۱۳ آذر ۱۳۶۰: ۳۹ سال پیش در چنین روزی جلال‌الدین تاج اصفهانی در اصفهان درگذشت: “پیری و جوانی همه بیهوده گذشت / بیدار شدم کنون که خفتن باید”. جلال‌الدین تاج اصفهانی در سال ۱۲۸۲ در اصفهان زاده شد.
پدرش واعظ و خطیب بود و صدای خوشی داشت: “نُه ساله بودم که یک روز نزدیکی خانه از خود بی‌خود شدم و زیر آواز زدم. پدرم که مرا صدا زد با ترس از سرزنش و تنبیه، خدمتش رفتم. او اما گفت: صدای خوبی داری، باید به تو آموزش داد”.
آغازه‌های موسیقی را نزد پدرش آموخت و سپس نزد استاد آن زمان سید عبدالرحیم اصفهانی ردیف‌های آوازی را فرا گرفت و با نایب اسدالله نی‌نواز و آقا حسین ساعت‌ساز ردیف‌های سازی را کار کرد.
آنچنان شیفته موسیقی بود که درس و مدرسه و راه پدر را رها کرد و همه وقتش را به آموختن چم و خم آواز ایرانی داد: “با دوست و همکار هنرمندم ادیب خوانساری به این نتیجه رسیدیم که بی‌عمامه آسان‌تر و بهتر می‌توانیم هنرمان را به شنوندگان‌مان عرضه کنیم”.
۲۲ ساله بود که به تهران رفت و با همان نخستین اجرای برنامه، او را به بمبئی هند فراخواندند تا چند ترانه بر روی صفحه گرامافون ضبط کند: “سال ۱۳۰۶ (در ۲۴ سالگی) در باغ سهم‌الدوله با مرتضی‌خان محجوبی و آقای نی‌داوود و چند هنرمند دیگر در حضور فلان‌الدوله‌ها و سلطنه‌ها برنامه داشتیم. مرتضی‌خان ماهور را گرفت و من اولین بار “مرغ سحر” را خواندم که پرس‌وجوی نظمیه را در پی داشت. این را احمد دهقان در اطلاعات آن وقت نوشت”.
۳۵ ساله بود که در حلب سوریه چندین ترانه دیگر از جمله “به اصفهان رو” را ضبط کرد که ملک‌الشعرا بهار به هنگام تبعیدش در اصفهان شعر آن را سروده بود. ۴۴ ساله بود که همکاری با فرستنده نوپای رادیو ایران را آغاز کرد و پس از ۱۰ سال که رادیو اصفهان گشایش یافت از همکاران پیوسته آنجا شد.
۶۶ ساله بود که از سوی “انستیتو آواشناسی شوروی” نشان یوری گاگارین را به او دادند تا مگر بپذیرد که پس از درگذشتش حنجره‌اش را برای پژوهش به این نهاد بفرستند تا ببینند این اندام چه فرقی با حنجره‌های دیگر دارد که چنین صدای رسا و گیرایی از آن بیرون می‌آید.
ویژگی کار او مناسب‌خوانی بود. شعرها به ویژه سروده‌های محبوبش سعدی را چنان به جا و رسا می‌خواند که گویی شعر برای همان مناسبت ساخته شده است: “پس از انقلاب رفتم که حقوق بازنشستگی‌ام را بگیرم، گفتند: “ما دیگر به مطرب پول نمی‌دهیم”. همانجا آواز را با شعر همایی سر دادم:
تاجم نمی‌فرستی، تیغم به سر مزن
مرهم نمی‌گذاری، زخم دگر مزن”.
جلال‌الدین تاج اصفهانی در ۷۸ سالگی در زادگاهش درگذشت.
برگرفته ای از سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۳ دسامبر ۲۰۲۰