در روزهای گذشته رکورد مصرف برق در ایران شکسته شده و قطع برق بخش خانگی در دستور کار قرار گرفته است. قطع برق بخش خانگی پس از بخش صنعت و کشاورزی در حالی ادامه دارد که به گفته مقامات وزارت نیرو نیز بهار امسال تنها پنج درصد از اهداف رشد تولید برق در ایران تحقق یافته است.
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق کشور از شکسته شدن رکورد تاریخی مصرف برق در کشور خبر داده و گفته رکورد تاریخی مصرف برق «روزانه» در روز ۱۹ تیر و رکورد مصرف برق «شبانه» در شامگاه ۲۱ تیر در ایران شکسته شد.
رکورد مصرف برق کشور در زمان اوج بار شبانه در شامگاه ۲۱ تیر به عدد ۶۸ هزار و یک مگاوات رسید. این عدد از رکورد قبلی سال گذشته که ۶۲ هزار و ۷۷۶ مگاوات بود، نزدیک به هفت درصد بیشتر است.
ادیب روستایی از مدیران شبکه برق منطقه‌ای خوزستان نیز روز شنبه ۲۴ تیرماه با بیان اینکه پیک مصرف شبکه برق خوزستان به نزدیک ۹ هزار مگاوات رسید، گفت: اوج مصرف شبکه برق خوزستان در ۲۴ ساعت گذشته (جمعه ۲۳ تیرماه) به هشت هزار و ۹۹۱ مگاوات رسید که بار دیگر رکورد مصرف برق را ثبت کرده است.
ادیب روستایی با بیان اینکه پیش‌بینی‌ها از تداوم روند افزایش دما در هفته جاری حکایت دارد، افزوده که «با توجه به رکورد پیک مصرف در روز تعطیل و مصرف ۸۳ درصد بخش خانگی، بنابراین کلید پایداری شبکه در گروه صرفه جویی در این بخش است.»
اینهمه در حالیست که موج تازه گرمای هوا اکثر نقاط ایران را فرا گرفته و دمای پنج شهر در استان خوزستان و شهرستان دهلران در ایلام به بالای ۵۰ درجه رسیده و اداره کل هواشناسی این استان‌ها هشدار نارنجی اعلام کرده است.
اداره کل هواشناسی استان خوزستان از اوج‌گیری گرمای بالای ۵۰ درجه در اهواز و چهار شهر دیگر استان یعنی امیدیه، شوش، رامهرمز و آغاجاری خبر داده و گفته است این وضعیت تا روز یکشنبه، ۲۵ تیرماه، ادامه خواهد داشت.
ناصر اسکندری معاون راهبری تولید نیروی برق حرارتی وزارت نیرو هفته گذشته در ۱۹ تیر با اعلام اینکه مصرف برق «شدیدا افزایش داشته» و از ۷۲ هزار مگاوات گذشته است، هشدار داد که افزایش فشار، تجهیزات نیروگاهی و شبکه برق را تهدید می‌کند.
عدم توان شبکه تولید و توزیع برق کشور برای تأمین برق مورد نیاز در فصول گرم در سال‌های گذشته مشکلاتی را در پی داشته و سبب قطع برق گسترده در بخش صنعتی، کشاورزی و خانگی شده است. دولت پیشتر اعلام کرده بود که برق بخش خانگی قطع نخواهد شد و بار کمبود برق با سهمیه‌بندی برق صنایع و کشاورزی تأمین خواهد شد.
با وجود اینکه برق بخش صنایع و کشاورزی از اوایل فصل بهار سهمیه‌بندی شده بود و از ابتدای خردادماه ساعت کار ادارات و مراکز دولتی تغییر کرده بود، اما اکنون کمبود برق به حدی بحران‌ساز شده که طی روزهای گذشته در بسیاری از شهرهای کشور برق محلات مختلف شهری نیز قطع می‌شود.
در بسیاری شهرها از جمله تهران نیز مدیریت برق به دلیل تشدید بحران به صورت روزانه ادامه دارد و در روزهایی که مصرف بیشتر است، برق ادارات بطور کلی قطع می‌شود.
