دولت بودجه ویژه افراد دارای معلولیت را حذف و به بودجه تجمیعی سازمان بهزیستی منتقل کرده است. این تصمیمردگیری بودجه را دشوار می‌کند. یک تشکل حامی حقوق معلولان می‌گوید سرانه روزانه معلولان با قیمت دو عدد تخم‌مرغ برابری می‌کند.
دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۲ ردیف اختصاصی بودجه معلولان را حذف و این مبلغ را به ادعای مقام‌های حکومتی به ردیف بودجه سازمان بهزیستی منتقل کرده است. شبکه ملی تشکل‌های مردم نهاد افراد دارای معلولیت شنوایی در یک نامه به کمیسیون تلفیق بودجه از کاهش بودجه انتقاد کرد.
بر بنیاد این نامه که بخشی از آن در رسانه‌های داخلی ایران منتشر شد، کمیسیون تلفیق ۲۸۰۰ میلیارد تومان از بودجه سازمان بهزیستی را تحت عنوان «کمک به معلولان» تصویب کرده است. رقمی که به باور شبکه ملی تشکل‌های مردم‌نهاد افراد دارای معلولیت شنوایی معادل سرانه روزانه پنج هزار تومان است. آنها در نامه‌شان نوشتند: اگر ۲۸۰۰ میلیارد تومان را با تعداد معلولان (که یک میلیون و ۸۰۰ هزار معلول تحت پوشش را شامل می‌شود) بررسی کنید، می‌بینید که سرانه روزانه کمک دولت به معلولان حدوداً روزی پنج هزارتومان است. به عبارتی بودجه لحاظ شده برای اجرای قانون معلولان، معادل هزینه روزانه دو یا سه عدد تخم مرغ است. فردی دارای معلولیت با این میزان مشکلات، آیا با هزینه‌ای معادل قیمت دو عدد تخم مرغ می‌تواند زندگی کند؟ بودجه افراد دارای معلولیت متناسب با نیازهای آنها نیست.
شمار افراد دارای معلولیت تحت پوشش سازمان بهزیستی، به عنوان تنها سازمان ارائه دهنده خدمات حمایتی به افراد دارای معلولیت، یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر اعلام شده است و ۵۰۰ هزار نفر نیز در نوبت دریافت خدمات قرار دارند.
مستمری معلولان یک پنجم حداقل دستمزد
پیشتر در نهم بهمن ماه حسام عزت‌آبادی،کارشناس دفتر مطالعات اجتماعی و مسئول میز تخصصی تشکل‌های اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در یک میزگرد گفته بود این مرکز پیشنهاد کرده است ردیف اختصاصی بودجه توانبخشی و معلولان بازگردانده شود.
دولت ادعا می‌کند بودجه تجمیعی سازمان بهزیستی را از ۱۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ به ۱۶ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان افزایش داده است؛ ۴ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان افزایش که به گفته کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس افزایش ۴۸ درصدی را نشان می‌دهد. او اما این میزان افزایش را ناکافی دانست و گفت: «اگر تورم در سال بعد بیش از میزان پیش‌بینی شده نباشد و اعتبارات هم به صورت کامل و به موقع به دست مراکز بهزیستی برسد نه تنها اوضاع بهتر نمی‌شود بلکه وضعیت بحرانی‌تر خواهد شد».
وضعیت معیشتی افراد داری معلولیت همین حالا نیز بحرانی است. مستمری افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی در شهریور ۱۴۰۱، پس از افزایش به ۸۰۰ هزار تومان رسید. در لایحه بودجه افزایش ۳۸ درصدی این مبلغ پیش‌بینی شده است تا مستمری افراد دارای معلولیت به رقم یک میلیون و ۳۸۰ هزار تومان برسد، آن‌هم در شرایطی که برآورد نهادهای حکومتی از درآمد خط فقر رقمی معادل چهار تا ۹ میلیون تومان است.
