رئیس انجمن صنفی گاوداران در ایران از افزایش مجدد قیمت شیر خام خبر داد. به گفته احمد مقدسی، براساس مذاکرات صورت‌گرفته با وزیر جهاد کشاورزی، قیمت مصوب شیر خام در روزهای آتی ابلاغ می‌شود.
مقدسی میزان افزایش قیمت را هر کیلو سه هزار تومان اعلام کرد، که بر این اساس قیمت شیر خام از هر کیلو ۱۵ هزار تومان در دامداری به ۱۸ هزار تومان افزایش می‌یابد.
این افزایش قیمت در شرایطی اعلام شده است که روز سه‌شنبه ۲۰ شهریورماه مدیرکل نظارت بر کالاهای اساسی مدعی شده بود دولت تصمیمی برای افزایش نرخ شیر خام و لبنیات ندارد.
طی سه سال گذشته در ایران قیمت لبنیات، بیش از سایر اقلام خوراکی، و بارها افزایش یافته است.
با توجه به قرار گرفتن لبنیات در فهرست کالاهای مشمول قوانین تنظیم بازار، تولیدکنندگان لبنیات، با ادعای زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری، در مواردی قیمت کالاهای لبنی‌شان را به‌شکل غیرقانونی افزایش داده‌اند.
استفاده از ظرفیت تولید محصولات لبنی طعم‌دارشده یا تغییر در بسته‌بندی، بهانه‌ای است که تولیدکنندگان از اجرای قوانین مرتبط با قیمت‌گذاری محصولات لبنی سرپیچی کنند.
به همین دلیل مسئولان دولت سیزدهم تورم قیمت لبنیات را تخلف تولیدکنندگان اعلام کرده‌اند. هرچند رشد نرخ مصوب شیر خام در سه سال دولت ابراهیم رئیسی و افزایش هزینه‌های تولید، درکنار افزایش قیمت خوراک دام از نظر تولیدکنندگان، صرفه اقتصادی تولید محصولات لبنی را کاهش داده است و به همین دلایل مجموعه‌های تولیدی و پرورش دام چاره‌ای جز افزایش قیمت ندارند.
تورم محصولات لبنی در طول سه سال دولت سیزدهم به طور میانگین از ۱۵۰ تا ۲۶۵ درصد بوده است. قیمت هر لیتر شیر پاستوریزه از ۱۳ هزار تومان در شهریور ۱۴۰۰ به بیش از ۳۲ هزار تومان در زمستان ۱۴۰۲ رسیده است.
با مراجعه به سایت‌های فروش محصولات لبنی روشن می‌شود که در آخرین روزهای تابستان ۱۴۰۳ قیمت بطری‌های۹۰۰ گرمی شیر، بسته به میزان چربی آن، از ۳۵ تا ۴۲ هزار تومان است، که نشان‌دهنده ادامه افزایش قیمت این محصول است.
مرکز آمار ایران در گزارش تورم اقلام خوراکی طی مردادماه ۱۴۰۳ لبنیات را در فهرست کالاهایی قرار داد که رشد تورم آن در قیاس با مرداد سال گذشته از ۱۰ تا ۱۶ درصد بوده است. در فهرست اعلام‌شده مرکز آمار ایران پنیر پاستوریزه ۱۰ درصد و شیر پاستوریزه ۱۵ درصد افزایش قیمت را طی یک سال گذشته ثبت کرده‌اند.
این آمار، که ظاهرا بر مبنای قیمت ارزان‌ترین محصول در فروشگاه‌های عرضه محصولات دولتی است، تفاوت روشنی با قیمت انواع محصولات لبنی در فروشگاه‌های سطح شهر دارد.
اگر قیمت محصولات لبنی را در دسته‌های کره، پنیر، ماست و شیر ملاک قرار دهیم، میانگین رشد قیمت برای این محصولات عددی بیش از ۳۰ درصد را نشان می‌دهد.
تنوع محصولات لبنی، به‌ویژه با در نظر گرفتن میزان چربی، فرصتی است تا دولت‌ها در اعلام نرخ تورم این محصولات کالایی را ملاک قرار دهند که کمترین میزان تورم را ثبت کرده است.
تایید افزایش نرخ مصوب محصولات لبنی در سال ۱۴۰۳ پس از آن صورت گرفت که طی سال ۱۴۰۲ قیمت مصوب اقلام لبنی در چند نوبت تغییر پیدا کرده بود.
سال گذشته قیمت محصولات لبنی در فروردین‌ماه و پس از آن در تیرماه و شهریورماه با افزایش مواجه شد.
قیمت شیر کیسه‌ای یک‌لیتری، که ارزان‌ترین محصول میان انواع شیرهای پاستوریزه است، پس از افزایش در فروردین ۱۴۰۲ و تصویب قیمت ۱۵ هزار تومان، در مردادماه به ۱۸ هزار تومان رسید و حالا با تغییر رسمی قیمت شیر خام بار دیگر شاهد افزایش قیمت خواهد بود.
رشد مکرر قیمت لبنیات طی سه سال گذشته سرانه مصرف آن را میان خانوارهای ایرانی به میزان نگران‌کننده‌ای کاهش داده است. مطابق آمارها، سرانه مصرف لبنیات از ۱۳۰ کیلوگرم در سال ۱۳۸۹ به ۵۵ کیلوگرم در سال جاری رسیده است.
