روز خبرنگار؛ «دوران سیاه روزنامه‌نگاری» در ایران به روایت اهالی رسانه

۱۷ مرداد در ایران «روز خبرنگار» نام‌گذاری شده است. امروز مصادف با این روز، رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران به بازداشت بیش از صد روزنامه‌نگار در جریان اعتراضات سراسری در ده ماه گذشته اشاره کرد و گفت که «دوران سیاه روزنامه‌نگاری» همچنان ادامه دارد.

«اکبر منتجبی» با تاکید بر اینکه «بررسی‌ها نشان می‌دهد در یک‌سال گذشته بیش از ۱۰۰ خبرنگار بازداشت شده‌اند»، گفت: «با این دستگیری‌ها اما جریان اطلاع رسانی متوقف نمی‌شود و مثل آب مسیرش را پیدا می‌کند.»

او کار برای خبرنگاران به‌ویژه در یک‌سال گذشته را «سخت»، و این دوران را «دوران سیاه روزنامه‌نگاری» خواند و در ادامه گفت: «دوران سیاه روزنامه‌نگاری تمام نشده و یکدست‌سازی سیستم بیشترین فشار و تمرکزش روی بازداشت، حذف و طرد و در گزینه جدیدی، تبعید روزنامه نگاران است.»

اکبر منتجبی در یادداشتی که متن کامل آن در روزنامه «سازندگی» منتشر شده است نوشت: «روزنامه‌نگاران دشمن نیستند. آنانی که مانده‌‌اند و روزنه‌ آزادی‌خواهی را باز نگه داشته‌اند، دشمن نیستند؛ با دولت متخاصم همکار نیستند؛ بخشی از همین مردمند. روزنامه‌نگار درد را نشان می‌دهد. بله، انعکاس درد، درد دارد. اما خود مسوولان منشا این درد و رنج بوده‌اند، نه روزنامه‌نگاران.»

۱۷ مرداد پس از کشته شدن خبرنگار ایرنا در سال ۱۳۷۷ به‌همراه ۸ دیپلمات ایرانی در افغانستان، روز خبرنگار نامیده شده است.

سال گذشته در مراسم نکوداشت روز خبرنگار، «نیلوفر حامدی» و «الهه محمدی»، جایزه انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران را به‌خاطر شجاعت در انتخاب سوژه و پرداختن به مسائل اجتماعی از آن خود کردند، در‌حالی‌که امروز پشت میله‌های بلند زندانند.

روزنامه «هم‌میهن»، فهرستی از اسامی ده‌ها خبرنگار بازداشت‌ شده را منتشر کرد و با اشاره به موج گسترده بازداشت خبرنگاران و روزنامه‌نگاران، نوشته است که دست‌کم ۷۶ خبرنگار، روزنامه‌نگار و عکاس از آغاز اعتراضات «زن، زندگی، آزادی»، در ایران بازداشت شده‌اند.

در گزارش روزنامه هم‌میهن، با اشاره به «موج گسترده بازداشت خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای از ۲۹ شهریور سال گذشته، هم‌زمان با آغاز اعتراضات»، تاکید شده که «روز خبرنگار» در ایران درحالی فرا رسیده که حدود ۳۲۰ روز از بازداشت نیلوفر حامدی و الهه محمدی گذشته است.

نیلوفر حامدی، خبرنگار روزنامه «شرق»، به‌خاطر گزارشی از وضعیت «مهسا[ژینا]امینی» پس از بازداشت و انتقال به بیمارستان کسری و «الهه محمدی»، خبرنگار روزنامه هم‌میهن، پس از انتشار گزارشی از مراسم خاکسپاری مهسا [ژینا] امینی در سقز، بازداشت شده‌اند.

«نازیلا معروفیان»، دانشجو خبرنگاری و روزنامه‌نگار مستقل نیز به‌دلیل گفت‌وگو با پدر مهسا[ژینا]امینی دوباره بازداشت شده است.

با‌این‌همه روز ۱۶ مرداد و در آستانه روز خبرنگار، ابراهیم رئیسی و تنی چند از وزیرانش به صداوسیما رفت و از خبرنگاران این نهاد حکومتی تقدیر و تشکر کرد.

