چند هفته پس از امضای یادداشت تفاهم ازسرگیری مناسبات کامل دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، وزیران خارجه دو کشور روز پنج‌شنبه ۱۷ فروردین بیانیه مشترک «گسترش روابط و همکاری دوجانبه» امضا کردند.
در ادامه میانجی‌گری چین میان تهران و ریاض، ملاقات حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران با همتای سعودی او، شاهزاده فیصل بن‌فرحان در پکن انجام شد.
به گزارش خبرگزاری‌های دولتی ایران و عربستان، پس از دیدار سه‌جانبه‌ای که چین گانگ، وزیر خارجه جدید چین، میزبان آن بود، وزیران خارجه ایران و سعودی درصدر هیئت‌های همراه درباره جزئیات ازسرگیری روابط گفت‌وگو کردند.
پیاده‌روی دو وزیر خارجه در مرکز اقامتی دولت چین و شرکت آن‌دو در ضیافت نهار وزیر خارجه چین، در حالی‌که چهره بشاش و آرام داشتند، در برابر دوربین‌ها ثبت شد.
هم‌زمان با ورود وزیران خارجه دو کشور به پکن، هُوا چون‌بینگ، دستیار وزیر خارجه چین، روز چهارشنبه گفته بود که توافق ایران و عربستان «ابتکاری روشن» از سوی چین در راستای «امنیت جهانی» برای جامعه انسانی با آینده مشترک است.
بیانیه مشترکی که وزیران خارجه دو کشور آن را امضا کردند، تأکید دارد: «نمایندگی‌های دو کشور طی زمان مورد توافق، بازگشایی شود، اقدامات لازم برای گشایش سفارت‌خانه‌های دو کشور در ریاض و تهران و سرکنسولگری‌های دو کشور در جده و مشهد انجام شود، هماهنگی‌های لازم میان هیئت‌های فنی برای بررسی راه‌های گسترش همکاری میان دو کشور، از جمله ازسرگیری پروازها و سفرهای متقابل هیئت‌های رسمی و بخش خصوصی، تسهیل اعطای روادید برای شهروندان دو کشور، از جمله برای حج عمره، ادامه یابد.»
دو طرف همچنین ابراز آمادگی کردند تا «همه موانعی را که پیش روی گسترش همکاری بین دو کشور است، از سر راه بردارند» و «در هر زمینه‌ای که می‌تواند امنیت و ثبات منطقه را تأمین کند و منافع ملت‌ها و کشورهای آن را محقق کند، همکاری خود را گسترش دهند».
در این بیانیه همچنین گفته شده است که وزیر خارجه سعودی همتای ایرانی خود را برای سفر به عربستان جهت برگزاری نشست دوجانبه درریاض دعوت کرد، که مورد پذیرش قرار گرفت، و وزیر خارجه ایران نیز همتای سعودی خود را به سفر به تهران دعوت کرد».
در بیانیه وزیران خارجه دو کشور تصریح شده است که موافقت‌نامه همکاری امنیتی ایران و عربستان که در سال ۱۳۸۰ خورشیدی به‌دست آمده بود، و همچنین موافقت‌نامه‌های عمومی همکاری در زمینه‌های اقتصاد، تجارت، سرمایه‌گذاری، فناوری، علوم، فرهنگ، ورزش و جوانان که در بهار ۱۳۷۷خورشیدی امضا شده بود، دوباره فعال می‌شود.
با این حال، هنوز تاریخ دقیق یا موعد نسبی برای بازگشایی سفارت‌خانه‌ها و سرکنسولگری‌ها اعلام نشده است.
بر اساس گزارش ها پس از امضای بیانیه مشترک میان علی شمخانی، مشاور امنیت ملی جمهوری اسلامی با همتای سعودی او، مساعد بن‌محمد العیبان، در روز ۱۹ اسفند در پکن، وزیران خارجه دو کشور سه بار با یکدیگر تلفنی گفت‌وگو کرده‌اند.