احسان ظفری، مدیر‌عامل اتحادیه تعاونی‌های لبنی پاستوریزه ایران، خردادماه ۱۴۰۳ با تایید این آمار مدعی شد افزایش قیمت لبنیات و کاهش قدرت خرید مردم عامل اصلی کاهش تقاضا برای محصولات لبنی است.
تولیدکنندگان محصولات لبنی مشکلات فعلی را برآمده از سیاست‌های اشتباه دولت در بازار می‌دانند. محمد‌رضا بنی‌طبا، سخن‌گوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران، سیاست‌گذاری‌های نادرست بانک مرکزی و وزارت اقتصاد را، که به افزایش تورم منجر شده، دلیل رشد هزینه‌های تولید اعلام می‌کند و مدعی است: «مصرف‌کننده هم به‌دلیل تورم، دچار کاهش قدرت خرید شده است.»
تلاش دولت برای دخالت در تنظیم قیمت‌ها نه‌تنها مانع تورم محصولات لبنی نشده که به عاملی برای تعطیلی صنایع لبنی بدل شده است.
فروردین‌ماه ۱۴۰۳ سخن‌گوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران با هشدار درمورد تعطیلی فزاینده صنایع تولیدی محصولات لبنی اعلام کرد: «تعداد شرکت‌های لبنی ایران از بیش از هزار شرکت در دهه ۸۰ به حدود ۲۰۰ شرکت افت کرده است.»
اگر این آمار صحت داشته باشد، می‌توان گفت چهارپنجم شرکت‌های تولیدی محصولات لبنی طی دو دهه تعطیل شده‌اند، که این امر در کنار تایید زیان‌ده بودن این صنعت، تولید را به شرکت‌های بزرگ لبنی منحصر کرده و قدرت آن‌ها را برای نرخ‌گذاری در بازار افزایش داده است.
علی احسان‌ظفری، مديرعامل اتحاديه فرآورده‌های لبنی، سال ۱۳۹۹ مدعی شده بود که با آغاز توزیع ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی برخی از انحصارگران بازار لبنیات به‌قصد بهره‌مندی از رانت ارزهای دریافتی، سیاست‌های بازار لبنیات کشور را تعیین می‌کنند.
احسان‌ظفری با نام بردن از چهار شرکت بزرگ تولیدی لبنیات کشور گفته بود: «ميهن، کاله، دامداران و شَکلّی انحصار واردات را به دست گرفته‌اند و در اين صنعت هر تصميمی که گرفته شود به نفع اين چهار نشان معروف صنعت لبنیات است.»
در این میان اقشار مختلف مردم ایران قربانیان اصلی سیاست‌های دولت و شرکت‌های تولیدکننده لبنیات‌اند که رشد مکرر قیمت‌ها به‌مرور محصولات لبنی را از سفره آن‌ها حذف کرده است.
در شرایطی که سرانه مصرف شیر خام در دنیا ۱۸۰ کیلوگرم اعلام شده است، در ایران کاهش سطح مصرف به کمتر از ۵۵ کیلوگرم، زنگ خطری است که سلامت ایرانیان را هدف قرار داده است.
پزشکان و متخصصان تغذیه با هشدار درمورد تبعات کاهش سرانه مصرف لبنیات در ایران، به‌ویژه برای رده سنی کودکان و سالمندان، افزایش بیماری‌هایی چون پوکی‌استخوان را نتیجه روند کاهش مصرف لبنیات دانسته‌اند.
به گفته متخصصان تغذیه، کاهش مصرف محصولات لبنی در کوتاهی قد ایرانیان نیز تاثیرگذار است. این عوارض زمانی نگران‌کننده می‌شود که بدانیم مطابق آمارها تنها ۲۰ درصد ایرانیان محصولات لبنی را مداوم و به اندازه کافی مصرف می‌کنند.
از دیگر تبعات نگران‌کننده افزایش قیمت لبنیات روی آوردن بخشی از جامعه به مصرف محصولات غیرپاستوریزه و فله در فروشگاه‌های عرضه محصولات لبنی است که مدعی می‌شوند دلیل کاهش قیمت محصولات آن‌ها عرضه مستقیم از گاوداری‌های کشور است.
شرایط غیربهداشتی نگهداری و انتقال محصولات در کنار ناکافی بودن نظارت بر سلامت این محصولات پدیده‌هایی چون مسمومیت و عفونت‌های گوارشی را پدید می‌آورد.
گلبن سهراب، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با هشدار درمورد نتایج افزایش فروش محصولات لبنی فله گفته است: «کارخانه‌های لبنی شیرهایی را از دامداری‌ها خریداری می‌کنند که بار میکروبی آن‌ها بالا نباشد و آن دسته از شیرها که بار میکروبی بالایی دارند به سمت مغازه‌هایی می‌رود که لبنیات فله‌ای می‌فروشند.»
افزایش آمار عفونت‌های گوارشی و تب مالت در ایران تنها گوشه‌ای از مضرات مصرف لبنیات فله است که دلیل تقاضای رو به افزایش آن تفاوت قیمت این محصولات با محصولات کارخانه‌ای است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۴