رامین پوریا مدیر دفتر مدیریت مصرف شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ روز شنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۲ اعلام کرد که ۴۵ دستگاه اجرایی شهر تهران که همکاری مناسبی در اجرای طرح‌های مدیریت مصرف برق نداشته و به اخطارهای داده شده توجهی نکرده‌اند مشمول قطع برق شده‌اند.
به گفته او سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان اوقاف، بانک شهر، ساختمان اداری دانشگاه آزاد تهران غرب و ساختمان اداری دانشگاه تربیت‌مدرس از جمله این ادارات هستند.
در پایتخت همچنین مراکز خرید بزرگ خصوصا در شمال شهر با قطع برق روبرو شده و نامه الزام به تامین برق با ژنراتور دریافت کرده‌ا‌ند.
این روند در دیگر شهرهای ایران نیز ادامه دارد. مدیرعامل شرکت توزیع برق گیلان روز پنجشنبه ۲۲ تیر از قطع «هوشمند» برق ۵۰ دستگاه دولتی به دلیل «عدول از محدوده مصرف تعیین شده» خبر داده بود.
مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق اهواز نیز بیستم تیرماه و با وجود دمای نزدیک به ۵۰ درجه در این شهر از قطع برق ۳۷ اداره این شهر طی یک روز و به دلیل عدم رعایت دستورالعمل کاهش مصرف خبر داد.
آمار دیگری از استان خراسان نشان می‌دهد طی یک هفته‌ی گذشته برق دست‌کم ۲۴۸ اداره و بانک «پرمصرف» در شهر مشهد نیز قطع شد.
ریشه کمبود و عدم تمایل برای سرمایه‌گذاری در صنعت تولید برق از آنجاست که قیمت‌گذاری برق توسط دولت انجام می‌شود و خریدار برق نیز خود دولت است؛ در اغلب موارد نیز پرداخت پول برق خریداری شده توسط دولت با تأخیر بسیار زیادی به دست تولیدکنندگان می‌رسد.
از سوی دیگر ریسک سرمایه‌گذاری در صنعت برق ایران به دلیل تورم و انتظارات تورمی بالا محاسبه می‌شود. به بیان دیگر فعالان اقتصادی بخش خصوصی تمایل ندارند در صنعتی سرمایه‌گذاری کنند که در آن هزینه‌ها با تورم افزایش پیدا می‌کند، اما درآمدها با تورم افزایش نمی‌یابد و دولت با قیمت‌گذاری دستوری و اکثرا غیراصولی درآمد سرمایه‌گذار را تعیین می‌کند.
به ویژه آنکه دولت در سال‌های اخیر همیشه با کسری بودجه روبرو بوده و به نظر نمی‌رسد که توان سرمایه‌گذاری در صنعت برق را داشته باشد. این در حالیست که برای جبران کاستی‌ها در تولید برق، کشور حداقل به ۱۰ هزار مگاوات افزایش تولید نیاز دارد.
جدیدترین آمارهای وزارت نیرو نیز نشان می‌دهد که در بهار سال جاری تنها پنج درصد از اهداف رشد تولید برق در کشور برای کل سال ۱۴۰۲ محقق شده است.
بر اساس آمارها در سه ماهه ابتدایی سال ۳۲۵ مگاوات نیروگاه جدید راه‌اندازی شده است؛ در حالی که وزارت نیرو راه‌اندازی ۶۱۱۴ مگاوات نیروگاه جدید برای کل سال ۱۴۰۲ را هدف‌گذاری کرده بود.
بدین ترتیب تنها پنج درصد از هدف کل سال در سه ماهه ابتدایی سال محقق شده است. همچنین آمارهای وزارت برق نشان می‌دهد هیچ یک از نیروگاه‌های تازه راه‌اندازی شده از نوع چرخه ترکیبی با راندمان بالا نیستند؛ بطوری که طی بهار سال جاری ۲۱/۴ مگاوات نیروگاه جدید تجدیدپذیر راه‌اندازی شده و بقیه نیروگاه‌ها پراکنده و گازی با راندمان پایین هستند.
دولت سیزدهم برای سال جاری راه‌اندازی ۱۳۵۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر خورشیدی و بادی را هدف‌گذاری کرده بود اما در بهار امسال تنها ۱/۵ درصد از این هدف محقق شده است.
