یکی از دغدغه‌‌‌های همیشگی متولی گردشگری ثبت آثار بیشتری از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است. در آخرین مورد علی دارابی قائم‌‌‌مقام وزیر و معاون میراث‌‌‌فرهنگی کشور در احکام جداگانه‌‌‌ای، مدیران چهار پرونده ثبت جهانی یعنی «مسجد ایرانی»، «آسبادهای ایرانی»، «خانه‌‌‌های ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعه فلک‌الافلاک و دره خرم‌‌‌آباد» را منصوب کرد.
او در این احکام، برنامه‌‌‌ریزی دقیق برای رفع موانع ثبت جهانی پرونده‌‌‌های مذکور و تدوین مطالعات نهایی این پرونده‌‌‌ها را برای ارسال در زمان مقرر خواستار شد. آیا این ثبت‌‌‌ها تاثیری در رونق گردشگری ورودی ایران دارد؟
اسماعیل قادری مدرس دانشگاه و محسن حاجیسعید رئیس جامعه انجمن‌‌‌های راهنمایان گردشگری در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید کردند که فارغ از این ثبت‌‌‌ها، اقداماتی باید از سوی متولی انجام شود که همچنان روی زمین مانده و به آنها بی‌‌‌توجهی شده است. به گفته این کارشناسان ارتباط دوستانه میان کشورها از پیش‌‌‌نیازهای توسعه گردشگری است.
سهم دوصدم درصدی ایران از توریسم جهانی
اسماعیل قادری مدرس گردشگری در دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است گرچه ثبت یک اثر در رونق گردشگری اهمیت دارد اما نمی‌توان به قطع گفت که یک مقصد گردشگری تنها به واسطه تعداد آثار ثبت‌شده‌‌‌اش در میراث جهانی یونسکو افزایش جذب توریست داشته است. او میافزاید: ایران جزو ۱۰ کشور اول دنیا به لحاظ جاذبه گردشگری است با این حال دوصدم درصد گردشگری دنیا را دارد و رتبه‌اش نزدیک به ۹۰ است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه اگر ثبت جهانی به تنهایی کفایت می‌‌‌کرد، ایران باید جزو ۱۰ کشور برتر توریستی جهان می‌‌‌بود، اضافه می‌کند: در مقابل شاهدیم که در فهرست کشورهای گردشگرپذیر بیشتر کشورهای اروپایی، آمریکا، ترکیه و… قرار دارند و ما جایگاه نامناسبی را در این لیست به خود اختصاص داده‌ایم.
ایران چشم‌‌‌انداز خود را ۱۵ میلیون توریست ورودی قرار داده است. با این حال به گفته قادری این چشم‌‌‌انداز بر مبنای درستی برآورد نشده است. او میگوید: ما در کشورمان به چشم‌‌‌اندازها در حوزه توریسم نمی‌رسیم زیرا هدف‌‌‌گذاری بر پایه درستی بنا نشده است. مسوولان در حال حاضر از عدد پنج میلیون توریست ورودی صحبت می‌کنند که با افزایش سه یا چهار برابری قرار است به رقم ۱۵ تا ۲۰ میلیون برسد. این در حالی است که آمار اتباع بیگانه‌‌‌ای که به ایران سفر می‌کنند ۵ میلیون نفر است ولی همه آنها در دسته‌‌‌بندی گردشگر قرار نمی‌‌‌گیرند. این مدرس گردشگری دانشگاه علامه معتقد است جمعیت توریست ورودی ایران سالانه بین ۲ تا ۳ میلیون نفر است. او میافزاید: بر اساس آمار درست می‌توانیم چشم‌‌‌انداز خود را تعریف کرده و هدف‌‌‌گذاری برای گردشگری داشته باشیم.
ایران دیگر دفتر منطقهای یونسکو نیست
محسن حاجیسعید رئیس جامعه انجمن‌‌‌های راهنمایان گردشگری نیز در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به از دست رفتن جایگاه ایران به عنوان دفتر منطقهای یونسکو میگوید: ممکن است کشورمان زیرمجموعه دفتر هند یا قزاقستان قرار گیرد که خبر ناخوشایندی برای میراث فرهنگی ماست.
او همچنین از توافقاتی صحبت می‌کند که پیش‌تر با یونسکو برای آموزش راهنمایان گردشگری انجام شده بود. حاجیسعید میافزاید: قرار بود بر مبنای این توافق، یونسکو حمایت‌‌‌های مالی از آموزش راهنمایان تخصصی میراث جهانی کشورمان داشته باشد. پیش‌تر جامعه راهنمایان این آموزش‌‌‌ها را می‌‌‌داد و برای تداوم آنها یونسکو پیشقدم شد. منتها در نهایت آنها تصمیم گرفتند از حمایت مالی در این زمینه صرف‌نظر کنند.
