خبرگزاری رویترز به نقل از پنج منبع آگاه می‌نویسد که از زمان روی کار آمدن محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق در سال ۲۰۲۲ میلادی یک شبکه پیچیدۀ قاچاق نفت کوره که برخی کارشناسان معتقدند سالانه دست‌کم یک میلیارد دلار درآمد برای ایران و نیروهای نیابتی‌اش دارد، در عراق رشد کرده است.
بر اساس سخنان این پنج نفر همچنین سه گزارش اطلاعاتی غربی، این شبکه پیچیده قاچاق که در آن مجموعه‌ای از شرکت‌ها، گروه‌ها و افراد در عراق، ایران و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس درگیر هستند، در حال بهره برداری از یکی از سیاست‌های دولت عراق است که در چهارچوب آن، نفت کوره عراق با قیمت‌های یارانه‌ای در اختیار کارخانه‌های آسفالت قرار می‌گیرد.
به این ترتیب اکنون در پوشش این طرح، ماهانه بین ۵۰۰ هزار تا ۷۵۰ هزار تن نفت کوره سنگین (HFO) از جمله نفت کوره با گوگرد بالا (HSFO) که معادل ۳.۴ میلیون تا ۵ میلیون بشکه نفت است، از این کارخانه‌ها خارج و صادر می‌شود.
رویترز به نقل از دو تن از این منابع می‌نویسد که این نفت عمدتا به آسیا صادر می‌شود.
ایران که با طیف گسترده‌ای از تحریم‌های بین‌المللی روبروست، به همسایه غربی خود یعنی عراق به چشم یک متحد و یک ریه اقتصادی می‌نگرد و با تشکیل گروههای شبه‌نظامی شیعه و حمایت از احزاب سیاسی قدرتمند در این کشور، توانسته است نفوذ نظامی، سیاسی و اقتصادی خود بر ساختار سیاسی عراق را بطور قابل توجهی افزایش دهد.
ایران همچنین از مسیر عراق، ارز مورد نیاز خود را تامین می‌کند و تحریم‌های وضع شده توسط ایالات متحده بر سیستم بانکی خود را دور میزند.
بغداد نیز سال‌هاست که با ظرافت نقش خود را به‌عنوان متحد واشنگتن از یکسو و تهران از سوی دیگر بازی می‌کند؛ اگرچه انتظار می‌رود با آغاز دور دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ، فشارها بر عراق به دلیل همکاری‌های پنهانش با ایران در راستای دور زدن تحریم‌های آمریکا افزایش یابد.
رویترز به نقل از این پنج منبع که نخواستند نامشان فاش شود، می‌نویسد که نفت کوره قاچاق شده از عراق، عمدتا به دو روش به خارج از این کشور صادر می‌شود.
اولین روش، ترکیب آن با محصول مشابهی از ایران و سپس معرفی آن به عنوان یک محصول کاملاً عراقی است که به تهران کمک می‌کند از تحریم‌های سخت‌گیرانه آمریکا بر صادرات انرژی فرار کند.
روش دوم نیز صادرات آن بخش از نفت کوره عراق است که در چهارچوب همان برنامه «تخصیص سوخت یارانه‌ای» به کارخانه‌های آسفالت عراق واگذار می‌شود. برای صادرات به روش دوم نیز بار دیگر مجموعه‌ای از اسناد جعلی تهیه می‌شود تا منشاء واقعی سوخت‌ها پنهان بماند.
سود حاصل از فروش نفت کوره از روش اول، بطور مستقیم عاید ایران می‌شود. بویژه آنکه نفت کوره ایران معمولاً به دلیل تحریم‌ها با تخفیف به فروش می‌رسد اما اگر به عنوان عراقی در نظر گرفته شود، می‌تواند آن را با قیمت بالاتری بفروشد.
سود حاصل از فروش نفت کوره به روش دوم نیز عمدتا به شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران در عراق می‌رسد که شبکه قاچاق را کنترل می‌کنند.
منابع آگاهی که با رویترز صحبت کردند، تخمین زدند که سود حاصل از انجام معاملات از هر دو روش، از ۱ میلیارد دلار در سال تا بیش از ۳ میلیارد دلار متغیر باشد.
به گفتۀ این منابع، از آنجا که رهبران کنونی عراق برای ماندن در قدرت، به شدت به حمایت گروههای شیعه با نفوذ مورد حمایت ایران نیازمندند، مقابله آنها با فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق نفت کوره، عملا غیرممکن است.
