تازه‌ترین ادعای وزیر اقتصاد دولت ابراهیم رئیسی در خصوص مثبت شدن تراز تجاری ایران واکنش اقتصاددانان را به همراه داشته است. منتقدان تاکید کرده‌اند این آمارها مصداق آمارسازی و غیرواقعی است.
احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، روز پنجشنبه ۲ آذر در جمع فعالان اقتصادی تبریز اعلام کرد: «تراز تجاری کشور در ۸ ماهه اول امسال بیش از ۱۰ میلیارد دلار مثبت بوده است.»
آمار مثبت شدن تراز تجاری در ایران حتی با آمارهای اعلام‌شده وزیر اقتصاد در این جلسه همخوانی ندارد. او در این نشست ضمن تایید افت ارزش صادرات محصولات پتروشیمی، مدعی شد، محصولات پتروشیمی، که بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی را تشکیل می‌دهد، ۴۰ درصد کاهش قیمت در بازارهای جهانی داشته است.
خاندوزی همچنین تاکید کرد: «در ۸ ماه، مجموعا ۲۴.۷ میلیون تن واردات به ارزش ۴۲.۱ میلیارد دلار داشته‌ایم؛ به‌لحاظ وزنی، واردات ما حدود ۴ درصد افزایش و به‌لحاظ ارزشی حدود ۱۲ درصد افزایش داشته است. در ۸ ماهه امسال، به‌لحاظ صادرات غیرنفتی ۹۰ میلیون تن به ارزش بیش از ۳۲ میلیارد دلار به‌لحاظ ارزشی داشته‌ایم که در مقایسه با سال گذشته ۲۷ درصد افزایش وزنی و ۱.۶ درصد به‌لحاظ ارزشی افزایش داشته است.»
آنچه موجب تعجب و اعتراض اقتصاددانان شده است ادعای مثبت شدن تراز تجاری کشور در حالی است که به‌نظر می‌رسد خاندوزی برای توجیه ادعای رشد تجاری، سهم صادرات نفتی را نیز، برخلاف روال محاسبه معمول، در تراز تجاری در نظر گرفته است.
خاندوزی در همین نشست با تایید تراز منفی تجارت غیرنفتی گفته است: «با اینکه به‌ظاهر تراز تجاری غیرنفتی ما تراز مثبتی نیست و واردات ما از صادرات غیرنفتی بیشتر است، تراز تجاری کشور مجموعا مثبت است.»
عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی دولت حسن روحانی، نخستین اقتصاددانی است که این آمار را تحریف واقعیت دانسته است.
همتی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «کسری تجاری ۸ میلیارد دلاری را- با اضافه کردن نفت- تراز تجاری مثبت ۱۰ میلیاردی اعلام کردند. جهت اطلاع، تراز تجاری مثبت با صادرات نفت دستاورد جدیدی نیست؛ مهم این است که تراز غیرتجاری مثبت باشد.»
اما همتی تنها اقتصاددان معترض به آمارسازی وزیر اقتصاد رئیسی نبود. محمد صادق‌الحسینی نیز با انتشار یادداشتی سخنان خاندوزی را اثبات‌کننده این واقعیت دانست که در «حلقه سه‌گانه سیاست‌گذاری اقتصادی دولت، شامل بانک مرکزی و سازمان برنامه و وزارت اقتصاد، هم‌اکنون ضعیف‌ترین حلقه وزیر اقتصاد است.»
صادق‌الحسینی افزود که با وجود تغییر رئیس بانک مرکزی و رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، وزیر اقتصاد همچنان ضعیف‌ترین عضو این حلقه سه‌گانه است.
این اقتصاددان ضمن انتقاد از عملکرد خاندوزی یادآور شد که وزیر اقتصاد به‌جای انجام اصلاحات موردنیاز در بورس، بانک‌ها، مالیات، و گمرک، آمارسازی می‌کند.
اصرار مدیران اقتصادی دولت سیزدهم در دو سال گذشته بر ارائه آمارهایی که برخلاف شواهد نشان‌دهنده بهبود شرایط اقتصادی در دولت سیزدهم است بارها با واکنش شخصیت‌های اقتصادی مواجه شده است.
کامران ندری، اقتصاددان، در مرداد سال جاری با انتقاد از ادعای مدیران دولت مبنی بر کاهش تورم و رکود و بیکاری گفته بود: «آمارسازی و نمایش نمی‌تواند احساس واقعی مردم از مشکلات اقتصادی را تغییر دهد و وقتی واقعیت‌ها معلوم شود، دولت بیش از پیش اعتبار خود را از دست می‌دهد.»
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق، در اقتصاد آنچه اهمیت دارد ثبات و پایداری و استمرار عملکردها است و حتی اگر اعداد ادعایی مدیران دولت درست هم باشد، مدیران پیش از انتشار آن باید صبر کنند و نخست از تداوم آن مطمئن شوند.
به‌نظر می‌آید در آستانه برگزاری انتخابات مجلس، رویه آمارسازی و پنهان کردن اوضاع کشور برای مدیران اقتصادی دولت اهمیتی ندارد و تلاش بر این است ویترینی ولو غیرواقعی از دستاوردهایی ساخته شود که حتی در ساده‌ترین امور زندگی و معیشت جامعه نمی‌توان آن‌ها را تایید کرد.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۵ نوامبر ۲۰۲۳