سیل تابستانی در حالی بار دیگر جنوب شرق کشور را زیر و رو کرده که توفان گسترده و گرد و غبار نیز گریبانگیر استان سیستان و بلوچستان است که از پیش با بحران مرگبار کرونا نیز دست و پنجه نرم می‌کند.
بر مبنای گزارش‌های منتشر شده، سیل و توفان تابستانی در چند روز گذشته حدود ۴۰روستای جنوب استان سیستان و بلوچستان را فرا گرفته، راه‌های ارتباطی را مسدود کرده و همچنین باعث قطع برق و خسارت فراوان به مزارع کشاورزان شده است.
این در حالیست که شیوع کرونا در این استان در شبانه‌روز گذشته باعث فوت ۲۱ نفر دیگر و ابتلای یکهزار و ۴۷۹ نفر شده است. شمار کل مبتلایان به کرونا در سیستان و بلوچستان بر اساس آمار رسمی بیش از ۸۱ هزار نفر بوده و شمار قربانیان ۲ هزار و ۱۷ نفر گزارش شده است. این آمار البته آمار دولتی وزارت بهداشت است و آمار واقعی را می‌بایست چندین برابر این ارقام در نظر گرفت.
سیل در این منطقه تا کنون خسارت جانی نداشته ولی ۴۲ نفر از غرق شدن نجات پیدا کردند و بیش از ۳۰۰ نفر در سیل آسیب دیدند.
در حالی که جمعیت «هلال احمر» از اسکان اضطراری ۲۲۳ نفر در قالب ۳۵ خانواده خبر داده، ولی ستاد مدیریت بحران استانداری استان سیستان و بلوچستان می‌گوید هیچگونه اسکان اضطراری و ایجاد کمپ توسط «هلال احمر» در این مدت صورت نگرفته است!
آنگونه که علیرضا شهرکی مدیرکل دفتر ستاد مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان اعلام کرد، توفان و سیل روزهای اخیر علاوه بر اینکه باعث انسداد و آبگرفتگی معابر شده، خسارت‌های سنگینی را نیز به مردم و زیرساخت‌های جنوب سیستان و بلوچستان وارد کرده به گونه‌ای که در حوزه مردمی بخش کشاورزی، باغ‌ها و درختان نخل بیشترین آسیب و خسارت را دیده‌اند.
به گفته‌ی او، «در حوزه زیرساخت‌های دولتی در بخش برق، دکل‌های ترانس و خطوط انتقال بیشترین خسارت را دیدند و راه‌ها و پل‌ها نیز در ردیف دوم آسیب‌دیدگی و خسارت ناشی از سیل قرار دارند.»
شهرکی گفت: «رقم نهایی خسارت‌ها هنوز مشخص نشده و دستگاه‌ها در حال جمع‌بندی آن هستند».
بر اساس برآوردهای اولیه جهاد کشاورزی، بیش از ۱۵۰میلیارد ریال خسارت به نخلستان‌ها، باغ‌های انار، محصولات زراعی،قنوات، کانال‌های آبیاری و جایگاه‌های دامداری روستایی این استان وارد شده است.
کارشناسان، توفان و سیل در سیستان و بلوچستان را مربوط به لایروبی‌نکردن رودخانه‌ها و ترمیم نکردن سیل‌بندهای قدیمی در این استان می‌دانند.
در این بین، خروشان شدن رود «کاجو» در حوزه جنوب استان و شهر قصرقند به نسبت قبل، نگران‌کننده شده است.
رود «کاجو» بزرگترین و پُرآب‌ترین رود سیستان و بلوچستان است که از کوه‌های آهوران سرچشمه می‌گیرد و در سال‌های گذشته به یکی از سیل‌خیزترین مناطق بدل شده است. این رود که سرچشمه‌اش در شمال شهرستان قصرقند است در مسیر خود تا به جلگه دشتیاری و دریای عمان برسد حدود ۳۰۰ کیلومتر را طی می‌کند ولی فاقد سیل‌بند و یا سیل‌بندهای استاندارد است.
یونس زین‌الدینی استاد دانشگاه و فعال اجتماعی در اینباره گفته است: «از سال‌های پیش از انقلاب تا کنون برای این سیل‌بند فکری نشده و اکنون بخش عمده آن آسیب دیده و بدون ترمیم باقی مانده است.»
