سعید صابر
این مرکز نرخ بیکاری کشور در زمستان سال قبل را ۹٬۷ درصد اعلام کرد در حالی که از جمعیت۶۴ میلیون و ۶۹ هزار نفری در سن اشتغال فقط ۲۳ میلیون و ۴۳۶ هزار نفر شاغل بودند.
بر پایه گزارش مرکز آمار در زمستان ۱۴۰۱ نزدیک به ۶۰ درصد (۳۸ میلیون و ۱۰۷ هزار نفر) به لحاظ مشارکت اقتصادی غیرفعال بودند و دو میلیون و ۵۲۶ نفر از ۲۵ میلیون و ۹۶۲ هزار نفر فعال هم بیکار. این مرکز کارگران بدون مزد، دانش‌آموزان و دانشجویان، کاروزان، سربازان نیروی انتظامی و هر فردی که در طول هفته تنها یک ساعت کار کرده باشد را شاغل محسوب می‌کند.
کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در سال‌های اخیر زیر تاثیر رکود اقتصادی مستمر شده است، و با توجه به سرکوب مزدی کارگران از یک‌سو و افزایش هزینه تولید به دلیل بحران ارزی از سوی دیگر، انتظار می‌رود روند کاهش ادامه یابد.
از دیگر نکات قابل توجه گزارش مرکز آمار اشتغال ناقص ۴۴ درصد از جمعیت شاغلان در زمستان ۱۴۰۱ است.یکی از نتایج اشتغال ناقص درآمد کمتر است.
همانند دوره‌های پیشین نرخ بیکاری زنان نزدیک به دو برابر گروه مردان بود: ۱۵٬۷ درصد زنانی که بر اساس تعریف مرکز آمار فعال اقتصادی محسوب می‌شوند، بیکار بودند و ۸٬۵ درصد مردان. نرخ بیکاری زنان نسبت به زمستان ۱۴۰۰ هشت دهم درصد بزرگ‌تر شد در حالی که در گروه مردان تنها یک دهم درصد افزایش یافت.
نسبت جمعیت دارای شغل به جمعیت در سن اشتغال نشان می‌دهد در زمستان ۱۴۰۱ تنها ۳۶٬۶ درصد از جمعیت در سن اشتغال بر اساس تعریف مرکز آمار دارای شغل بودند و ۶۳٬۴ درصد بیکار.
نرخ مشارکت اقتصادی زنان هم همچنان کمتر از ۱۵ درصد (۱۳٬۳ درصد)، معادل یک پنجم مردان (۶۷٬۸ درصد) بود.
در رده‌بندی استانی هم کردستان به عنوان یکی از کانون‌های اصلی اعتراضات به قتل ژینا (مهسا) امینی بود و دامنه اعتراضات در آنجا نسبت به دیگر مناطق گسترده‌تر، بیشترین جمعیت بیکار را داشت. ۲۰٬۵ درصد جمعیت فعال اقتصادی این استان در زمستان بیکار بودند که این رقم در مقایسه با زمستان ۱۴۰۰ افزایش حدود چهار درصدی را نشان می‌دهد.
تداوم اعتصاب‌های عمومی در کردستان که نسبت به دیگر مناطق گسترده بود و مجازت اعتصاب‌کنندگان از سوی حکومت می‌تواند یک عامل موثر در افزایش چهار درصدی نرخ بیکاری این استان باشد.
استان کرمانشاه، دیگر منطقه‌ای که کانون اعتراض بود هم با نرخ ۱۵٬۱ درصد دومین استان بیکار بود. دامنه اعتراضات در برخی شهرهای کرمانشاه، از جمله جوانرود و کرمانشاه گسترده‌بود و سرکوب معترضان نیز خونین و مرگ‌بار. کرمانشاه در دهه ۹۰ همواره در شمار یکی از سه استان با بالاترین نرخ بیکاری قرار داشت.
چهارمحال و بختیاری (۱۳٬۵)، لرستان (۱۲٬۸)، همدان (۱۲٬۳) و آذربایجان غربی (۱۲٬۱) درصد در رتبه سوم تا ششم بالاترین نرخ بیکاری قرار گرفتند. چهارمحال بختیاری و لرستان از جمله استان‌هایی هستند که کسر زیادی از نیروی جویای کار آنها در پروژه‌های نفت و گاز جنوب مشغول به کار هستند.
توزیع جغرافیایی بیکاری بر اساس آمار رسمی بیانگر وضعیت نامساعد استان‌های غربی و محور زاگرس است که نتیجه سیاست‌های توسعه نامتوازن است.
نرخ بیکاری در استان کردستان که اعتراض و اعتصاب دامنه‌داری را در قیام ژینا تجربه کرد در طول یک‌سال چهار درصد افزایش یافت و به ۲۰٬۵ درصد رسید
خوزستان، اردبیل، سیستان و بلوچستان، گیلان، هرمزگان از دیگر استان‌هایی بودند که نرخ بیکاری دو رقمی داشتند. خوزستان در حالی در شمار استان‌های با نرخ بیکاری قرار دارد که بیشترین سهم را در تولید ناخالص ایران دارد. وضعیت در سیستان و بلوچستان که از هشتم مهر ۱۴۰۱ کانون اعتراض‌های هفتگی شد هم در همه سال‌های گذشته نامساعد گزارش شده و این استان محروم‌ترین منطقه ایران است.
افزایش شمار بیکاران در پایان سال ۱۴۰۱ ناتوانی دولت ابراهیم رئیسی، عضو هیئت مرگ در کشتار زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ خورشیدی را نشان می‌دهد که وعده کرده بود سالانه یک میلیون شغل جدید ایجاد کند. کارنامه یک سال و نیم نخست این دولت اما تنها تغییر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و تحمیل فقر بیشتر بر کارگران است.
به باور فعالان کارگری، کارشناسان منتقد دولت و حتی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نرخ واقعی بیکاری از آنچه که در گزارش‌های رسمی بیان می‌شود، بزرگ‌تر است. نسبت نیروی دارای شغل با جمعیت در سن اشتغال هم این موضوع را تایید می‌کند: تنها ۳۶٬۶ درصد از جمعیت در سن اشتغال بر اساس تعریف مرکز آمار در زمستان دارای شغل بودند و ۶۳٬۴ درصد بیکار.
برگرفته ای از سایت رادیو زمانه، ۱۸ آپریل ۲۰۲۳