در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی در محدوده تپه پیرزال، بقایای یک خانه و کوچه کشف شد که نشانه‌هایی از معماری باستانی ایران را در چهار هزار و ۵۰۰ سال قبل بازنمایی می‌کند.
تپه پیرزال در ۶۰ کیلومتری جنوب زابل در استان سیستان و بلوچستان واقع است. این تپه باستانی اواخر دهه ۱۳۸۰ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد و از سال ۱۴۰۲ نیز به محل برگزاری دروس عملی باستان‌شناسی دانشجویان دانشکده هنر و معماری دانشگاه زابل اختصاص یافت.
در روزهای اخیر، هنگامی که باستان‌شناسان و دانشجویان در حال کاوش در محوطه تپه پیرزال بودند، یک سازه معماری متعلق به دوره چهارم عصر مفرغ سیستان را در این محوطه کشف کردند. این سازه که قدمت آن به حدود چهار هزار و ۵۰۰ سال قبل بازمی‌گردد، بقایای یک خانه در لایه اول محوطه است.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، حسین سرحدی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه زابل که سرپرستی دومین فصل کاوش آموزشی دانشگاه زابل در تپه پیرزال را بر عهده دارد، گاه‌نگاری محوطه باستانی پیرزال را بر اساس یافته‌های سطحی به دوره‌ای از شهر سوخته نسبت می‌دهد که مربوط به دو هزار و ۳۰۰ تا دو هزار و ۵۰۰ سال قبل از میلاد است که به «دوره چهارم عصر مفرغ سیستان» شهرت دارد.
این باستان‌شناس درباره بقایای معماری تازه‌کشف‌شده در محدوده تپه پیرزال گفت که این خانه متشکل از تعدادی اتاق در حاشیه جنوبی و یک حیاط مرکزی است.
به گفته سرحدی، کاوش‌های اخیر از این نکته پرده برمی‌دارد که احتمالا در این محوطه کوچه‌ای وجود داشته که خانه تازه کشف‌شده را به خانه‌های دیگر مرتبط می‌کرده است. او در ادامه افزود: «بقایای این کوچه در ضلع شمالی کارگاه کاوش نشان‌دهنده توسعه ساخت‌وساز در دوره آخر عصر مفرغ سیستان است.»
در کاوش‌های باستان‌شناسی اخیر محوطه تپه پیرزال، علاوه بر بقایای ساختمان جدید، سفال‌ها، پیکرک‌ها و اشیای شمارشی نیز کشف شدند که پیشینه آن‌ها نیز به حدود چهار هزار و ۳۰۰ سال قبل بازمی‌گردد. براورد باستان‌شناسان این است که برخی از این اشیا در دادوستد‌های محلی کاربرد داشتند. از نظر آنان مبادله اشیای سنگی همچون پیکرک‌ها و ظروف مرمرین در این تپه پررونق بوده و از این اشیا برای مبادله و تهاتر با گندم و دام استفاده می‌شده است.
سرپرست دومین فصل کاوش آموزشی دانشگاه زابل در تپه پیرزال درباره اهمیت این تپه باستانی گفت: «بنا به یافته‌های سطحی، به‌نظر می‌رسد پیرزال یکی از بزرگ‌ترین تپه‌های متعلق به فاز انتهایی عصر مفرغ سیستان است که تاریخ و کیفیت آن هنوز از مسائل موردبحث باستان‌شناسی جنوب شرق ایران به شمار می‌رود.»
تپه پیرزال در پنج کیلومتری جنوب شرقی محوطه باستانی شهر سوخته واقع است که به دلیل وسعت زیاد، پراکندگی داده‌های سطحی و تنوع، یکی از مهم‌ترین محوطه‌های بخش جنوبی شهر سوخته معرفی شده است.
بررسی‌های باستان‌شناسان نشان می‌دهد که این محوطه باستانی از نیمه دوم هزاره سوم پیش از میلاد تا اوایل هزاره دوم قبل از میلاد محل اسکان و زندگی مردم بود و پس از آن متروک شد؛ اما در یک دوره تاریخی دیگر دوباره حیات اجتماعی در آن شکل گرفت و عشایر و دامداران آنجا مستقر شده‌اند.
از کاوش‌های باستان‌شناسی این محوطه تاکنون هزاران قطعه شیء باستانی شامل سفال، قطعات طلا، فلز، سنگ‌های گرانبها، پارچه و معرق کشف شده است که همگی آن‌ها نماینده بخش مهمی از تاریخ شهر سوخته و حیات اجتماعی آن را به شمار می‌روند.
جواد اعلایی مقدم، سرپرست فصل اول مطالعات باستان‌شناسی تپه پیرزال و عضو هیئت علمی باستان‌شناسی دانشگاه زابل، اردیبهشت گذشته از کشف آویزی با نقش گراز در این محوطه خبر داد. او درباره شهر سوخته گفت: «این شهر باستانی عظیم هر سال چیزهایی جدید و کشفیاتی جدید برای ما دارد.»
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۳۰ آپریل ۲۰۲۴