زمان زیادی تا آغاز سال تحصیلی جدید در ایران باقی نمانده است اما بنا بر اعلام وزارت آموزش‌وپرورش، بیش از دو میلیون دانش‌آموز تاکنون برای خرید کتاب‌های درسی اقدام نکرده‌اند.
پس از آغاز همه‌گیری کرونا و تعطیلی مدارس، آموزش و پرورش با هدف آموزش از راه دور سامانه‌ای به نام «شاد» راه‌اندازی کرد اما دسترسی نداشتن بسیاری از کودکان به گوشی هوشمند و اینترنت، بیش از سه میلیون کودک را از ادامه تحصیل محروم کرد.
سال تحصیلی جدید در حالی آغاز می‌شود که وزارت آموزش و پرورش نه تنها وضعیت کودکانی را که در سال ۱۳۹۹ از آموزش دور ماندند، پیگیری نکرد بلکه خبر رسید در سال جدید نیز بیش از دو میلیون دانش‌آموز برای خرید کتاب درسی اقدام نکرده‌اند. این خبر را محمد علوی‌تبار، معاون سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش، در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اعلام کرد و گفت: «۱۲ میلیون و ۸۹۹ هزار دانش‌آموز برای خرید اینترنتی کتاب‌های درسی اقدام کرده‌اند اما هنوز دو میلیون و ۱۱۰ هزار دانش‌آموز کتاب‌های درسی خود را نخریده‌اند و به همین دلیل مجبور شدیم زمان ثبت‌نام را تمدید کنیم.»
تاخیر دانش‌آموزان برای خرید کتاب‌های درسی نگرانی‌ها از ادامه موج ترک تحصیل دانش‌آموزان در کشور افزایش می‌دهد و این نگرانی وقتی مضاعف می‌شود که بدانیم بسیاری از کودکان نه تنها برای خرید کتاب اقدام نکرده‌اند که هنوز ثبت‌نام هم نشده‌اند. این موضوع در استان‌های محروم مثل سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی و رضوی و کهکیلویه و بویراحمد، نسبت به دیگر استان‌ها فراوانی بیشتری دارد. به عنوان مثال، قاسمعلی خدابنده، مدیرکل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی، در گفت‌وگو با روزنامه همشهری تایید کرد که از میان یک میلیون و ۳۵۰ هزار دانش‌آموز این استان، حدود ۲۰۰ هزار دانش‌آموز برای سال تحصیلی جدید ثبت‌نام نکرده‌اند.
آماری که این مدیر استانی ارائه می‌دهد، فقط آن دسته از دانش‌آموزانی را در برمی‌گیرد که شناسنامه و اوراق هویتی دارند و اگر تعداد کودکان بدون شناسنامه بازمانده از تحصیل نیز به این دانش‌آموزان افزوده شود، رقمی به‌مراتب بالاتر به دست می‌آید. در استان‌های محروم و مرزی ایران مثل خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان و کرمان بسیاری از کودکان فاقد هرگونه اوراق هویتی‌اند.
موضوع ترک تحصیل دانش‌آموزان و کودکان بازمانده از تحصیل پیش از همه‌گیری کرونا نیز همواره مورد بحث بود. پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک که ایران نیز آن را امضا کرده است، دولت‌ها را موظف می‌کند امکان آموزش رایگان و فراگیر برای کودکان زیر ۱۸ سال را به صورت عادلانه فراهم کنند. طبق اصل ۳۰ قانون اساسی نیز دولت موظف است امکان آموزش وپرورش رایگان تا پایان دوره متوسطه را برای همه افراد فراهم کند. با این حال فقر و نبود عدالت آموزشی بسیاری از کودکان را از تحصیل محروم کرده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پیش از همه‌گیری کرونا با استناد به سرشماری سال ۱۳۸۵ در گزارشی اعلام کرده بود که بیش از دو میلیون و ۳۰۰ هزار کودک زیر ۱۷ سال بازمانده از تحصیل در کشور وجود دارد که یا اصلا به مدرسه نرفته‌اند یا ترک تحصیل کرده‌اند. این آمار پس از همه‌گیری کرونا چند برابر شد.
وقتی آموزش و پرورش در ماه‌های نخست همه‌گیری کرونا نرم‌افزار شاد را راه‌اندازی کرد، هیچ‌کدام از زیرساخت‌های لازم برای آموزش از راه دور فراهم نشده بود. در بسیاری از مناطق مرزی اینترنت در دسترس نبود و هزاران کودک نیز امکان خرید گوشی هوشمند و تبلت را نداشتند. نتیجه آن شد که به اذعان محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش دولت دوازدهم، بیش از سه میلیون دانش‌آموز در سامانه شاد نام‌نویسی نکردند و این به آن معنی بود که این کودکان از تحصیل بازماندند.
اگرچه آموزش و پرورش ترک تحصیل دانش‌آموزان را تکذیب کرد و مدعی شد این کودکان از روش‌های دیگر مثل آموزش تلویزیونی تحصیل خود را ادامه دادند اما انجمن حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان در گزارشی اعلام کرد که حدود پنج میلیون دانش‌آموز در زمان همه‌گیری کرونا از آموزش بازماندند و ترک تحصیل کردند.
حالا سال تحصیلی ۱۴۰۰ در شرایطی آغاز می‌شود که مدیران آموزش و پرورش درباره سرانجام کودکانی که سال گذشته از تحصیل بازمانده‌اند، هیچ گزارشی نداده‌اند. احتمالا برنامه موثری هم برای بازگشت آنان به تحصیل پیش‌بینی نشده است و ناگوارتر اینکه تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در سال جدید نیز افزایش می‌یابد؛ چرا که مشکلات نبود زیرساخت‌های آموزش آنلاین از جمله دسترسی به اینترنت و گوشی هوشمند در مناطق محروم کشور همچنان به قوت خود باقی است.
در ماه‌های نخست همه‌گیری کرونا، یونیسف در یکی از بیانیه‌های خود از کودکان به عنوان «قربانیان پنهان» همه‌گیری نام برد و درباره خطر ترک‌تحصیل آنان هشدار داد. در این بیانیه آمده بود که میلیون‌ها کودک در کشورهای فقیر پس از همه‌گیری و تعطیلی مدارس از آموزش بازمانده‌اند و بیم آن می‌رود که با پیوستن به چرخه کار اجباری و ازدواج زودهنگام دیگر هرگز به مدرسه بازنگردند. آنچه یونیسف درباره آن هشدار داده بود، حداقل درباره تعداد زیادی از کودکان ایران، به واقعیت پیوسته است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت به زبان فارسی، ۸ سپتامبر ۲۰۲۱