دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، روز سهشنبه کارزار «فشار حداکثری» خود علیه ایران را از سر گرفت. این کارزار شامل تلاشهایی برای رساندن صادرات نفت این کشور به صفر است تا از دستیابی تهران به سلاح هستهای جلوگیری کند.
ترامپ پیش از دیدار خود با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، یک یادداشت ریاستجمهوری امضا کرد که سیاست سختگیرانه واشنگتن در قبال ایران را که در دوره اول ریاستجمهوری خود او اجرا شده بود، بار دیگر اعمال میکند.
ترامپ هنگام امضای این یادداشت، آن را بسیار سختگیرانه توصیف کرد و گفت که در تصمیمگیری برای انجام این اقدام دچار تردید بوده است. او تأکید کرد که ایران نباید به سلاح هستهای دست یابد و ابراز امیدواری کرد که توافقی با تهران حاصل شود.
ترامپ، جو بایدن، رئیسجمهور پیشین آمریکا را متهم کرده است که در اجرای سختگیرانه تحریمهای صادرات نفت ایران کوتاهی کرده، اقدامی که به گفته او، تهران را جسورتر کرده است؛ چراکه این کشور توانسته از محل فروش نفت، برنامه تولید سلاح هستهای و گروههای شبهنظامی در خاورمیانه را تأمین مالی کند.
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی اخیرا گفت، ایران بهطور «چشمگیری» میزان غنیسازی اورانیوم خود را تا ۶۰ درصد افزایش داده است که این رقم به سطح ۹۰ درصد مورد نیاز برای تولید سلاح هستهای بسیار نزدیک است. ایران همواره ادعاهای مربوط به تلاش برای ساخت سلاح هستهای را رد کرده است.
یادداشت ریاستجمهوری ترامپ، علاوه بر موارد دیگر، وزیر خزانهداری آمریکا را موظف میکند که «بیشترین فشار اقتصادی ممکن» را بر ایران اعمال کند، ازجمله تحریمها و سازوکارهای اجرایی برای مجازات کسانی که این تحریمها را نقض میکنند.
این یادداشت همچنین وزارت خزانهداری و وزارت خارجه آمریکا را موظف میکند که کارزاری را برای «رساندن صادرات نفت ایران به صفر» اجرا کنند. قیمت نفت آمریکا روز سهشنبه، پس از انتشار خبر تصمیم ترامپ برای امضای این یادداشت، بخشی از کاهش خود را جبران کرد، زیرا این اقدام اثرات منفی ناشی از تنشهای تعرفهای میان واشنگتن و پکن را تا حدی خنثی کرد.
اظهارات ترامپ هنگام امضای یادداشت:
● امضای این فرمان مسالهای است که من درباره آن دچار دوگانگی هستم. همه از من میخواهند آن را امضا کنم. من این کار را انجام خواهم داد. برای (حکومت) ایران خیلی سخت است. این همان تحریمهایی است که قبلاً داشتیم.
● اگر چهار سال پیش دوباره انتخاب میشدم، ما هرگز این مشکل را نداشتیم. شما هرگز ۷ اکتبر را نداشتید. اگر انتخابات آنطور که باید پیش میرفت، هرگز مشکلی نداشتیم. اما امضای امروز من بیشتر جبران مافات است. ایران در وضعیت تاریخی قرار دارد، اما امیدوارم که مجبور نباشیم زیاد از محتوای این فرمان زیاد استفاده کنیم. ما خواهیم دید که آیا میتوانیم توافقی با ایران ترتیب دهیم که همه بتوانند با هم زندگی کنند، یا نه. شاید این امکانپذیر باشد و شاید هم ممکن نباشد.
● بنابر این من این را امضا میکنم، و از انجام آن ناراضی هستم، اما واقعاً انتخاب زیادی ندارم، زیرا ما باید قوی و محکم باشیم، و امیدوارم که نیازی به استفاده از آن در ابعاد بزرگ نباشد.
● اصلا اگر بتوانیم خاورمیانه و شاید جهانی در صلح کامل داشته باشیم، عالی خواهد بود. در حال حاضر شما آن را ندارید. وقتی من از کاخ سفید رفتم تو همه جای دنیا آرامش بود. و حالا دنیا دارد منفجر میشود.
● همانطور که میدانید، بیبی (بنیامین نتانیاهو) ساعتی دیگر برای دیدن من وارد کاخ سفید میشود، دیگران هم همچنین. خواهیم دید چه کاری میتوانیم انجام دهیم. اما من این را امضا میکنم و امیدوارم سندی باشد که خیلی مهم نباشد و به ندرت مورد استفاده قرار گیرد.
● ما خواهیم دید، یعنی میخواهیم ببینیم که آنها نباید سلاح هستهای داشته باشند. با توافق، خیلی ساده است. (جمهوری اسلامی) ایران نمیتواند سلاح هستهای داشته باشد. ما نمیخواهیم در قبال ایران سختگیر باشیم. ما نمیخواهیم با کسی سختگیر باشیم، اما آنها نمیتوانند هستهای داشته باشند.»
من آماده گفتوگو هستم
● ترامپ در پاسخ به خبرنگاری که پرسید آیا آماده گفتوگو با رئیس جمهوری اسلامی ایران هستید پاسخ داد: من آمادهام که گفتوگو با همتایم در ایران داشته باشم.
