یکی از تازه‌ترین مصوبات مجلس شورای اسلامی برای اختصاص یارانه بنزین از اتومبیل به شخص است که با عنوان «توزیع یارانه‌های انرژی میان همه خانواده‌های ایرانی» در رسانه‌های داخلی مطرح شده است.
کمیسیون تلفیق برنامه هفتم مجلس شورای اسلامی، توزیع یارانه‌های انرژی میان همه خانواده‌های ایرانی را تصویب کرده است. بر این اساس دولت باید «به منظور توسعه عدالت اقتصادی و بهبود توزیع درآمد تا پایان سال اول برنامه هفتم اقدامات لازم برای بهره‌مندی مساوی همه ایرانیان از یارانه حامل‌های انرژی از جمله بنزین را انجام دهد.»
حسین حسین‌زاده عضو کمیسیون انرژی مجلس از این مصوبه به عنوان «چراغ سبز مجلس به دولت» نام برده و گفته که «این موضوع فعلا یک طرح کلی است و ساز و کار اجرایی و جزئیات آن زمانی مشخص می‌شود که وزارت نفت و دولت بخواهند در این مسیر قدم بردارند که در آن زمان قطعا از سمت دولت اعلام می‌شود.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی توضیح داده «چیزی که در حال حاضر شاهد آن هستیم واقعا عادلانه نیست چرا که ۵۰ درصد مردم خودرو ندارند اما هزینه حامل‌های انرژی را پرداخت می‌کنند. برای همین، مجلس به دولت اعلام کرد که مجاز است سهمیه سوخت را در قالب کد ملی هر فرد به سرپرستان خانوار بدهد.»
طرح ارائه یارانه بنزین به کد ملی پیش از این نیز مطرح شده اما معلق مانده بود. یکی از ایرادهایی که به این طرح وارد بود، احتمال بالای ایجاد یک بازار سیاه است که در آن افراد، به ویژه آنها که اتومبیل ندارند، بتوانند سهمیه بنزین خود را در آن بفروشند.
از سوی دیگر برخی اجرای چنین طرحی را مقدمه‌ی افزایش دوباره قیمت بنزین ارزیابی می‌کنند؛ موضوعی که از سوی حسین حسین‌زاده تکذیب شده است. این نماینده مجلس شورای اسلامی گفته که مصوبه مجلس «هیچ ارتباطی با افزایش قیمت بنزین ندارد و فقط به نحوه توزیع همین مقدار بنزینی که در حال حاضر توزیع می‌شود مرتبط است.»
در حالی قرار است بر اساس این طرح یارانه بنزین بجای خودرو به هر کد ملی اختصاص یابد که احسان خاندوزی وزیر اقتصاد به تازگی اعلام کرده که پیشنهاد «بنزین برای همه» در ستاد هماهنگی اقتصادی متوقف شده است.
احسان خاندوزی همچنین بدون اشاره به اعتراضات سراسری آبان ۹۸ که با افزایش قیمت بنزین آغاز شد، گفته که «ما در زمینه سیاست‌گذاری اصلاح نرخ حامل‌های انرژی، هزینه زیاد داده‌ایم اما درس کمتر گرفته‌ایم.»
با توجه به اینکه احسان خاندوزی وزیر اقتصاد بطور قاطع گفته که پیشنهاد «بنزین برای همه» در ستاد هماهنگی اقتصادی متوقف شده، برخی معتقدند مصوبه جدید مجلس، اقدامی پوپولیستی برای جمع کردن رأی در انتخابات پیش روی مجلس شورای اسلامی بوده است.
این موضوع در گزارشی از سوی روزنامه «هم‌میهن» نیز مورد تأکید قرار گرفته است. در این گزارش آمده که مجلس تصمیم دارد چند ماه مانده به انتخابات دور دوازدهم مجلس شورای اسلامی، کارت آس رو کند و با اختصاص یارانه (سهمیه) بنزین به هر کد ملی، مردم را به رأی دادن تشویق کند.
گزارش روزنامه «هم‌میهن» ایجاد بازار سیاه در صورت اجرای این طرح را نیز مطرح کرده و نوشته این طرح می‌تواند به افزایش سرسام‌آور قیمت بنزین در کشور منجر شود. مشابه اتفاقی که اکنون در سیستان و بلوچستان در جریان است و صاحب کارت سوخت، سهمیه خود را به خریداری که نیازمند آن سوخت است، با قیمت گزاف می‌فروشد.