آنها همچنین فاش کردند که گروه شیعی و شبه‌نظامی عراقی «عصائب اهل حق» در مرکز این عملیات قاچاق قرار دارد؛ یعنی همان گروهی که از حامیان اولیه سودانی محسوب می‌شود و یکی از اعضای کلیدی ائتلافی بود که او را به مقام نخست‌وزیری رساند.
این گروه که از حمایتهای سپاه پاسداران ایران برخوردار است، از سال ۲۰۱۸ میلادی در دستگاه امنیتی عراق نفوذ کرده و اکنون ۱۶ نماینده در پارلمان این کشور دارد.
قیس خزعلی، دبیرکل گروه «عصائب اهل حق» توسط واشنگتن تحریم شده است. نیروهای او علاوه بر حمله‌ای که در سال ۲۰۰۷ میلادی انجام دادند و منجر به کشته شدن ۵ سرباز آمریکایی شدند، با اتهامات حقوق بشری متعددی نیز روبرو هستند؛ از جمله به دلیل نقشی که در کشتار معترضان عراقی در جریان اعتراضات سال ۲۰۱۹ میلادی و اعمال دیگر خشونت‌ها داشتند.
سودانی و گسترش شبکه قاچاق نفت کوره از عراق
رویترز به نقل از این پنج منبع آگاه می‌نویسد در حالی که قبل از به قدرت رسیدن سودانی در اکتبر ۲۰۲۲ میلادی در عراق نیز شبکه قاچاق نفت کوره وجود داشته، اما از زمان روی کار آمدن او، فعالیت این شبکه پیچیده‌تر و گسترده‌تر و همزمان رسمی‌تر شده است.
گزارش منابع صنعتی و داده‌های رهگیری کشتی‌ها نیز حاکی از آن است که میزان صادرات نفت کوره عراق، در مسیر رسیدن به «بالاترین سطح تاریخ» یعنی به بالای ۱۸ میلیون تن در سال جاری قرار دارد که بیش از دو برابر میزان صادرات در سال ۲۰۲۱ میلادی است.
نفت کوره مورد نیاز برای صادرات نیز از دو راه تامین می‌شود: یا کارخانه‌های آسفالتِ درگیر در این شبکه، هنگام اعلام نیازهای اولیه خود به دولت برای دریافت نفت کورۀ یارانه‌ای، رقمی بیش از حد لازم را اعلام می‌کنند؛ یا اینکه این نفت کوره از همان اول به «کارخانه‌های صوری» واگذار می‌شود یعنی کارخانه‌هایی که عملا وجود ندارد و فقط یک نام از آنها به ثبت رسیده و به این ترتیب همۀ نفت کوره‌ای که به آنها تخصیص می‌یابد، صادر می‌شود.
به گفته این منابع، دولت محمد سودانی تا کنون دست‌کم ۳۷ مجوز برای پروژه‌های جدید آسفالت نیز صادر کرده که باعث شده فعالیت در این صنعت، تقریبا یک‌شبه دوبرابر شود. آنهم در حالی که برخی از این پروژه‌ها ساختگی و صرفا ترفندی برای دریافت نفت کوره بیشتر برای صادرات بوده است.
شهر بصره «قلب عملیات قاچاق» نفت کوره
رویترز به نقل از این منابع می‌نویسد نفت کوره‌ای که درنهایت برای صادرات آماده شده نیز به دو شکل از این کشور خارج می‌شود و به دست خریداران می‌رسد: یا از طریق بنادر جنوبی عراق و به کمک اسناد جعلی، یا ترکیب آن با محصول مشابه ایران و انتقال آن به‌عنوان محصولی کاملاً عراقی و البته بار دیگر با اسناد جعلی.
به گفتۀ این پنج منبع، شهر بصره در جنوب عراق «قلب» عملیات ترکیب محصول دو کشور همسایه است و دو بندر عراقی «خور الزبیر» و «ام قصر» نیز دو پایانه اصلی صادرات غیرقانونی این سوخت محسوب می‌شوند.
به نوشته رویترز، تا کنون نه مقامات ایرانی و نه عراقی و نه قیس خزعلی، دبیرکل گروه «عصائب اهل حق» به درخواست‌ها برای اظهارنظر درباره یافته‌های این خبرگزاری پاسخ ندادند.
برگرفته ای از سایت یورونیوز (اتحادیه اروپا) به زبان فارسی، ۳ دسامبر ۲۰۲۴