چندین کشورهای اروپایی روز پنجشنبه اعلام کردند که تصمیم دارند سیستم مالی «اینستکس» را که در سال ۲۰۱۹ برای تسهیل تجارت با ایران و حفاظت از شرکت‌های طرف معامله ایران در برابر تحریم های آمریکا راه‌اندازی شده بود، را تعطیل خواهند کرد.
وزارت خارجه آلمان و فرانسه گفته است که ۱۰ کشور سهیم در اینستکس شامل بلژیک، آلمان، فنلاند، دانمارک، فرانسه، هلند، نروژ، اسپانیا، سوئد و بریتانیا، با ادامه خودداری ایران از همکاری با این نهاد نتیجه گرفتند مبنایی برای حفظ آن وجود ندارد.
در این بیانیه گفته شد که این تصمیم صرفا دلایل تجاری دارد و مستقل از عوامل دیگر است.
اینستکس بعد از خروج دولت آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ از برجام (توافق هسته ای ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت ها) برپا شد.
قرار بود این موسسه مثل یک نهاد واسطه بین شرکت های تجاری و ایران عمل کند تا داد و ستدهای مالی بین طرفین با واحد پول غیر دلار و خارج از سایه تحریم های آمریکا علیه تهران صورت گیرد.
به گزارش آسوشیتدپرس دولت آلمان در مارس ۲۰۲۰ گفت که بالاخره اولین معامله از طریق اینستکس جهت تسهیل صادرات مواد دارویی از اروپا به ایران انجام شده بود.
در بیانیه روز پنجشنبه آمده است که ایران به دلایل سیاسی مانع تحقق اهداف اینستکس شده است.
براساس این بیانیه ایران فقط همان یک معامله را تایید کرد و بعد از آن کلیه معاملات پیشنهادی را مسدود کرد.
اینستکس چه بود؟
شرکای باقی مانده در توافق برجام با هدف ترغیب ایران به باقی ماندن در این توافق و برخوردار نگه داشتن این کشور از مزایای اقتصادی رفع تحریم ها، توافق کردند که کانال مبادله مالی با ایران تاسیس کنند.
وزیران خارجه آلمان، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که برای شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر ۲۰۱۸ به نیویورک سفر کرده بودند، تصمیم خود را طی یک بیانیه برای ایجاد این کانال مالی ویژه اعلام کردند که هدف از آن بی‌اثر کردن تحریم های آمریکا علیه ایران است.
در بیانیه مشترک شرکای ایران در توافق هسته‌ای برجام در تعریف این کانال می گوید «با توجه به فوریت و ضرورت دستیابی به نتایجی ملموس، شرکت‌کنندگان در این جلسه از پیشنهادهای عملی برای ادامه و توسعه مجاری پرداخت مالی به ایران به ویژه ایجاد یک “وسیله هدف ویژه” (اس پی وی) برای ایجاد تسهیلاتی جهت پرداخت‌های مرتبط با ایران از جمله برای صادرات نفت استقتبال کردند.»
برگفته ای از سایت بی بی سی فارسی، ۱۰ مارس۲۰۲۳