بهنام قلی پور
«کمیته امداد» برای سومین سال متوالی حاضر نشد فهرست فعالیتهای خود در سایر کشور‌ها را منتشر کند.
این نهاد خیریه از خرداد ماه سال ۱۳۹۷ پس از تشکیل کارزاری با عنوان «نه به کمیته امداد» رویه خود در انتشار گزارش کمکها به «محرومان» برخی کشور‌ها را متوقف کرد.
در آن زمان انتشار تصاویری از توزیع غذای افطاری در «غزه» زیرِ نشان «کمیته امداد» با خشم مردم ایران همراه شد و کارزار «نه به کمیته امداد» خواستار توقف کمکها به این نهاد شد.
سلمان خدادادی یکی از نمایندگان وقت مجلس در همان زمان موضوع بی‌اعتمادی مردم به «کمیته امداد» را تایید کرده و گفت: «مردم دقیقا نمی‌دانند کمیته چطور این پول‌ها را هزینه می‌کند.»
خدادی از این نهاد خواست که «درباره محل و نحوه توزیع پول‌های صدقات» شفاف سازی کند و «چه اطمینانی وجود دارد، برای این که پول‌ها به دست افراد نیازمند برسد؟»
پرویز فتاح رئیس وقت «کمیته امداد» هم با تکذیب مصرف کمک‌های مردم در خارج ایران، مدعی شد که این کارزار از سوی «اسرائیل» تشکیل و هدایت می‌شود.
مسئولان «کمیته امداد» چند روز پس از تشکیل این کارزار، تمام اطلاعات و داده‌ها و گزارش‌ها در خصوص کمک به «محرومان» سایر کشور‌ها را از سایت حذف و هرگز در گزارش‌های سالیانه آتی حاضر نشدند در این‌باره آماری منتشر کنند.
این تصمیم بی‌سر و صدا زمانی از سوی «کمیته امداد» به اجرا درآمد که نحوه هزینه‌کرد کمکها و بودجه‌های آن، سال‌ها بود به پرسش بی‌پاسخ افکار عمومی تبدیل شده بود.
خرداد ماه سال ۱۳۹۴ هم روزنامه «ابرار» گزارشی با عنوان «بی‌اعتمادی مردم به کمیته امداد» نوشته بود که «در سال های گذشته، اتفاق فاجعه باری رخ داده است و آن سیاست‌های غلطی بوده که باعث شد اعتماد دیرین مردم به کمیته امداد رو به زوال برود.»
دامنه این بی‌اعتمادی در سال‌های اخیر به نهادی که تمام فعالیتهای خارجی خود را پنهان کرده و حاضر به «نظارت‌پذیری» نیست، به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است.
«کمیته امداد» از نهادهای خیریه در ایران است که بعد از انقلاب به دستور روح‌الله خمینی، بنیاد‌‌گذار جمهوری اسلامی در اسفند ماه سال ۱۳۵۷ با هدف حمایت از محرومان تشکیل شد.
این نهاد در حال حاضر زیر نظر خامنه‌ای اداره می‌شود و سرپرست آن هم از سوی رهبر جمهوری تعیین می‌شود.
بخش قابل توجهی از بودجه «کمیته امداد» از بودجه دولتی و بخشی دیگر نیز از طریق کمک‌های مردمی و وجوه شرعی تامین می‌شود که تمام این دخل و خرج‌ها دور از چشم نهادهای نظارتی صورت می‌گیرد.
بررسی اسناد و اطلاعات و گزارش‌هایی باقی مانده از سال‌های نه‌چندان دور نشان می‌دهد که «کمیته امداد» دست‌کم در ۹ کشور فعالیت دارد که به نظر می‌رسد دامنه آنها در این سال‌ها گسترده‌تر از قبل هم شده باشد.
لبنان، سوریه، فلسطین، سومالی، عراق، تاجیکستان، افغانستان، آذربایجان و کومور از جمله کشور‌هایی هستند که فعالیت «کمیته امداد» در این کشور‌ها به ثبت رسیده است.
لبنان؛ بزرگترین دفتر «کمیته امداد»
فعالیت «کمیته امداد» در لبنان سال ۱۳۶۵با دستور مستقیم روح‌الله خمینی، بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی آغاز شد و تا کنون ادامه دارد.
«کمیته امداد: به طور رسمی اعلام کرده «توزیع اقلام معیشتی ضروری، کمک‌های بهداشتی و درمانی و مشاوره و فرهنگی مهمترین رویکرد عملیاتی» این نهاد در لبنان است.
راه‌اندازی «صندوق اشتغال برای اعطا وام کسب و کار»، تاسیس «مدارس و مراکز آموزشی»، «افتتاح مجتمع‌های فرهنگی و اردوگاه تربیتی»، راه‌اندازی «مراکز حمایت و نگهداری کودکان عقب‌مانده ذهنی و سالمندان» از مهمترین اقدامات «کمیته امداد» در کشور لبنان است.
گزارش سال ۱۳۹۲ «کمیته امداد»، از وجود ۲۰ واحد متعلق به این نهاد در لبنان سخن به میان آورده و اعلام کرده که تنها در این سال بیش از هشت هزار ۶۶۰ خانوار که جمعیتی حدود ۱۸ هزار نفر می‌شود، تحت پوشش این کمیته بوده‌اند.
