احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت ابراهیم رئیسی، روز ۱۶ آذر ضمن اعتراف به اثرگذاری مثبت و چشمگیر قرارداد برجام و لغو تحریم‌ها بر اقتصاد ایران، دلیل اصلی افزایش مشکلات اقتصادی و گسترش فقر در جامعه ایران در سال‌های اخیر را بیشتر شدن تحریم‌های اقتصادی غرب علیه جمهوری اسلامی دانست.
این سخنان در حالی بیان شده است که «گره نزدن سفره مردم به برجام» یکی از اصلی‌ترین شعارهای انتخاباتی ابراهیم رئیسی بوده است. او پیش از عهده‌دار شدن سمت ریاست‌جمهوری در تابستان ۱۴۰۰، بارها از حسن روحانی انتقاد کرده بود که تحریم‌های غرب را دلیل اصلی افزایش تورم و کاهش درآمد سرانه و رشد اقتصادی معرفی می‌کرد.
اما روز گذشته، وزیر اقتصاد و دارایی دولت رئیسی در مراسم روز دانشجو، که در دانشگاه پیام‌‌نور زنجان برگزار شد، در مقابل دانشجویی که پرسید «آیا می‌خواهید همه را به زیر خط فقر هدایت کنید تا اختلافات طبقاتی از بین برود؟»، پاسخ داد: «تا زمانی که شرایط تحریم‌ها نبود، افزایش درآمد کشور در سال ۹۰ به بالاترین میزان خود رسید و اتفاقا اقتصاد مقاومتی از زمانی مطرح شد که موضوع تحریم صادرات نفت پیش آمد. تحریم‌ها سبب شد که بالاترین میزان درآمد سرانه کشور و رشد اقتصادی از همان سال تا حدود سال ۹۵ تحت تاثیر قرار گیرد. البته در این سال‌ها، دو سالی به‌خاطر روند اجرای برجام این روند متوقف شد، ولی در اردیبهشت ۹۷، تحریم‌های دوره ترامپ سبب شد که رشد اقتصاد کشور منفی شود و تورم امروزه میراث تحریم‌های چند سال اخیر است. این تحریم‌ها بر روی قدرت خرید خانوارها تاثیر گذاشته است.»
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، همراه با طیف سیاسی نزدیک به او مانند فرماندهان سپاه پاسداران و امامان جمعه که نیروهای «ارزشی و انقلابی» نامیده می‌شوند، در دو دهه اخیر بارها تحریم‌های اقتصادی قدرت‌های جهانی علیه ایران را «نعمت و فرصتی برای شکوفا شدن ظرفیت‌های داخلی» خوانده و مدعی «شکست آمریکا و دشمنان ایران در پروژه تحریم ایران» شده بودند؛ ادعاهایی که در دو سال اخیر، پس از روی کار آمدن دولت اصول‌گرای رئیسی، کمتر از تریبون‌های رسمی بیان شده است و نشان‌دهنده پذیرش اشتباه بودن این تحلیل است.
به‌عنوان نمونه، چند ماه پس از شروع به‌کار محمود احمدی‌نژاد در مقام رئیس‌جمهوری ایران، خامنه‌ای در سخنانی در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۸۴ ضمن یادآوری ماجرای گروگان‌گیری سفارت آمریکا گفت: «وقتی ما را تحریم کردند، امام اظهار خوشوقتی کردند و گفتند بهتر[…] حق با ایشان بود. ما بر اثر تحریم به خود آمدیم و تحرک پیدا کردیم. حالا هم همین‌طور است. با این حرف‌ها ملت ایران را تهدید می‌کنند، اما این تهدید فایده‌ای هم دارد؟»
او در اظهارنظر مشابهی در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۶ نیز گفته بود: «کِی بوده است که ما تحریم اقتصادی نداشته باشیم؟ در داخل، متاسفانه، عده‌ای هستند که به‌قدری مجذوب و فریفته حرف غرب و تفکر غرب و مبانی غرب‌اند که حاضر نیستند بشنوند و قبول کنند.»
سال‌ها بعد نیز علی خامنه‌ای در یک سخنرانی عمومی در ۲۰ مهر ۱۳۹۰ مدعی شده بود: «تحریم برای ما چیز تازه‌ای نیست. از سال اول پیروزی انقلاب، تحریم‌های یک‌جانبه از طرف آمریکا و کشورهای اروپایی شروع شد.»
او همچنین در ۲۱ تیر ۱۳۹۱ اعلام کرد: «ما واکسینه شده‌ایم در مقابل تحریم. تحریم به ما ضربه نمی‌زند.»
اگرچه خامنه‌ای در چند سال اخیر از سخنان قبلی درباره اثر مثبت تحریم‌های اقتصادی عقب‌نشینی کرده است، نماینده او در سپاه پاسدران در اردیبهشت امسال این تحریم‌ها را «زیباترین نعمت دشمن برای پیشرفت کشور» خواند و گفت: «این نعمت وجود دارد تا ما به توانایی خود دست یابیم و به اذن خداوند، با داشته‌های خودمان به خودکفایی خواهیم رسید.»
اما اکنون احسان خاندوزی در مقابل دانشجویانی که بیشترشان وابسته به طیف‌های حکومتی بودند و از عملی نشدن وعده‌های اقتصادی دولت رئیسی و گسترده‌تر شدن فقر در جامعه ایران گلایه کردند، می‌گوید: «قبول داریم که طی دو سال اخیر، همچنان قدرت خرید خانوارها و معیشت مردم به ابتدای سال ۹۰ برنگشته و تورم‌ها وجود دارد و تمام سعی دولت این است که رشد اقتصادی را برگرداند. در طول یک دهه گذشته، هر وقت بنای عدم کنترل ارز را داشتیم، نرخ ارز پیشران تورم در کشور شد؛ اتفاقاتی که در سال ۹۷ و همین‌طور سال گذشته هم در ماجرای جنگ ارزی تکرار شد. برنامه دولت این است که برای مهار تورم، بر نرخ ارز کنترل داشته باشد و این مسئله کلیدی‌ترین سیاست دولت است.»
این در حالی است که یازدهم آذر امسال، مدیر گروه پولی و مالی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از جهش نرخ ارز در بازار در آینده نزدیک خبر داده و گفته بود که عوامل افزایش قیمت ارز همچنان فعال‌اند. در زمان آغاز به کار دولت رئیسی، قیمت دلار آمریکا در بازار تهران ۲۵ هزار تومان بود، اما اکنون قیمت آن به حدود ۵۱ هزار تومان رسیده است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۹ دسامبر ۲۰۲۳