وبسایت خبرآنلاین نیز با انتشار مطلبی در همین زمینه به قلم «جلال خوش‌چهره» نوشت: «اوضاع برای رسانه‌ها چنان سخت شده که حالا مدیران آن، میان دو گزینه سرگردانند، اینکه آیا باید از حرفه و مسوولیت‌های مترتب برکار رسانه دفاع کنند؟ یا از نیروهای خود که به‌دلیل انجام وظایف حرفه‌ای با آسیب‌های ناگهانی روبرو می‌شوند؟»

آقای خوش‌چهره روز خبرنگار را امکانی برای «تعارف‌های معمول و گفتن جملات قصار از جایگاه خبرنگار به‌عنوان پرتو افکن نور در تاریکی‌ها و سخنانی پر طمطراق از این دست» توسط مقامات حکومتی توصیف کرد و در ادامه نوشت:‌ «نظام سیاسی لازم است تعریف روشنی از موقعیت و جایگاه رسانه‌ها ارائه کند، چراکه تفکرات جامانده در گذشته، دیر یا زود درخواهند یافت که در زمانه حاضر نمی‌توان تفاوت‌ها را تا همیشه به رسمیت نشناخت و با آن ستیز دائم داشت.»

«اسدالله امرایی»، روزنامه‌نگار و مترجم نام‌آشنای ایرانی نیز در توییتی نوشت: «روز خبرنگار را وقتی تبریک بگویید که هیچ خبرنگاری و روزنامه‌نگاری در زندان نباشد.»

جلسه پایانی دادگاه نیلوفر حامدی و الهه محمدی روزهای سوم و چهارم مرداد ماه در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران برگزار شد.

هردو این روزنامه‌نگاران کلیه اتهامات را رد کرده و تاکید کردند که در کار روزنامه‌نگاری خود صدای مردم بوده‌اند و به آن افتخار می‌کنند.

روزنامه هم‌میهن در گزارشی که به‌بهانه روز خبرنگار منتشر کرده، به نام خبرنگاران و عکاسانی همچون «یلدا معیری عکاس خبری، هدی توحیدی، علیرضا خوشبخت، جبار دست‌باز، سمیرا علی‌نژاد، روح‌الله نخعی، ایمان به‌پسند، مجتبی رحیمی، احمد حلبی‌ساز، سامان غزالی، فرشید قربان‌پور» اشاره کرده است.

این گزارش تایید کرده است که «امیرحسین بریمانی، آریا جعفری، نسترن فرخه، دنیا راد، سیاوش سلیمانی، صفیه قره‌باغی، فهیمه نظری، سجاد رحمانی، مهدی امیرپور، مریم وحیدیان، میلاد علوی، مهدی قدیمی، نسیم سلطان‌بیگی، مریم شکرانی، افشین امیرشاهی، نگین باقری و الناز محمدی»، از جمله خبرنگاران و روزنامه‌نگارانی هستند که پس از آغاز اعتراضات بازداشت شدند.

علاوه‌بر نیلوفر حامدی و الهه محمدی که قریب به یک‌سال است در زندان هستند، ویدا ربانی، کامیار فکور، نازیلا معروفیان، زهرا و هدی توحیدی در «بازداشت موقت» یا «در حال گذراندن احکام حبس» هستند.

در گزارش هم‌میهن به انواع مجازات‌هایی که در طول یازده ماه گذشته علیه خبرنگاران صادر شده اشاره کرده و نوشته است «حبس تعزیری، ارائه خدمات عمومی رایگان، تهیه پژوهش، منع خروج از کشور، منع استفاده از تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی، منع اقامت در استان تهران و شلاق»، ازجمله این برخوردهای قهری و قضایی است.

در سال گذشته با شکایت برخی نهادهای حکومتی برای برخی مدیران مسوول، صاحب امتیازان و سردبیران رسانه در ایران، پرونده قضایی باز شد.

«بهروز بهزادی»، مدیرمسوول و سردبیر روزنامه «اعتماد»، در پی شکایت قرارگاه ثارالله، قرارگاه امنیتی سپاه در تهران، به ۶ماه حبس محکوم و این‌ حکم «به یک‌سال ممنوعیت فعالیت رسانه‌ای» بدل شد.

«مرضیه محمودی»، سردبیر سایت «تجارت نیوز»، با شکایت «حمید رسایی»، نماینده سابق مجلس، به ۲۴ میلیون تومان جریمه نقدی و یک‌سال تبعید به تربت‌جام محکوم شد.

«سعیده شفیعی» و «نسیم سلطان‌بیگی»، یک هفته پیش از روز خبرنگار توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران، هر یک به‌اتهام «اجتماع و تبانی» به ۳ سال و ۷ ماه حبس و به‌اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» به ۸ ماه زندان محکوم شدند که درمجموع به معنای مجازات چهار سال و نیم زندان برای هریک از آن‌ها است.

«علی‌ پورطباطبایی»، سردبیر سایت خبری «قم نیوز»، نیز پس از پوشش خبری مسمومیت دانش‌آموزان دختر در قم، برای چندین هفته بازداشت و در روزهای اخیر محاکمه شده و در انتظار حکم دادگاه است.

برگرفته از سایت ایران وایر، ۸ اگوست ۲۰۲۳