هم‌زمان با سالروز آغاز جنگ ایران و عراق در مراسم رژه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، جدیدترین پهپاد انتحاری سپاه پاسداران به نام «شاهد ۱۳۶ بی» به نمایش درآمد.
شاهد ۱۳۶ بی، آخرین نمونه از سری پهپادهای شاهد است که به‌عنوان پهپادی انتحاری شناخته می‌شود. سری شاهد ۱۳۶ که پیش‌ازاین یکی از تجهیزات مهم پهپادی سپاه پاسداران در عملیات مختلف بود، به دلیل هزینه پایین تولید به شکل انبوه در عملیات نظامی برای درگیرکردن سامانه دفاعی کشور مقابل مورداستفاده قرار می‌گرفت.
پهپاد شاهد ۱۳۶ بی، طبق ادعای کارشناسان نظامی جمهوری اسلامی از لحاظ سرعت و میانگین برد مسافتی، نسبت به شاهد ۱۳۶ ارتقا یافته است. برخی بر این باورند شاهد ۱۳۶ بر اساس پهپاد هارپی اسرائیل ساخته شده است.
استفاده از شاهد ۱۳۶ زمانی موردتوجه قرار گرفت که نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در یمن از این پهپاد برای حمله به تأسیسات نفتی عربستان استفاده کردند. روسیه نیز در جنگ با اوکراین از سری پهپادهای شاهد با نام «گل شمعدانی ۲» استفاده کرده است.
نقطه‌ضعف پهپادهای شاهد ۱۳۶ سرعت ۱۸۵ کیلومتر در ساعت آن و ناتوانی در حمله به اهداف متحرک است که مشخص نیست در نمونه ۱۳۶ بی تا چه میزان این مشکلات حل شده است.
اگرچه قابلیت حمل کلاهک انفجاری با وزن ۳۶ تا ۵۰ کیلوگرم این امکان را فراهم کرده تا در حملاتی که مجموعه‌ای از پهپادهای ۱۳۶ شکل می‌دهند در صورت عبور یکی از این پهپادها از سامانه‌های دفاعی، امکان آسیب‌رسانی اثرگذار به اهداف تعیین شده را در اختیار داشته باشند.
در سیاست‌های نظامی حکومت ایران، پهپادهای شاهد به دلیل قیمت تولیدی ارزان حدود ۲۰ هزاردلاری آنها ارزش استفاده در حجم انبوه را دارند که مثال آن موج نخست حمله به اسرائیل در عملیات وعده صادق بود. این پهپادها در این حملات وظیفه درگیرکردن سامانه‌های دفاعی و گنبد آهنین را برای عبور موشک‌های شلیک شده برعهده داشت.
اما رهگیری آسان بسیاری از پهپادهای شلیک شده پیش از رسیدن به هدف نشانه‌ای از ضعف آنها در سرعت و قدرت ارتفاع گیری بود.
بهره‌گیری حوثی‌های یمن از سری پهپادهای شاهد در عملیات که طی ماه‌های اخیر انجام شده، مشخص کرد این گروه‌گروه شبهه نظامی از طریق جمهوری اسلامی تجهیز شده و یا تأسیسات ساخت پهپاد را راه‌اندازی کرده است.
جمهوری اسلامی مدعی است در راستای سیاست تولید پهپادهای تهاجمی به توانایی ساخت نمونه‌هایی پیشرفته مشابه نمونه‌های آمریکایی رسیده است.
مردادماه سال ۱۴۰۲ پهپاد مهاجر ۱۰ رونمایی شد که بر اساس تصاویر و اطلاعات اعلام شده می‌تواند نمونه مشابه پهپاد ام کیو ۹ ریپر ارتش آمریکا باشد.
رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران مدعی شده‌اند، پهپاد مهاجر ۱۰ با برد عملیاتی ۲۰۰۰ کیلومتر می‌تواند تا ۲۴ ساعت پرواز کند و محموله قابل‌حمل آن می‌تواند به ۳۰۰ کیلوگرم برسد که ۲ برابر ظرفیت پهپاد مهاجر ۶ است.
