می‌کند. قرار بود طبق برجام، این تاسیسات به مرکز تحقیق و توسعه و تولید ایزوتوپ‌های پایدار مبدل شوند.
یک ماه قبل، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای حکام گزارش داد که ایران یکی دیگر از محدودیت‌های مندرج در برجام را زیر پا گذاشته و ذخایر آب سنگین این کشور از ۱۳۰ تن عبور کرده است.
منبع: سایت صدای آلمان (دویچه وله)، ۱۴ ژانویه ۲۰۲۰