● او در ادامه و در پاسخ به پرسش دیگری در مورد تلاش ایران برای سوء قصد به جان او گفت: آنها این کار را انجام ندادهاند، و این کار نتایج وحشتناکی برای آنها خواهد داشت، نه صرفا به خاطر من. اگر این کار را می کردند، محو می شدند. این پایان کارشان میبود. من دستورالعمل ها را گذاشته ام اگر این کار را انجام دهند، محو میشوند، چیزی از آنها باقی نخواهد ماند و آنها نباید قادر به انجام آن باشند.
● رئیس جمهوری آمریکا ادامه داد: من دوست دارم با همه رابطه خوبی داشته باشم، اما آنها نمیتوانند سلاح هستهای داشته باشند. این تنها چیزی بود که خیلی مهم بود. آنها نمیتوانند سلاح هستهای داشته باشند.
● او ادامه داد که تهران خیلی نزدیک به دستیابی به سلاح اتمی است، اما در پاسخ به پرسش دیگری که آیا حاضر است به اسرائیل اجازه حمله نظامی به ایران یا حتی مشارکتی با آنها در هدف قرار دادن سایتهای هستهای داشته باشد پاسخی نداد.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۵۳ میلیارد دلار و در سال قبل از آن ۵۴ میلیارد دلار درآمد ایجاد کرده است. بر اساس دادههای اوپک، میزان تولید نفت ایران در سال ۲۰۲۴ به بالاترین سطح از سال ۲۰۱۸ رسیده بود.
ترامپ در دوره اول ریاستجمهوری خود توانسته بود صادرات نفت ایران را تا حد نزدیک به صفر کاهش دهد، اما در دوره بایدن، این صادرات افزایش یافت زیرا ایران موفق شد تحریمها را دور بزند.
آژانس بینالمللی انرژی مستقر در پاریس بر این باور است که عربستان سعودی، امارات متحده عربی و سایر اعضای اوپک ظرفیت مازاد لازم را برای جبران هرگونه کاهش صادرات نفت ایران، که خود نیز عضو اوپک است، در اختیار دارند.
تلاش برای بازگرداندن تحریمها
چین تحریمهای آمریکا را به رسمیت نمیشناسد و شرکتهای چینی بیشترین میزان نفت ایران را خریداری میکنند. چین و ایران همچنین یک سیستم تجاری ایجاد کردهاند که عمدتاً از یوان چین و شبکهای از واسطهها استفاده میکند و از دلار و مقررات آمریکا دوری میجوید.
کوین بوک، تحلیلگر شرکت کلیرویو انرژی، گفت که دولت ترامپ میتواند قانون «توقف پناه دادن به نفت ایران» (SHIP) در سال ۲۰۲۴ را برای محدود کردن برخی از صادرات نفت ایران به کار گیرد.
قانون SHIP، که دولت بایدن اجرای سختگیرانهای برای آن در نظر نگرفت، امکان اعمال تدابیری را علیه بنادر خارجی و پالایشگاههایی که نفت ایران را برخلاف تحریمها پردازش میکنند، فراهم میآورد.
بوک گفت که اقدام ماه گذشته گروه بندری شاندونگ مبنی بر ممنوعیت ورود نفتکشهای تحت تحریم آمریکا به بنادر این استان شرقی چین، نشاندهنده تأثیری است که SHIP میتواند داشته باشد.
ترامپ همچنین به سفیر خود در سازمان ملل دستور داده است که با متحدان آمریکا همکاری کند تا «فرایند بازگرداندن کامل تحریمهای بینالمللی و محدودیتها علیه ایران» را بر اساس توافق ۲۰۱۵ میان ایران و قدرتهای کلیدی جهان که در ازای اعمال محدودیتهایی بر برنامه هستهای ایران، تحریمهای این کشور را لغو کرده بود، تکمیل کند.
ایالات متحده در سال ۲۰۱۸، در دوره نخست ریاستجمهوری ترامپ، از این توافق خارج شد و ایران نیز شروع به کاهش پایبندی به تعهدات هستهای خود تحت این توافق کرد. دولت ترامپ در سال ۲۰۲۰ تلاش کرد تا فرایند بازگرداندن تحریمها را از طریق همین توافق آغاز کند، اما این اقدام از سوی شورای امنیت سازمان ملل رد شد.
بریتانیا، فرانسه و آلمان در دسامبر سال گذشته به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کردند که در صورت لزوم، آماده هستند تا بازگرداندن تمامی تحریمهای بینالمللی علیه ایران را برای جلوگیری از دستیابی این کشور به سلاح هستهای فعال کنند.
این کشورها این توانایی را در تاریخ ۱۸ اکتبر از دست خواهند داد، زمانی که قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که توافق ۲۰۱۵ ایران با بریتانیا، آلمان، فرانسه، ایالات متحده، روسیه و چین را قانونی میکند، منقضی شود. این توافق در ازای اعمال محدودیتهایی بر برنامه هستهای ایران، تحریمها علیه تهران را لغو کرده بود.
امیر سعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل، اعلام کرده است که فعالسازی مکانیزم بازگشت خودکار تحریمها علیه تهران «غیرقانونی و غیرسازنده» خواهد بود.
دیپلماتهای اروپایی و ایرانی در ماههای نوامبر و ژانویه دیدارهایی داشتند تا بررسی کنند که آیا میتوانند برای کاهش تنشهای منطقهای، ازجمله در مورد برنامه هستهای تهران، قبل از بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت، اقدامی انجام دهند.
برگفته ای از سایت ایران امروز، ۵ فوریه ۲۰۲۵