این کمیته در همین سال حدود ۳۳ هزار خدمت درمانی در لبنان ارائه کرده و بیش از چهار هزار و ۷۰۰ دانش‌آموز، طلبه و دانشجو لبنانی را تحت پوشش خود داشته است.
این نهاد همچنین بیش از ۱۳ مدرسه و موسسه فرهنگی در لبنان دارد که برنامه‌های کلان آموزشی و فرهنگی مدنظر جمهوری اسلامی در این کشور را دنبال می‌کند.
ساخت ۶۸ واحد مسکونی و مرمت ۶۴۷ خانه در سال ۱۳۹۲ از دیگر فعالیتهای «کمیته امداد» در لبنان گزارش شده است.
پرداخت ۹۹ وام «قرض‌الحسنه» به دامداران، گلدوزان و خیاطان از دیگر فعالیتهای سال ۱۳۹۲ این کمیته در لبنان بوده است.
دفتر لبنان بزرگترین دفتر بین‌المللی این کمیته محسوب می‌شود که امکانات ازدواج نظیر جهیزیه را نیز برای لبنانی‌ها فراهم می‌کند.
سوریه؛ فعالیت «کمیته امداد» در ۱۰ استان
«کمیته امداد» از سال‌ها پیش نیز در سوریه نیز فعال است که کمک به ساخت و تعمیر مسکن، پرداخت وام قرض‌الحسنه، کمک به ازدواج، کمک‌های درمانی و آموزشی به سوری‌ها از مهمترین فعالیتهای آن محسوب می‌شود.
این کمیته سابقه کمک به ساکنان ۱۰ استان سوریه شامل دمشق، حمص، درعا، ادلب، المنطقه الحدودیه، حماه، الرقة، حل، دیرالزور، الحسكة و ۱۶۳ روستا را در پرونده خود دارد.
گزارش‌های رسمی می‌گوید تعداد کل خانوارهای مورد حمایت این کمیته در سویه دو هزار و ۱۵۸ خانوار شامل هفت هزار و ۲۶۶ نفر در سال ۱۳۹۲ بوده است.
این کمیته در این سال همچنین بیش از ۱۶۵ هزار خدمات درمانی ارائه کرده و بیش از دو هزار و ۶۳۰ دانش‌آموز٬ طلبه و دانشجو را تحت حمایت خود داشته است.
اعطای هشت وام و بازسازی ۱۸۲ واحد مسکونی از دیگر فعالیتهای این کمیته در سوریه است.
تاجیکستان؛ ارائه خدمات به ۳۵۸ روستا
فعالیت «کمیته امداد» سال ۱۳۷۳ با امضای تفاهم‌نامه‌ای در تاجیکستان آغاز شد.
آمار واحدهای این كمیته در سال ۱۳۸۹برابر با ۴۸ واحد شامل یک واحد اداره کل مستقل در شهر دوشنبه، شش شاخه اصلی در شهرهای (قرقان تپه، کولاب، وحدت، نورآباد، بدخشان و خجند)، ۲۰ واحد شعبه توزیع، یک واحد درمانگاه، ۱۹ کارگاه آموزشی و یک واحد فرهنگی بوده است.
كمیته امداد علاوه بر حمایت از «محرومان» شهرهای دوشنبه و نواحی اطراف آن به ساکنان ۳۵۸ روستا در تاجیکستان کمک‌هایی کرده است.
ارائه خدمات موردی به بیش از دو هزار و ۵۰۰ نفر٬ ارائه خدمات درمانی به بیش از سه هزار و ۱۰۰ نفر و تحت پوشش گرفتن ۴۶۰ طلبه٬ دانشجو و دانش‌آموز از دیگر فعالیتهای این کمیته در سال ۹۲ در تاجیکستان گزارش شده است.
این کمیته همچنین در سال ۱۳۹۲ به ۴۰۳ خانواده تاجیک وام و به بیش از پنج هزار و ۱۰۰ نفر آموزش فنی و حرفه‌ای داده است.
تیرماه سال ۱۳۹۵ نیز وزارت دادگستری تاجیکستان از دادگاهی در این کشور خواسته بود که فعالیت دفتر محلی «کمیته امداد امام خمینی» را متوقف کند.
این وزارتخانه اعلام کرده بود که «کمیته امداد» مقررات آیین‌نامه خود و قوانین تاجیکستان درباره اتحادیه‌های اجتماعی و سازمان‌های غیردولتی را نقض کرده است.
آذربایجان؛ فعالیت در ۴۶۴ شهر و روستا
«کمیته امداد» پس از فروپاشی شوروی سابق، فعالیت خود در آذربایجان را آغاز کرد.
گزارش‌های رسمی می‌گوید که سال ۱۳۸۹ این کمیته با ۳۴ واحد شامل یک اداره كل مستقر در شهر باكو ، چهار شاخه اصلی (باكو، لنكران، گوی‌چای و گنجه)، ۱۹ شعبه توزیع، پنج واحد فرهنگی و پنج واحد درمانی بیش از ۴۶۴ شهر و روستای این کشور را تحت پوشش خود داشته است.