دو کشور ایران و عربستان مناسبات بسیار نزدیکی با چین دارند. پیش از موفقیت پکن در میانجی‌گری میان تهران و ریاض، پنج دور مذاکرات ایران و سعودی با میزبانی عراق و نیز برخی کوشش‌های سلطان عمان، به موفقیت کامل منتهی نشده بود.
عربستان پس از سال‌ها تنش و بحران در روابط خود با ایران، در پی حمله به سفارت این کشور در تهران و تلاش برای آتش‌زدن کنسولگری سعودی در مشهد در دی ۱۳۹۴ با ایران قطع رابطه کرد.
حملات گفته‌شده زمان کوتاهی پس از اعدام نمر باقر النمر، یک روحانی سرشناس سعودی شیعی مخالف حکومت ریاض و شماری از شیعیان در سعودی، انجام شد.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت که دولت او تازه توافق برجام با آمریکا و پنج قدرت دیگر را امضا کرده بود، عاملان حملات به منافع سعودی در ایران را «افراطی‌هایی» نامید که باید محاکمه شوند. او تا آخرین روزهای کار دولت بعدی خود نیز می‌گفت که آن حملات باعث ناکامی زیاد در سیاست خارجی ایران شد و اثرات زیادی بر اقتصاد کشور گذاشت.
بحران حاصل از این حملات به روابط تهران و ریاض محدود نشد؛ شماری از کشورهای عرب و اسلامی نیز با قطع یا کاهش مناسبات با ایران، حمایت خود را از عربستان مورد تأکید قرار دادند.
در دوره قطع دوطرفه مناسبات، جنگ در یمن نیز که «نبرد نیابتی» میان ایران و سعودی تلقی می‌شد، گسترش یافت.
ایران در مظان اتهام حمله سنگین موشکی به تأسیسات نفتی سعودی قرار گرفت، عربستان و امیرنشین‌ها بارها جمهوری اسلامی ایران را عامل گسترش بی‌ثباتی در حوزه کشورهای خود معرفی و برخی از آن‌ها با اسرائیل رابطه کامل سیاسی برقرار کردند، ایران نیز عربستان را عامل تأمین مالی شمار زیادی از رسانه‌های فارسی نوپا و پرمخاطب برای ضربه زدن به اصل حاکمیت نظام جمهوری اسلامی، معرفی کرد.
با این حال، پس از امضای یادداشت تفاهم میان عربستان و ایران برای احیای روابط در روز ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ در پکن، تیرگی روابط میان کشورهایی مانند بحرین با ایران نیز کاهش یافت و رئیس مجلس بحرین با یک هیئت اعزامی از سوی مجلس شورای اسلامی دیدار کرد.
بیانیه پایانی نشست وزیران خارجه شش کشور حوزه خلیج فارس نیز که چند روز پس از دیدار مشاوران امنیت ملی ایران و سعودی در پکن صادر شد، به طرز قابل ملاحظه‌ای لحنی مسالمت‌جویانه در قبال ایران اتخاذ کرد.
ایران این هفته نیز برای نخستین بار در هفت سال گذشته، سفیر جدیدی را برای اعزام به امارات تعیین کرد.
پابه‌پای افزایش تماس‌های ایران و سعودی برای احیای روابط، مناسبات عربستان و امارات با سوریه نیز در هفته‌های اخیر بهبود یافت و پس از سفر سه هفته پیش بشار اسد به ابوظبی، پادشاه عربستان از رئیس‌جمهور سوریه برای شرکت در نشست ماه آینده سران کشورهای عرب در ریاض دعوت کرد.
واشینگتن و دولت‌های اروپایی مانند بریتانیا، آلمان و فرانسه از امضای توافق ایران و سعودی به عنوان گامی در راستای کاهش تنش در غرب آسیا استقبال کرده بودند.
در حالی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، سه ماه پیش گفته بود که عادی‌سازی روابط میان کشورش با عربستان یکی از سه هدف اصلی او در دولت جدید است، انتشار گزارش‌های رفع بحران روابط میان تهران- ریاض، با موجی از انتقادهای تند سران اپوزیسیون اسرائیل از «ناکامی» آقای نتانیاهو روبرو شد.
برگرفته ای از سایت رادیو فردا، ۶ آپریل ۲۰۲۳