مقداد عسکريان
رسانه ها جمعی دنيا از قبیل رادیو تلویزیون و روزنامه که اخیرا شبکه های مجازی هم به آنها اضافه شده، در طی سال‌های متمادی نقش بسیار مهمی در آگاه کردن مردم داشته اند؛ چنانکه هر قشری از مردم یک جامعه با توجه به گرایش های سیاسی و اجتماعی می تواند به رسانه ای توجه کند که بازگو کنندهء عقاید و گرایش نزدیک به خود داشته باشد. در یک معنای دیگر، رسانه ها می توانند یک زمان نقش کاتالیزور را، و در زمانی دیگر نقش یک سوپاپ اطمینان را در یک جامعه پیداکنند.
در جامعهء ایران، زمانی که با بسته شدن روزنامهء «سلام» جنبش دانشجویی و قیام دانشجويان در برابر حکومت اسلامی به وقوع پیوست، در نبود اینترنت فراگیر و شبکه ها ی مجازی، روزنامه هائی که همراه با ریاست جمهوری محمد خاتمی پا به عرصه رسانه گذاشته بودند به سان یک سوپاپ اطمینان برای حکومت عمل کردند. افرادی که خود را به اصلاح طلبان نزدیک می پنداشتند، و یا از حکومت در کل ناراضی بودند، با دیدن روزنامه های جامعه و نشاط و توس و غیره که حرف دل آنها را میزدند، دیگر احتیاجی نمی دیدند که مطالبات خود را به خیابان بیاورند چرا که گمان می‌کردند این بخش جديد افشاگر نقشی در رویه اصلاح حکومت خواهد داشت.
در سال‌های آخر ریاست جمهوری محمد خاتمی، با ظهور شبکه های اجتماعی، حکومت بستن روزنامه ها را آغاز کرده و، با کمک فیلترینگ و دیگر روش های موجود آن زمان آغاز به محدود کردن اینترنت نمود. در نبود روزنامه های زمان اصلاحات سوپاپ اطمینان حکومت هم در حال از بین رفتن بود اما در این بین توییتر با قابلیت استفاده حجم کم اینترت در سال ۸۸ در کانون توجه بسیاری از جوانان قرار گرفت و در اعتراضات سراسری آن سال نقش بسیار مهمی بازی کرد.
بعد از سرکوب جنبش سبز، حکومت به سوپاپ اطمینانی احساس نیاز می‌کرد که مردم کوچه و خیابان بتوانند حرف دل خود را در آن بزنند و از آن بشنوند بطوری که اين سوپاپ جایگزینی برای اعتراضات خیابانی باشد. به همین علت، به جای روزنامه های اصلاحاتی، تلگرام و اینستاگرام بودند که از سد فیلترینگ گذشتند و مردم اجازه يافتند که در این رسانه ها نارضايتی های خود را خالی کنند. البته پس از مدتی تلگرام هم به جمع فیلتری ها پیوست (که البته هنوز با فیلتر شکن قابل دسترسی است). بهر حال، اکنون به نظر می رسدکه حکومت اسلامی از فیلترینگ اینستاگرام خودداری و به هر دلیل اینستاگرام را به عنوان یک سوپاپ اطمینان در جامعه آزاد گذاشته است.
همچنين حذف کامل اینترنت در ایران اگر هم خواسته حکومت باشد در کل به ضرر آنها تمام می‌شود. چرا که در نبود مکانی واقعی که مردم بتوانند یک روز اعتراض خود را بيا کنند، اين شکايت ها به اينستاگرام سرريز کرده و در عين حال معترضين اعتراضات دیگران را هم به اصطلاح «لایک» می‌کنند، و بدينسان این چرخه همچنان ادامه پیدا می کند و حکومت هم بسیار کمتر درگیر اعتراضات سیاسی منسجم مانند سال ۸۸ می شود. در واقع می توان تصور کرد که با قطع کامل اینترنت «سوپاپ اطمینان حکومت اسلامی» هم دچار مشکل خواهد شد.
نتيجه اينکه، به نظر می رسد تا زمانی که مردم درون ایران بتوانند نحوهء به کارگیری شبکه های مجازی را تغییر دهند این شبکه ها فقط به مانند سوپاپ اطمینان حکومت عمل خواهند کرد.
۳ مهر ۱۳۹۸ – ۲۵ سیپتامبر ۲۰۱۹