برخی رسانه‌های غربی اردیبهشت‌ماه سال جاری مدعی شدند، باوجود تحریم‌های متعدد اعمال شده بر صنعت موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی، با دستور مستقیم علی خامنه‌ای مراکز تأسیساتی تولید پهپاد جمهوری اسلامی از سال ۲۰۰۶ سه برابر شده‌اند و در این مراکز نیروهای حزب‌الله لبنان نیز آموزش می‌بینند.
داگلاس بری، کارشناس ارشد هوافضای نظامی معتقد است: «تامین پهپاد برای حزب‌الله لبنان و حوثی‌ها در یمن به تهران اجازه می‌دهد برای آزمایش طراحی، عملکرد و دقت موشک‌هایش، یک میدان عمل واقعی داشته باشد.»
فرماندهان سپاه پاسداران در سال‌های اخیر مدعی دستیابی به قدرت ساخت پهپاد در سطح اول جهان شده‌اند و آن را بخشی از توان نظامی حکومت ایران برای استفاده در شرایط مختلف عنوان کرده‌اند.
فرمانده قرارگاه منطقه‌ای جنوب شرق ارتش جمهوری اسلامی روز جمعه ۳۰ شهریورماه سال ۱۴۰۳ در سخنرانی قبل از خطبه‌های نمازجمعه شهر کرمان مدعی شد: «بازدارندگی امروز در جمهوری اسلامی با هیچ دوره‌ای قابل‌مقایسه نیست و جزو پنج قدرت برتر دنیا در عملیات پهپادی هستیم.»
حکومت ایران در کنار بهره‌گیری از ظرفیت توان پهپادی برای افزایش قدرت نظامی سپاه پاسداران، ارتش و نیروهای نیابتی خود در سطح منطقه خاورمیانه، با انتقال گسترده انواع پهپادها به روسیه برای استفاده در جنگ با اوکراین امیدوار است، امتیاز ویژه‌ای در تعاملات دوجانبه دریافت کند.
حکومت اسلامی در اواخر جنگ با عراق از پهپادهای مهاجر و ابابیل یک، برای شناسایی مواضع نیروهای عراقی بهره برد. این دو پهپاد را می‌توان اولین نمونه‌های تولیدی جمهوری اسلامی دانست.
سرعت توسعه سطح کارایی پهپادها از دهه هشتاد میلادی تا امروز در جمهوری اسلامی نشان‌دهنده تمرکز ویژه مهندسان بخش هوافضای سپاه پاسداران و وزارت دفاع بر ارتقای توانایی این سلاح است.
در کنار بهره‌بردن ارتش روسیه، حزب‌الله و حوثی‌ها، پهپادهای ایرانی در جنگ داخلی سوریه، جنگ با داعش در عراق و در جنگ‌های داخلی کشورهای سودان و اتیوپی دیده شده‌اند.
هرچند جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران برای جلوگیری از افشای شیوه دورزدن تحریم‌های نظامی، این اخبار را همواره انکار کرده و حاضر به پذیرش مسئولیت خود در ارسال این تجهیزات نظامی به نقاط مختلف جهان نشده‌اند.
کشورهای ونزوئلا و تاجیکستان نیز در رژه نیروهای نظامی‌شان نمونه‌ای از پهپادهای تولید ایران مانند مهاجر ۶ و ابابیل ۲ را به نمایش گذاشتند.
فرماندهان سپاه پاسداران تاکید دارند توان پهپادی خود را مخفی نگه داشته‌اند و آنچه تاکنون در عملیاتی مانند حمله به مواضع نیروهای آمریکایی در عراق، مواضع احزاب کرد در اقلیم کردستان و عملیات وعده صادق علیه اسرائیل مورداستفاده قرار گرفته، نمونه‌هایی از تولیدات آنها است که با آخرین تولیدهای پهپادی مخفی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی فاصله دارد.
ادعای مقام‌های ارشد نظامی حکومت ایران به دلیل مورد آزمون قرارنگرفتن پهپادهای مورد اشاره از سوی تحلیلگران نظامی تایید نشده است و به همین دلیل ملاک این کارشناسان برای ارزیابی سطح توان پهپادی جمهوری اسلامی، نمونه‌های رونمایی شده مانند شاهد، مهاجر، آرش، سجیل، کیان، مبین، صاعقه و کمان است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۴