«ژیلا کرم‌زاده مکوندی»، کنشگری که فعالان مدنی و زندانیان زن بند سیاسی زندان اوین، او را به شاعرانگی و عروسک‌های دست‌سازش می‌شناسند، روز چهارشنبه ۸دی۱۴۰۰، برای اجرای حکم پنج ساله خود راهی زندان اوین شد.
او که از همراهان گروه «مادران پارک لاله» است، به جرم دادخواهی برای قربانیان اعدام‌ها و کشته‌شدگان اعتراضات و هم‌بستگی با خانواده‌های زندانیان سیاسی بیش از ۴ دهه حکومت جمهوری اسلامی، برای دومین بار به اتهام «تبلیغ علیه نظام» و «اجتماع و تبانی برای برهم‌زدن امنیت کشور»، به تحمل ۵ سال حبس، محکوم شده است.
درباره این فعال مدنی که حالا در زندان روزگار می‌گذراند، چه می‌دانیم؟
در این گزارش با «شیوا نظرآهاری»، فعال حقوق بشر که در سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۱ هم‌سلولی ژیلا کرم‌زاده بوده، گفت‌وگو کرده‌ایم.
ژیلا کرم‌زاده مکوندی کیست و چرا زندان است؟
ژیلا کرم‌زاده مکوندی، اولین بار در بهمن‌ماه ۱۳۸۸ و در بحبوحه اعتراضات مردمی به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری، در منزل خود در تهران بازداشت شد. اتهام او در زمان بازداشت، مانند اتهامات سایر فعالان مدنی، «تبلیغ علیه نظام» و «اجتماع و تبانی به قصد برهم‌زدن امنیت کشور»، عنوان شد. ژیلا کرم‌زاده را حدود ۳۵ روز بعد و در اسفند‌ماه همان سال، به قید وثیقه موقتا آزاد کردند.
مصادیق اتهامات او «روشن کردن شمع» و «پیاده‌روی هفتگی به همراه مادران پارک لاله»، اعلام شده بود. دادگاه انقلاب تهران در فروردین‌ماه ۱۳۹۰ خانم کرم‌زاده را به ۴ سال حبس تعزیری محکوم کرد که چند ماه بعد در دادگاه تجدیدنظر این حکم به دو سال حبس تعزیری و دو سال حبس تعلیقی تبدیل شد.
سرانجام ژیلا کرم‌زاده، در دی‌ماه ۱۳۹۰، وقتی برای انجام کارهای اداری به اداره گذرنامه، مراجعه کرده بود، بازداشت و برای تحمل حبس به زندان اوین منتقل شد.
شیوا نظرآهاری، فعال حقوق بشر ساکن اسلوونی که در زمان بازداشت موقت با ژیلا کرم‌زاده هم‌سلولی بوده، درباره بازداشت و دوران حبس اول او میگوید: «هم در زمان بازداشت موقت و هم وقتی در سال ۹۱ برای تحمل حبس، به زندان اوین رفته بودم، با ژیلا هم‌سلولی بودم. او را به‌خاطر عضویت در گروه مادران پارک لاله بازداشت و به دو سال زندان محکوم کرده بودند.»
مادران پارک لاله ایران که هستند و چه می‌گویند؟
حرکت «مادران پارک لاله ایران»، به گواه آن‌چه در بخش معرفی وب‌سایت این گروه آمده، «صدایی همراه با جنبش دادخواهی مادران و خانواده‌های آسیب‌دیده ایرانی» است که «از تیر‌ماه ۱۳۸۸، با فراخوان تعدادی از زنان دادخواه در اعتراض به کشتن، مجروح و زندانی کردن مردمی که برای حداقل خواست انسانی خود به خیابان آمده بودند، در پارک لاله تهران شکل گرفته است.»
آن‌گونه که شیوا نظرآهاری میگوید: «اعضای گروه مادران پارک لاله، احتمالا نام خود را از مادران دادخواه آرژانتین گرفته‌اند. آن‌ها، اوایل، هر هفته، در جمع‌های کوچکی در پارک لاله گرد هم می‌آمدند. ولی بعدا، نیروهای امنیتی تجمع آن‌ها را متفرق می‌کردند و نهایتا هم تعداد زیادی از آن‌ها را بازداشت کردند.»