به گفته رئیس جامعه انجمن‌‌‌های راهنمایان گردشگری پروژه‌‌‌های دیگری نیز درباره توسعه متوازن گردشگری و مبارزه با فقر در گفتوگو با برخی نهادهای بین‌المللی چیده شد که همه آنها به واسطه عدم‌پیگیری از دست رفت. او اضافه می‌کند: ما در ایران با مشکل تخصیص بودجه در حوزه‌‌‌های مختلف و از جمله گردشگری مواجهیم. متاسفانه زمانی که این منابع از طریق منابع دیگر هم تامین می‌شود با عدم‌پیگیری نهاد متولی به نتیجه نمی‌‌‌رسند.
یکی از دغدغه‌‌‌های اصلی متولی گردشگری در ایران ثبت پرونده‌‌‌های جدید در میراث جهانی یونسکو است. مسوولان عنوان می‌کنند که این ثبت‌‌‌ها جهشی در گردشگری ایران ایجاد می‌کند، با این حال، حاجیسعید میگوید مجموعه‌‌‌ای از فعالیت‌‌‌ها در کنار هم باید قرار گیرند.
او توضیح می‌دهد: برای رونق گردشگری ورودی یکی از چالش‌‌‌های ما به حوزه بین‌الملل برمی‌گردد. با ثبت‌‌‌های تاریخی چه در حوزه میراث فرهنگی و چه میراث طبیعی ما بزرگی و اهمیت سایت‌‌‌های خود را به رخ دنیا می‌‌‌کشیم اما صرف ثبت به معنای تعداد گردشگر بیشتر نیست. او اضافه می‌کند: توسعه گردشگری در همه کشورها به موضوعات مختلفی نظیر ثبات سیاست خارجی، مسائل داخلی، حفظ امنیت و… گره خورده است. در کشورمان تحریم‌ها گرچه برای جذب گردشگر مشکل ایجاد می‌کند اما مساله اصلی هشدار برای عدم‌سفر به ایران است. ما هنوز برای این موضوع رایزنی هم نکرده‌‌‌ایم، نه از سمت وزارت خارجه نه از سمت وزارت گردشگری که این هشدارها لغو شود.
به گفته رئیس جامعه انجمن‌‌‌های راهنمایان گردشگری بخش خصوصی و دولت برای رفع چالش‌‌‌های توریسم باید دست در دست هم بگذارند. او درباره شرایط کنونی راهنمایان گردشگری در ایران میگوید: راهنمایان تخصصی که در حوزه اروپا کار می‌کردند مدت طولانی است که بیکار هستند و فکری برای این موضوعات نمی‌شود. البته گاهی مواقع حرکت‌‌‌هایی از سوی مسوولان می‌‌‌بینیم که خودشان هم می‌‌‌دانند راهگشا نیست و تنها برای فعالان این صنعت آزاردهنده است. از این رو باید در رویکرد وزارتخانه و بالاتر از آن دولت تمرکز خود را روی مشکلات اصلی صنعت گردشگری بگذارند تا ثبت جهانی عامل سفر به ایران شود.
کاروانسراها به تازگی در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند. حاجیسعید معتقد است از پتانسیل این بناهای تاریخی می‌توان برای توسعه گردشگری داخلی و خارجی بهره گرفت. او توضیح می‌دهد: مجموعه‌‌‌ای از این کاروانسراها را در اصفهان و یزد داریم که می‌توانیم درباره آنها کارهای خلاقانه انجام دهیم. این فعال حوزه گردشگری اضافه می‌کند: در مسیر از یک شهر به شهر دیگر می‌توان مسیرهای گردشگری را تعریف کرد که کاروانسراها در آن گنجانده شود. ما می‌توانیم به هر کدام از این بناها یک تم دهیم و آنها را احیا کنیم، با این کار به حفاظت از آنها هم کمک کرده‌‌‌ایم.
رئیس جامعه انجمن‌‌‌های راهنمایان گردشگری معتقد است دولت به تنهایی نمی‌تواند از عهده مرمت کاروانسراها و سایر بناهای تاریخی بربیاید. او میگوید: ما ده‌‌‌ها هزار اثر گردشگری داریم که باید حتما با برون‌سپاری آنها به بخش خصوصی هم موجب حفاظت از این بناها شویم و هم از آنها برای توسعه گردشگری بهره گیریم.
به گفته حاجیسعید احیای کاروانسراها می‌تواند به توسعه گردشگری منجر شود و زمانی که آن را با عنصر خلاقیت بیامیزیم نه‌تنها گردشگری خارجی بلکه توریسم داخلی نیز رونق می‌گیرد. او میافزاید: با احیای این بناها و تعریف مسیرهای جدید دفاتر خدمات مسافرتی برای آنها تور تعریف می‌کنند. علاوه بر آن می‌توان از سفرنامه‌هایی که به دست سیاحان ایرانی و خارجی از سفرشان به این کاروانسراها در سده‌‌‌های گذشته نگاشته شده نیز بهره برد.
دنیای‌اقتصاد- فاطمه باباخانی
برگفته ای از سایت ایران امروز، ۱۹ نوامبر ۲۰۲۳