با پرداخت نکردن حقابه رودخانه‌های دز و کرخه، جلگه پُرآب خوزستان از بی‌آبی ترک برداشته و جزیره‌های خاکی نوظهور در حریم آبی این رودخانه‌ها مشاهده شده است.
از ابتدای خردادماه امسال تا کنون حقابه رودخانه‌های دز و کرخه پرداخت نشده و با وجود اعتراض مردم شهرستان شوشتر و انتشار تصاویری از بستر رودخانه دز که خالی از آب و خشک است، همچنان بدون پاسخ مانده است.
جزیره‌های خاکی در حریم آبی کارون بزرگ و کرخه
منابع خبری می‌گویند، رودخانه دز در شعیبیه شهرستان شوشتر تا دزفول چنان خشک است که می‌توان در بستر رودخانه به راحتی پیاده‌روی طولانی داشت.
ریشه خشک شدن دز برای اولین بار در طول تاریخ به سد تنظیمی دزفول تا بند قیر که محل اتصال رود دز و کارون است، برمی‌گردد. گفته می‌شود خروجی‌های سد تنظیمی دز از ۱۷ تا ۲۲ خردادماه امسال بطور شدیدی با کاهش روبرو شده و در حال حاضر روزانه ۳۵ مترمکعب آب از سد دز به رودهای پائین‌دست سد کرخه انتقال داده می‌شود اما همچنان مهم‌ترین نگرانی مربوط به کاشت شلتوک در هر جایی از استان و به‌خصوص پایین‌دست سد کرخه است.
در تازه‌ترین آمارها، تراز سد دز ۱۰ متر کمتر از حد عادیست که این میزان نسبت به سال گذشته ۱۰درصد در روند کاهشی، افزایش داشته است.
رسانه‌های داخلی می‌گویند، سازمان آب و برق استان خوزستان، از دادن پاسخ به خبرنگاران در این رابطه خودداری می‌کند، آنهم در شرایطی که تأمین آب برای آشامیدن، بهداشت، کشاورزی توسعه یافته، آبزیان، صنعت دامداری و صنایع بزرگی همچون کشت و صنعت نیشکر دهخدا در حوضه کارون و دز با صدمات جبران‌ناپذیری روبرو شده است.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، در حوضه کرخه از حمیدیه به سمت سوسنگرد، رفیع و هورالعظیم بحران نبود آب آشامیدنی و بهداشت، تشنگی زمین و دام سنگین را روز به روز افزایش می‌دهد. این خشکسالی غیرطبیعی در جلگه خوزستان رخ داده که از غنی‌ترین ذخایر طبیعی آب برخوردار بوده است.
رودخانه کارون از مهم‌ترین میراث‌های طبیعی و پُرآب‌ترین رودخانه‌های ایران با منشأ ۴ هزار و ۲۲۱ متری در رشته کوه‌های زاگرس است و از زردکوه بختیاری در شهرستان کوهرنگ تا انتهایی‌ترین قسمت غربی استان چهارمحال و بختیاری ادامه پیدا می‌کند. کارون و کرخه رگ‌های آبی جلگه خوزستان هستند که حیاتِ شهر و روستای این استان در مساحت ۶۴ هزار و ۵۷ کیلومتر مربعی به آنها وابسته است. کرخه، سومین رود طولانی ایران به طول ۹۰۰ کیلومتر پس از کارون و سفیدرود است که از زاگرس سرچشمه می‌گیرد و در تغذیه هورالعظیم در مرز ایران و عراق نقش حیاتی دارد.
با اینهمه مهدی قمشی استاد رشته سازه‌های آبی دانشگاه «چمران» اهواز درباره خشک شدن رود دز می‌گوید، با وجود اینکه در خشکسالی بودیم و هستیم اما سد دز و رودخانه دز امسال مشکل منابع آبی ندارد!
این استاد دانشگاه می‌گوید، رودخانه‌های دز و کارون در وضعیت خوبی قرار دارند و در پشت سد دز نیز ذخیره آبی خوب است اما «مدیریت منابع آب سد دز دچار مشکل شده و آب کمتری رها شده که سبب بروز این مشکل شده است!»
به اعتقاد قمشی، پاسخ را باید از سازمان آب و برق استان خوزستان جویا شد که چرا «این رهاسازی آب را از سد دز به شدت کاهش داده‌اند در زمانی که نیاز آبی بالاست و کشت‌های مهمی در استان در جریان است.»
او می‌گوید: «از نظر معیارهایی که در جهان وجود دارد در حال حاضر تعداد سدهایی که در مسیر رودخانه کارون وجود دارند به حد کفایت رسیده و بیشتر شدن سدسازی روی این رودخانه توجیهی ندارد».
قمشی با اشاره به پروژه جدید سدسازی مارون ۲ نیز گفته است: «احداث سد «مارون ۲» منطقی نیست زیرا همین «مارون یک» ۱۰۰ درصد آورد را کنترل می‌کند، پس ایجاد سد جدید ضرورتی ندارد و در صورت احداث سد جدید مفهومش این خواهد بود که در سال‌های نرمال سدهای پایین دست هیچوقت پر نمی‌شوند به عبارتی هزینه بیهوده‌ای انجام خواهد شد».
مهدی قمشی همچنین می‌گوید: «اگر بخواهیم به صورت کلی سدسازی را در ایران محک بزنیم در حال حاضر ضریب تنظیم آبراهه‌ها تقریباً ۱۰۰ است به این مفهوم که در کشور به اندازه کافی سد ایجاد کرده‌ایم. البته این نکته بر آن وارد است که در برخی آبراهه‌ها زیاده‌روی کرده‌ایم و در برخی آبراهه‌ها هنوز جای کار وجود دارد. اگر این زیاده‌روی در آبراهه‌هایی را که شرایطش را دارند، انجام می‌دادیم بی‌شک مشکلاتی را که برای آبراهه‌هایی چون کرخه پدیدار شده‌اند شاهد نمی‌شدیم».
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۶ جولای ۲۰۲۲