به گفته‌ی او، «سیل‌بند را ترمیم نکردند و سهل‌انگاری مقامات محلی و تعرض افراد غیر، مثل معتادان که سیم سیل‌بند را پاره کرده و می‌فروختند در سال‌های اخیر از جمله دیگر دلایل نابودی آن بوده و هیچ صیانتی از آن نشده است.»
روستاهای هُلونچَکان، دل شادی، شادی گور، جنگل، گرداک، گتیگ، کَلوک، دهداتی، میرچ، سرمیرچ، علی‌آباد، دیوالی، دهیرک، کرکوم دپ، پتهک، سرکاجه، گوندرمان، در بالادست «کاجو» هیچگونه راه دسترسی به اطراف بجز بستر رود ندارند و همین سیل، خسارات جدی به محصولات کشاورزی آنان زده است.
به گفته زین‌الدینی، این روستاها در تامین آب آشامیدنی مشکل دارند و خدمات درمانی و آموزشی هم در آنها نیست و طی دو دهه اخیر بخش مهمی از جمعیت ۱۵ هزار نفری این منطقه مجبور به کوچ کردن و رفتن به حاشیه شهر چابهار، قصرقند و نیکشهر شده‌اند و در حال حاضر حدود ۶ هزار نفر در این منطقه ساکن‌اند.
این فعال اجتماعی می‌گوید: «با ترمیم نکردن سیل‌بند، علاوه بر نابودی کشاورزی و زندگی مردم، خاک دچار فرسایش شده و در سیل سال گذشته در دشتیاری که آب پشت سد را با مدیریت نادرست رها کردند، بخش عمده‌ای از خاک حاصلخیز جلگه دشتیاری به دریای عمان رفت. البته باید بدانید مشابه این تخریب زمین کشاورزی به دلیل نبود سیل‌بند را در زرآباد و نیکشهر هم داریم.»
ساکنان روستاها یا شهرهای پایین‌دست «قصرقند» شامل خود شهر قصرقند، روستای دمبیگان، چوت‌آباد و‌کریم‌آباد نیز در هر سیل، علاوه بر نابودی مزارع کشاورزی، خانه‌هایشان نیز در معرض تهدید قرار می‌گیرد.
در این منطقه روستای هیت، بانشیپ، گهجن، کند، کُشُک، لوریانی، بُگ، عزیزآباد، بخش ساربوگ، کلمت، توکل، حمیری به‌عنوان مرکز دهستان، هزاره‌ای، سارتاپ، نِبَکش، سروش، شه‌کاپر که به پشت سد زیردان می‌رسد قرار دارند و حالا نگرانی فعالان منطقه از ویرانی شهر قصرقند در سیل بعدی در صورت ترمیم نکردن سیل‌بند است.
آنگونه که زین‌الدینی استاد دانشگاه توضیح داده، علاوه بر بی‌توجهی مسئولان به لایروبی «کاجو»، به مشتقات این رود یعنی قنات‌های منطقه نیز بی‌توجهی می‌شود. وی می‌گوید «در این منطقه قنات‌ها به دلیل آنکه در مناطق مسکونی واقع شده‌اند مورد بی‌توجهی‌قرار گرفته‌اند و لایروبی نکردن قنات‌های منطقه از جمله دیگر نگرانی‌های مردم است.»
زین‌الدینی همچنین به حفر چاه‌های غیرمجاز در روستای هیت اشاره می‌کند که زمانی قناتی پرآب داشت. این روستا یکی از ظرفیت‌های بالای کشاورزی در قصرقند بود که قناتش به دلیل خشکسالی و مدیریت نادرست در ارتباط با بودجه‌هایی که جهت لایروبی قنات می‌آمد، کم‌آب شد و مدتی پیش چاهی را در بالادست سرچشمه این قنات کارشناسی کردند و در حال حفر است تا کل حوضه پایین‌دست را از این چاه تغذیه کنند.
او می‌گوید با حفر این چاه یک روستا را از بین می‌برند تا آب آشامیدنی روستاهای پایین‌دست تامین شود! وی ضمن هشدار نسبت به شکل گرفتن تنش بین اهالی توضیح داد «می‌شود از طرق دیگر این کار را انجام داد. گفتند روستای هیت کشاورزی خوبی دارد و با انجام این کار مردم روستا اعتراض کردند و جواب‌ها به نفع مردم نبود و همین هم تنش گسترده‌ای را ایجاد کرد که معلوم نیست نتیجه این تنش در آینده چه خواهد بود.»
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۲۰ جولای ۲۰۲۱