اشاره این فعال حقوق بشر به یک جنبش دادخواهی و حقوق‌بشری در آرژانتین است که به دنبال یافتن حقیقت درباره بیش از ۳۰ هزار جوان ناپدید‌شده در زمان حکومت دیکتاتوری نظامیان به فرماندهی «جورج رافائل ویدلا» شکل گرفت. این جنبش که در سال ۱۹۷۷ آغاز شد، شامل تجمعات مسالمت‌آمیز مادران جوانان ناپدید شده در میدان «پلازا د مایو»، در مقابل کاخ ریاست‌جمهوری آرژانتین در شهر «بوینس آیرس» بود تا خواست خود برای زنده بازگرداندن فرزندانشان را مطرح کنند. اما بعدا، مادران پلازا د مایو با تلاش برای اثبات جنایت علیه بشریت بودن اقدامات حکومت ویدلا و محاکمه آمران و عاملان آن سرکوب‌ها، به یکی از شناخته شده‌ترین جنبش‌های دادخواهی در دنیا تبدیل شد.
به گفته نظرآهاری، بازداشت اخیر و صدور ۵ سال حکم زندان تعزیری برای ژیلا کرم‌زاده، نیز به‌خاطر عضویت در گروه مادران پارک لاله بوده است. او با اشاره به فعالیت کرم‌زاده مکوندی بعد از تحمل دوران حبس اول و آزادی از زندان میگوید: «ژیلا بعد از تحمل دو سال حبس آزاد شد و هم‌چنان در جمع‌ها حضور داشت. اگر زندانی، آزاد می‌شد یا دیدار با خانواده زندانیان سیاسی بود، ژیلا همیشه بود. هرچند، من چندان در جریان فعالیت‌هایش نیستم؛ ولی همیشه در عکس‌ها می‌دیدمش. این بار دوم هم ظاهرا تجمع کوچکی بوده که بازداشتش کردند و برایش پنج سال حکم صادر کردند.»
ژیلا کرم‌زاده مکوندی در روز ۲۰آبان۱۳۹۸، در یک تجمع که با نام «میتینگ مادران پارک لاله» شناخته می‌شود، به‌همراه شماری دیگر از فعالان مدنی، توسط ماموران لباس شخصی بازداشت شد و با این‌که همراهان او بعد از چند ساعت آزاد شدند، او را به بند دو الف زندان اوین که متعلق به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران است، منتقل کردند. او ۲۰ روز بعد با قرار وثیقه آزاد شد، اما طولی نکشید که شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب تهران ، او را با همان اتهامات قبلی، به تحمل ۶ سال حبس محکوم کرد که ۵ سال آن قابلیت اجرا دارد.
شیوا نظرآهاری میگوید که این حکم به صورت «غیابی» صادر شده و ادامه می‌دهد: «این حکم بدون این‌که خود ژیلا حضور داشته باشد و به صورت غیابی برایش صادر شده است. یعنی اصلا در جریان نبوده که قرار است برایش دادگاهی تشکیل دهند و حتی او را مطلع نکرده بودند که بتواند از خودش دفاع کند. در حالی‌که، او در تهران و در دسترس بوده است.»
او همچنین میگوید که این حکم ۶ ساله که ۵ سال آن قابل اجراست، در شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر به ریاست «احمد زرگر»، قاضی بدنامی که چند ماه پیش درگذشت، عینا تایید شده و نهایتا نیز روز چهارشنبه، هشتم دی‌ماه ژیلا کرم‌زاده برای تحمل حبس، خود را به زندان اوین معرفی کرده است.
اما شیوا نظرآهاری، فعال حقوق بشر، به موج جدید اجرا کردن احکام صادر شده برای فعالان مدنی و سیاسی زن نیز اشاره کرده و میگوید: «در اخبار دیدم که حکم زندان نازنین محمدنژاد، نویسنده و شاعر را اجرا کرده‌اند. بهاره سلیمانی هم که حکم سنگینی گرفته، مجبور شده امروز خودش را به زندان را معرفی کند. به نظر می‌رسد که حکم‌هایی را که اخیرا صادر کرده‌اند، دارند تک‌به‌تک اجرا می‌کنند.»
