رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو در ایران روز شنبه ۲۰ مرداد اعلام کرد که در ۳۰ سال اخیر دمای هوای ایران ۲.۷ درجه سلسیوس افزایش یافته است که افزایش آلاینده ذرات معلق ازجمله اصلی‌ترین دلایل آن است. این در حالی است که طی هفته‌های اخیر قطعی برق نیز در شهرهای مختلف ایران گسترش یافته است.
مهدی رهنما گفت: «افزایش دما و کاهش بارش را می‌توان به عنوان مهم‌ترین شاخص‌های تغییرات اقلیمی نام برد و بنابراین تغییر اقلیم، دلیل اصلی افزایش دما طی دهه‌های اخیر در ایران است. میانگین دمای هوای کشور در دهه هفتاد خورشیدی حدود ۱۶ درجه سلسیوس بود. این میزان در دهه هشتاد به ۱۸ درجه افزایش یافت و از سال ۱۴۰۰ تاکنون نیز میانگین دمای کشور همواره بیش از ۱۹ درجه سلسیوس بوده است.»
در پی افزایش بی‌سابقه دمای هوا در مردادماه امسال، خاموشی و قطع برق در سراسر ایران باعث اعتراض شهروندان و صاحبان مشاغل شده است. این بحران در بسیاری از مناطق ایران قطعی پیاپی آب شهری را نیز درپی داشته است. کاهش ساعت کاری و تعطیلی ادارات بیش از ۱۵ استان در روزهای اخیر نشان می‌دهد که نیروگاه‌ها توان تامین برق موردنیاز را ندارند. وزارت نیرو می‌گوید گرمای هوا میزان مصرف برق در شبکه را به‌شکل غیرمنتظره افزایش داده و سطح مصرف برق در نیمه اول خرداد بارها رکوردهای پیشین را شکسته است.
اکنون رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو ایران خبر داده است: «درحالی در ۳۰ سال اخیر ایران حدود ۲.۷ درجه سلسیوس گرم‌تر شد که براساس تاکید هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم، افزایش دما نباید بیش از ۱.۵ درجه سلسیوس باشد.»
افزایش دما که موجب تبخیر بیشتر آب‌های سطحی و خشک‌تر شدن سطح خاک می‌شود، در کنار کاهش میانگین بارش سالیانه، خشکسالی‌های متوالی و شدیدی را در سطح ایران به وجود آورده است. در این شرایط پوسته سطح زمین شکننده می‌شود و حتی با وزش خفیف‌ترین بادها، گردوخاک به هوا بلند می‌شود و می‌تواند مسافت‌های زیادی را طی کند، به گونه‌ای که اگر در گذشته وزش باد با سرعت ۱۵ متر بر ثانیه موجب تولید گردوخاک می‌شد، در حال حاضر با سرعت ۵ متر بر ثانیه هم این اتفاق رخ می‌دهد.
مهدی رهنما همچنین درباره تاثیرات افزایش آلاینده ذرات معلق بر گرم‌تر شدن هوا گفت: «افزایش ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ و ۱۰ میکرون و ایجاد لایه آلودگی موجب می‌شود که گرما در سطوح پایین جو بلوکه شود و از خروج گرمایش ناشی از سطح زمین به جو جلوگیری و باعث افزایش دما شود. به همین دلیل لازم است تا مسئولان بخش نیرو و انرژی کشور از دانش و فناوری‌های به‌روز برای برنامه‌ریزی در جهت افزایش تاب‌آوری هنگام افزایش تقاضای انرژی، استفاده لازم را بکنند. در مناطق مختلفی از کشور می‌توان از انرژی‌های تجدید‌پذیر نظیر باد، جهت تامین انرژی لازم بهره برد.»
برای مثال، بررسی‌های پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو ایران نشان می‌دهد که در منطقه جیرنده گیلان می‌توان از باد سالانه بیش از ۱۳۰۰ مگاوات انرژی تولید کرد، این در حالی است که توان تولید انرژی نیروگاه اتمی بوشهر تنها هزار مگاوات است. در مناطق مختلف ایران مانند خراسان جنوبی، شمال سیستان و بلوچستان، ایلام و شهرهایی نظیر خواف، سربیشه یا بینالود نیز می‌توان برای جبران کسری انرژی کنونی از باد بهره برد. بررسی‌ها نشان می‌دهند که در مناطق جنوبی تهران نیز می‌توان از انرژی خورشیدی هزاران مگاوات برق تولید کرد، اما به گفته رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، «متاسفانه این کار به اندازه کافی در کشور انجام نشده است».
کارشناسان صنعت برق اصلی‌ترین دلیل ناترازی شبکه را کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش می‌دانند که باعث شده دولت‌ها از برنامه تعیین‌شده برای افزایش سطح تولید نیروگاه‌ها عقب بمانند. مطابق آمارها میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت برق از ۶.۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۰ به ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ رسیده است که این اعداد وخامت اوضاع صنعت برق در ایران را به‌وضوح نشان می‌دهند.
این درحالی است که رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو ایران می‌گوید: «هزینه تاسیس یک نیروگاه خورشیدی یا بادی بسیار کمتر از هزینه راه‌اندازی یک نیروگاه با سوخت فسیلی یا هسته‌ای است و در مدت زمان بسیار کمتری نیز به بهره‌برداری می‌رسد که این نکته می‌تواند ضرورت استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر جهت تامین کسری انرژی در سطح کشور را دوچندان کند.»
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۱۱ اگوست ۲۰۲۴