آن‌گونه که شبکه ملی تشکل‌های مردم‌نهاد افراد دارای معلولیت شنوایی نوشته سرانه روزانه کمک دولت به هر فرد در خانواده پنج‌نفره دارای معلولیت ۱۱,۰۰۰ تومان است، مبلغی که برای خرید روزانه چند قرص نان و ساده‌ترین و ارزان‌ترین مواد غذایی هم ناکافی است. این شبکه با اشاره به ماده ۲۷ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، سرانه روزانه هر معلول را ۱۸۰ هزار تومان یعنی معادل سه کیلو گرم مرغ اعلام کرد و نوشت: «ولی معلولین در حال حاضر در خانواده ۵ نفره، سرانه ۱۱ هزار تومانی یعنی معادل ۳ عدد تخم مرغ دریافت می‌کنند.».
ماده ۲۷ قانون حمایت جامع از افراد دارای معلولیت دولت را مکلف کرده است «به افراد دارای معلولیت شدید و خیلی شدید که فاقد شغل و درآمد هستند به اندازه حداقل حقوق کارگران به‌عنوان مستمری پرداخت کند». حداقل حقوق کارگران در سال ۱۴۰۱ پنج میلیون و ۷۸۰ هزار تومان تعیین شد اما مستمری این گروه از معلولان حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است، یعنی کمی بیشتر از یک پنجم حداقل دستمزد کارگران که حتی نیمی از هزینه معاش را هم پوشش نمی‌دهد.
وضعیت در مراکز توانبخشی بحرانی‌تر خواهد شد
فاصله بیش از ۱۰۰ درصدی سرانه روزانه معلولان در بودجه سازمان بهزیستی با حداقل‌های نیاز آنها در شرایطی که نرخ تورم کالاهای ضروری همچنان از ۶۰ درصد بزرگ‌تر است، زیست برای این گروه از جامعه دشوارتر خواهد کرد و مراکز نگهداری و توانبخشی ویژه افراد دارای معلولیت را با کسری بودجه‌ای بزرگ‌تر روبرو.
“معلولیت؛ چالش‌ها و سیاست‌ها در ایران” دربرگیرنده مجموعه سخنرانی‌های نشست “معلولیت، چالش‌ها و سیاست‌ها در ایران” که سال ۱۳۹۵ در موسسه رحمان برگزار شد. کتاب را بنگاه ترجمه و نشر پارسه در سال ۱۳۹۷ منتشر کرده است.
مراکز توانبخشی و نگهداری افراد دارای معلولیت هم وضعیتی مشابه دارند؛ یک چهارم بودجه کارشناسی شده را دریافت می‌کنند. به گفته عزت‌آبادی «در سال جاری برای نگهداری، مراقبت و توانبخشی یک معلول در یک مرکز شبانه‌روزی بر اساس نرخ کارشناسی کارگروه موضوع تبصره «۱» ماده (۷) قانون حمایت از حقوق معلولان، ۱۲ میلیون تومان اعتبار لازم است در صورتی که سازمان بهزیستی برای ارائه این خدمت به ازای هر معلول به میزان سه میلیون تومان به مراکز توانبخشی کشور پرداخت می‌کند.»، رقمی معادل یک چهارم بودجه مورد نیاز. او گفت: حتی رشد ۴۷ درصدی بودجه بهزیستی «به هیچ عنوان پاسخگوی هزینه‌های خدمات اجتماعی بهزیستی توسط این مراکز نیست» و «نه تنها اوضاع بهتر نمی‌شود بلکه وضعیت مراکز و معلولان تحت مراقبت آنها در سال ۱۴۰۲ بحرانی خواهد شد».
تشکل‌های مردم‌نهاد افراد دارای معلولیت شنوایی نیز با بیان اینکه مشخص نیست چه مقدار از بودجه سازمان بهزیستی برای جامعه معلولان هزینه خواهد شد، از مجلس و دولت خواست بودجه معلولان، کم‌شنوایان و ناشنوایان به صورت تفکیکی مشخص تا از هزینه‌کرد همین میزان اندک بودجه در بخش‌های دیگر جلوگیری شود.
این تشکل همچنین از محمد مخبر، معاون اول رئیس دولت و «رئیس کمیته نظارت و هماهنگی بر اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان» خواست «نسبت به حذف بودجه معلولان واکنش نشان دهد».
برگرفته ای از سایت رادیو زمانه، ۱۳ فوریه ۲۰۲۳