چرا زندان برای ژیلا کرم‌زاده خطرناک است؟
شیوا نظرآهاری، فعال حقوق بشر که چند سالی است در کشور اسلوونی زندگی می‌کند، میگوید که ژیلا کرم‌زاده شاعر است و همیشه در حال شعر سرودن و خواندن است. او درباره شخصیت این فعال مدنی که به‌تازگی برای تحمل ۵ سال حبس به زندان اوین رفته، میگوید: «ژیلا بسیار آرام است. سرش همیشه به کار خودش است. در زندان عروسک هم درست می‌کرد. تولد هر‌کدام از بچه‌ها که می‌شد، یک عروسک شبیه خود او، به او هدیه می‌داد. بعد از این‌که آزاد شد هم، شغل خاصی نداشت، بنابراین ساخت عروسک را ادامه داد و هر از گاهی در بازارچه‌ها، عروسک‌هایش را می‌فروخت.»
نظرآهاری همچنین به بیماری فشارخون بالا ژیلا کرم‌زاده نیز اشاره کرده و میگوید: «ژیلا بیماری فشار خون بالا دارد و محیط زندان، این بیماری را به شدت تشدید می‌کرد. من به یاد دارم که با کوچک‌ترین اتفاقی فشار خون ژیلا به حد خطرناکی بالا می‌رفت و ما همیشه نگرانش بودیم و سعی می‌کردیم، فضا را آرام نگه داریم که فشارش بالا نرود.»
او ادامه می‌دهد: «از وقتی فهمیده‌ام که دوباره زندان رفته، خیلی نگران سلامت او هستم. مدام به زمانی فکر می‌کنم که در زندان فشارش بالا می‌رفت و ما می‌رفتیم تماس می‌گرفتیم که او را به بهداری ببرند. من واقعا نگرانم که دوباره چطور می‌خواهد فشار زندان، آن‌هم برای ۵ سال را تحمل کند.»
به گفته شیوا نظرآهاری، خانم کرم‌زاده مکوندی، خواهر مسنی دارد که فقط او می‌تواند به ملاقاتش بیاید. او همچنین میگوید: «خواهرش هم بیمار بود و همان موقع هم، با سختی مسافت طولانی بین جنوب تهران تا زندان اوین را هر هفته طی می‌کرد تا ژیلا را ببیند. با زندانی کردن مجدد ژیلا، باز هم شرایط این خانواده سخت خواهد شد.»
با این وجود، این فعال حقوق بشر معتقد است که ژیلا کرم‌زاده شخصیت محکمی دارد و کاری را که ایمان دارد، درست است انجام می‌دهد. او در همین رابطه به اعتصاب غذای مشترک چند نفر از زندانیان زن در سال ۱۳۹۱ اشاره کرده و میگوید: «ما برای حدود یک هفته با هم، در اعتراض به تفتیش بدنی خود که مصداق آزار جنسی بود، اعتصاب غذا کردیم. ژیلا هم جزو افرادی بود که با وجود فشارخون بالا و خطری که با اعتصاب غذا او را تهدید می‌کرد تا آخر همراه ما ایستاد. روزهای بسیار سختی را گذراند، بارها مجبور شد تا بهداری برود، ولی اعتصابش را نشکست تا همه با هم اعتصاب را پایان دادیم.»
شیوا نظرآهاری، حکم ۵ سال زندان برای ژیلا کرم‌زاده را «ناعادلانه» خوانده و میگوید: «او مرتکب هیچ خطایی نشده و این‌که با شرایط جسمی نامساعد مجبور است ۵ سال زندان تحمل کند، بسیار نگران‌کننده است. این بار دوم است که ژیلا را به حبس تعزیری محکوم می‌کنند و این به‌خاطر این است که او از مطالبه‌گری و حق‌خواهی عقب ننشسته و راهی را که به آن باور دارد، ادامه داده است.»
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۵ ژانویه ۲۰۲۲