ایاصوفیه دیگر موزه نیست و درهایش برای نماز و عبادت به روی مؤمنان باز شده است. روشنفکران سکولار ترکیه سخت ناخشنود هستند. “دویچه وله” با اورهان پاموک، سرشناس‌ترین نویسنده ترکیه و برنده جایزه نوبل به گفتگو نشسته است.
یولیا هان، خبرنگار “دویچه وله” از اورهان پاموک می‌پرسد: هیچ فکرش را می‌کردید که مهمترین بنای استانبول، که ۸۶ سال موزه بوده و یونسکو آن را بخشی از میراث جهانی دانسته، ناگهان مسجد بشود؟
اورهان پاموک: در سال ۱۹۳۴ آتاتورک کبیر، پایه‌گذار ترکیه نوین، مسجد ایاصوفیه را به موزه تبدیل کرد. او این عمارت ارتدوکس که زمانی بزرگترین کلیسای جامع یونان به شمار می‌رفت را به موزه تبدیل کرد تا به جهان، به ویژه به دنیای غرب، بگوید: “ببینید: ما ترکها ملتی سکولار هستیم”. می‌خواست بگوید: «ما قصد داریم از لائیسیته فرانسوی پیروی کنیم و دروازه کشورمان را به روی فرهنگ و تمدن اروپایی باز کنیم». حالا این هدف به کلی نقش بر آب شده است.
دویچه وله از نویسنده برنده جایزه نوبل در ادبیات می‌پرسد: ایاصوفیه به عنوان موزه هم برای مسلمانان اهمیت دارد و هم برای مسیحیان. به نظر شما دولت اردوغان از تغییر کارکرد آن به مسجد چه هدفی دارد؟
پاموک: دولت قصد دارد آشکارا بگوید که ما به سکولاریسم کمال آتاتورک احترام نمی‌گذاریم. ما قصد داریم پوپولیست باشیم. ما قصد داریم با پیروی از اسلام عوامانه به دنیا بگوییم که از غرب خوشمان نمی‌آید. من این پیام را نمی‌پسندم اما تعجب می‌کنم که اینجا مخالفان صداشان را بلند نمی‌کنند. شاید به این خاطر که می‌دانند این اقدامی مردم‌پسندانه است و ظاهرا متاسفانه سرنوشت ایاصوفیه به دست همین مردم افتاده است. ولی من در عین حال یک شهروند ترکیه هستم و مثل میلیون‌ها انسان سکولار دیگر با این تصمیم مخالف هستم اما بدبختانه صدای ما شنیده نمی‌شود.
دویچه وله: به نظر شما چرا مخالفان صداشان در نمی‌آید؟
پاموک: یکی از دلایل سکوت آنها این است که در ترکیه آزادی بیان وجود ندارد. مخالفان این تصمیم جرأت ندارند بگویند: این موزه میراث آتاتورک است، پس باید به آن احترام بگذاریم. واقعیت این است که ترکیه، برخلاف سایر کشورهای مسلمان، بنیادی سکولار دارد و جهان این را می‌داند. همه شهروندان ترکیه، حتی آنها که به جریان‌های اسلامی گرایش دارند و به آنها رأی می‌دهند، آشکارا یا پنهانی به این که با سایر ملت‌های مسلمان متفاوت هستند، افتخار می کنند. با غرور می‌گویند: ما مثل اروپایی‌ها سکولار هستیم. و حالا از این هدف دور افتاده و به هدف آتاتورک پشت کرده‌اند که می‌خواست ترکها هم مسلمان باشند و هم سکولار.
منبع: سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۰
تصویر: اورهان پاموک، نویسنده سرشناس ترکیه و برنده جایزه نوبل