بر اساس این گزارش «قیمت هر دبه بنزین ۲۰ لیتری در زابل، ۴۰۰ هزار تومان و در چابهار به ۷۰۰ هزار تومان است. یعنی هر لیتر بنزین در زابل، ۲۰ هزار تومان و در چابهار به ۳۵ هزار تومان می‌رسد.»
«هم‌میهن» این پرسش را مطرح کرده که «آیا قرار است که این اختلاف نظر بین دولت و مجلس و تلاش برای خرید رأی از سوی نمایندگان مجلس، به باری جدید و البته سنگین، بر دوش مردم بدل شود؟»
از سوی دیگر ناترازی بنزین در ایران که علت آن از سوی دولت «مصرف بالا» عنوان شده و به مشکلات در تولید هیچ اشاره نمی‌شود، سبب شده ایران به واردکننده بنزین در زمان پیک مصرف تبدیل شود. در چنین شرایطی کارشناسان معتقدند که دولت باید بر افزایش تولید در کشور متمرکز شده و موانع موجود برای تولید بیشتر بنزین را برطرف کند اما آنطور که هاشم اورعی کارشناس انرژی می‌گوید «کار دولت تولید ثروت است اما چون در تولید ثروت ناتوان است، اصرار دارد توزیع ثروت را انجام دهد.»
هاشم اورعی کارشناس انرژی و استاد دانشگاه در گفتگو با «هم‌میهن» تبعات اجرای این طرح را بسیار مخرب دانسته و سبب ایجاد بازار سیاه بنزین و پیرو آن افزایش افسارگسیخته قیمت بنزین در کشور ارزیابی کرده است.
این کارشناس اقتصادی چنین طرح‌های پوپولیستی را «احمقانه» و «خیانت» ارزیابی کرده و گفته «یعنی کاری می‌کنند که مملکت هرچه دارد بین مردم تقسیم کند، مردم بخورند و بعد مملکت امکان مالی برای جاهایی که باید سرمایه‌گذاری کند نداشته باشد. پولی برای خدمات عمومی، امنیت، بهداشت و زیرساخت نداشته باشد و مملکت بیشتر و بیشتر از همه دنیا به‌ویژه از کشورهای همسایه عقب بیافتد.»
به عقیده هاشم اورعی با اجرای این طرح قیمت بنزین حتما افزایش خواهد یافت اما یک بازار سیاه و یک سیستم آشفته هم شکل می‌گیرد: «یک اکثریتی کوپن بنزین دست‌شان است و اقلیتی هم دنبال خرید کوپن بنزین خواهند رفت، در نتیجه عرضه و تقاضا پیش خواهد آمد و قیمت بنزین مسلماً به شدت بالا خواهد رفت. با مشکلات عجیبی مواجه خواهیم شد مثلاً اسنپ باید از مردم بنزین بخرد و اگر بنزین را به هر قیمتی که می‌فروشند نخرد، کارش لنگ می‌ماند. در نتیجه قیمت بنزین به شدت افزایش خواهد یافت. دولت مجبور می‌شود باز هم بیشتر دخالت کند و برای قیمت فروش بنزین، بین کو‌پن‌‌داران و خریداران کوپن فرق بگذارد. بعد مردم از روی میز به زیر میز می‌روند و بازار سیاهی شکل خواهد گرفت، یعنی سیستم به هم ریخته آشفته و غیرقابل کنترلی ایجاد خواهد شد که نتیجه کار افزایش قیمت بنزین خواهد بود.»
او می‌گوید دولت می‌تواند قیمت بنزین را پله پله و مدیریت شده افزایش دهد اما با اجرای این طرح قیمت بنزین می‌تواند تا ۲۰ هزار تومان هم افزایش پیدا کند. او با اشاره به سوء مدیریت دولت و مجلس گفته که «این روش می‌گوید که ما مردش نیستیم که قیمت را گران کنیم، واگذار می‌کنیم به خودتان و هر کاری می‌خواهید بکنید؛ ته قضیه از نظر من این است.»
برگفته ای از سایت کیهان لندن، ۲۱ نوامبر ۲۰۲۳