ایران بیش از ۳۰۰ روز آفتابی و مناطق بادگیر گسترده در کشور دارد، اما سهم نیروگاه‌های بادی و خورشیدی از تولید برق ایران تنها حدود نیم درصد است. کارشناسان معتقدند نادیده گرفتن پتانسیل‌های سرزمینی یکی از دلائل عقب‌افتادن ایران در تأمین انرژی است.
پیشتر علیرضا کلاهی رئیس اسبق سندیکای برق و رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران به تازگی با هشدار نسبت به وضعیت صنعت برق ایران گفته بود که «در بخش‌هایی همچون نیروگاه‌سازی سرمایه‌گذاری‌هایی هرچند اندک صورت گرفته اما در شبکه انتقال و توزیع ما در طول سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری جدی صورت نگرفته و ما با خطر فروپاشی جدی در این حوزه مواجه هستیم. اگر فکر جدی به حال شبکه زیر ساخت‌های انتقال و توزیع صورت نگیرد، پیش‌بینی می‌شود که خاموشی‌های گسترده و طولانی خواهیم داشت.»
علیرضا کلاهی توضیح داده که «در سال‌های گذشته تقریبا سرمایه‌گذاری در این حوزه صورت نگرفته و شبکه ایجاد شده در تهران مربوط به سال ۵۲ است. در آن سال‌ها نه جمعیت تا این اندازه افزایش یافته بود، نه دمای هوا تا این اندازه گرم شده بود و نه مصرف تا این حد رشد پیدا کرده بود.»
قطع برق صنایع که در سال‌های گذشته «راهکار» دولت برای مدیریت برق کشور بوده نیز زیان‌های گسترده اقتصادی در پی داشته است.
جواد حسینی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی گفته که ز دست رفتن بازارهای صادراتی سیمان و… و از بین رفتن تراز تجاری کشور دیگر مشکل ناشی از قطعی برق واحدهای صنعتی است.
نماینده مجلس شورای اسلامی افزوده که «در حال حاضر با کمبود حدود ۱۵ هزار مگاوات برق روبرو هستیم که این موضوع در ماه‌های گرم سال موجب محدودیت در تامین برق موردنیاز واحدهای صنعتی و تولیدی می‌شود از سوی دیگر در فصل زمستان نیز ناترازی در گاز موجب بروز برخی مشکلات در تامین انرژی موردنیاز صنایع شده است.»
صنایع ایران در تابستان ۱۴۰۰ زیانی معادل ۷ تا ۱۰ میلیارد دلار به دلیل قطع برق متحمل شدند. این زیان با توجه به تغییر سیاست دولت درباره افزایش قطع برق صنایع در بهار و تابستان امسال، در سال ۱۴۰۱ خیلی بیشتر از زیان سال گذشته خواهد شد.
یک منبع مطلع در وزارت صمت که خواست نامش عنوان نشود به روزنامه «ایران» گفته که «در برخی از گزارش‌ها خسارت قطعی برق در تابستان۱۴۰۰ حدود ۷ میلیارد دلار اعلام شده است اما اگر وضعیت صنایع بزرگ به دقت بررسی شود این عدد به بیش از ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد؛ متأسفانه برخی از صنایع بزرگ به جهت مباحث سیاسی از اعلام دقیق خسارت خود پرهیز می‌کنند. اما مطمئناً خسارت واردشده به صنایع عدد بزرگتری است.»
احمد مهدوی ابهر دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران نیز شهریور گذشته گفته بود که صنعت پتروشیمی با قیمت‌های جهانی سال گذشته، ۶۸۲ میلیون دلار یا ۱۶ هزار میلیارد تومان به دلیل قطع گاز و برق زیان یا سود از دست رفته داشته است.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران تأکید کرده که «بر خلاف تصریح قانون که گفته شده اگر دولت به خواسته خود، گاز پتروشیمی‌ها را قطع کند، باید از همان محل گاز خسارت را تأمین کند و حتی قانون محل جبران را هم مشخص کرده، ولی در هیچکدام از سال‌های اخیر قانون اجرا نشده است.»
برگرفته ای از سایت کیهان لندن،۱۶ جولای ۲۰۲۳