در پایان سال ۱۳۸۹ تعداد چهار هزار ۸۲۳ خانوار با جمعیتی معادل ۱۴ هزار سالمند، معلول، زنان بیسرپرست، مطلقه، نابینا و بیمار تحت پوشش این نهاد بوده‌اند.
«کمیته امداد» در این سال همچنین به بیش از هزار و ۹۰۰ خانوار با جمعیت در حدود چهار هزار و ۵۰۰ نفر کمک‌های مالی کرده است.
این كمیته بیش از ۲۳۳ هزار خدمت درمانی در شهرهای مختلف آذربایجان در سال ۸۹ ارائه کرده است.
در پایان همین سال هم بیش از پنج هزار دانش‌آموز و دانشجو و طلبه تحت پوشش این کمیته قرار داشته‌اند.
افغانستان؛ فعالیت پر تلاظم «کمیته امداد»
فعالیت «کمیته امداد» در افغانستان از سال ۱۳۷۱ با استقرار دو شاخه اصلی و فرعی در شهر كابل آغاز و در سال ۱۳۷۲ با یك شاخه در مزار شریف و سال ۱۳۷۳ با یك شاخه در بامیان، گسترش یافت.
شاخه کابل سال ۱۳۷۵ در پی تشدید جنگ‌های داخلی تعطیل شد، اما در همان سال دو شاخه دیگر به نام‌های «پل خمری» و «پنجاب» در افغانستان راه‌اندازی شد که فعالیت آنها هم در مرداد ماه سال ۱۳۷۷ متوقف شد.
دور جدید فعالیتهای این کمیته هم‌زمان با به قدرت رسیدن طالبان در ابتدای دهه ۸۰ در شهر كابل و در سال ۱۳۸۱ در شهرهای هرات و نیمروز آغاز شد.
تحت پوشش قرار دادن بیش از سه هزار و ۸۰۰ خانوار شامل ۱۳ هزار نفر از مهمترین فعالیتهای این کمیته در سال ۱۳۹۲ بوده است.
ارائه خدمات درمانی به بیش از ۲۲ هزار نفر و احداث مطب و تحت پوشش قرار دادن بیش از ۹ هزار طلبه، دانشجو و دانش‌آموز و حمایت از بیش از دو هزار و ۶۰۰ خانوار دارای یتیم با جمعیت بیش از ۹ هزار نفر از مهمترین فعالیتهای این کمیته در سال ۱۳۹۲ بوده است.
عراق؛ فعالیت در شهرهای مذهبی
عراق از دیگر کشور‌هایی است که از کمک‌های «کمیته امداد» در این سال‌ها بی‌نصیب نمانده است.
گزارش‌های رسمی می‌گوید که بیش از ۱۲ هزار عراقی در سال ۹۲ تحت پوشش این نهاد قرار داشته‌اند.
فعالیتهای این نهاد به طور عمده در شهرهای مذهبی عراق نظیر کربلا، نجف، کاظمین متمرکز است ولی در بصره نیز جمعیتی را تحت پوشش دارد.
تعداد واحدهای این كمیته در سال ۹۲ برابر شش واحد شامل یك واحد دفتر مركزی، پنج شاخه اصلی در شهرهای كربلا، نجف، كاظمین، كوت، بصره بوده است.
این كمیته در عراق ساکنان ۱۷ شهر و روستا را تحت پوشش خود دارد.
گزارش‌های رسمی نشان می‌ده که در پایان سال ۱۳۸۹ بیش از دو هزار و ۱۶۰ خانوار دارای یتیم با جمعیت بالغ بر ۱۰ هزار نفر به طور دائم تحت پوشش این کمیته بوده‌اند.
پرداخت مستمری ماهانه، البسه و پوشاك، مواد خوراكی، هزینه‌های درمانی، فرهنگی، عمرانی و اعطای وام از جمله اقدامات این کمیته در عراق است.
کومور؛ شاخص در آفریقا
«کمیته امداد» در سال ۱۳۹۲ در کشور «کومور» هم ۲۰ واحد داشته و از ساکنان ۳۲۰ روستا در این کشور حمایت می‌کرده است.
حمایت از ۲۶۰ خانوار، معالجه پنج هزار نفر و حمایت از حدود ۷۰۰ دانش‌آموز و دانشجو از دیگر فعالیتهای این کمیته در این کشور گزارش شده است.
در سال‌های اخیر گزارش‌هایی از فعالیت «کمیته امداد» در برخی کشور‌های آفریقایی نظیر تانزانیا، سیرالئون و ماداگاسكار منتشر شده است.
و دست آخر اینکه فلسطین مهمترین و جنجالی‌ترین جایی است که «کمیته امداد» در آن فعالیت بسیار گسترده‌ای دارد٬ اما گزارشی از فعالیت این نهاد در آنجا در دست نیست.
سایت رسمی این کمیته هم هیچ داده و آمار روشنی از فعالیتهای خود در فلسطین منتشر نکرده است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۳ آوریل ۲۰۲۲