دولت ایران قصد دارد امسال علاوه‌بر پول نفت، با کسب درآمد میلیاردی از جریمه‌های رانندگی و اعمال مالیات بی‌سابقه بر درآمد کارگران و مشاغل، بودجۀ کشور را تأمین کند، در حالی که مقادیر قابل توجهی از بودجه به امور نظامی و تبلیغاتی جمهوری اسلامی اختصاص یافته است.
گروه داده‌کاوی رادیوفردا با بررسی جداول لایحۀ بودجه ۱۴۰۳، پنج نکته را زیر ذره‌بین برده است: برای مثال این‌که دلارهای نفتی با چه نرخی تبدیل به ریال و به بودجۀ عمومی تزریق شوند؟ این ریال‌ها صرف کدام امور و سازمان‌ها خواهند شد؟ سهم نهادهای مختلف مثل بنگاه‌های اقتصادی زیر نظر علی خامنه‌ای، در این میان، چقدر است؟
۱- عدالت مالیاتی
حجم درآمدهای مالیاتی دولت در لایحه بودجۀ ۱۴۰۳ دقیقاً ۴۴ درصد بیشتر از پارسال است. مقایسۀ آمارهای رسمی نشان می‌دهد که دولت ابراهیم رئیسی امسال، مالیات بر درآمد کارگران را تا ۷۱ درصد و مالیات بر درآمد مشاغل و اصناف را ۹۵ درصد افزایش داده است.
مالیات بر ارزش افزوده نیز با ۶۵ درصد افزایش، به تشدید فشار مالی روی مردم دامن می‌زند. این در حالی است که سهم نهادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی در پرداخت مالیات مثل همیشه بسیار ناچیز است.
کل مبلغ تعیین‌‌شده برای مالیات «آستان قدس» و «نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی»، سه هزار میلیارد و ۳۲۴ میلیون تومان است که در مقایسه با کل درآمدهای مالیاتی تقریباً «صفر» است.
به عبارتی، از هر ۱۰۰ میلیون تومان مالیاتی که دولت در سال ۱۴۰۳ جمع‌آوری می‌کند، سهم بنیادها و نهادهای زیر نظر علی خامنه‌ای فقط ۲۵ تومان است. ضمن این‌که بخش عمدۀ آن، تحت عنوان «جمعی-خرجی» عیناً به این نهادها بازگردانده می‌شود.
۲- جریمه‌های رانندگی
سه برابر شدن درآمد پیش‌بینی‌شده از محل جرائم رانندگی از دیگر موارد قابل ملاحظه در لایحۀ بودجۀ ۱۴۰۳ است.
با افزایش تعرفه‌ها و صدور چشمگیر برگه‌های جریمۀ رانندگی به عناوین گوناگون از جمله رعایت نکردن حجاب اجباری، دولت رئیسی قصد دارد دست‌کم شش هزار میلیارد تومان جریمۀ راهنمایی و رانندگی دریافت کند.
این در حالی است که در بودجۀ ۱۴۰۲، مبلغ پیش‌بینی‌شده برای جریمه‌های رانندگی کمی بیش از دو هزار میلیارد تومان بود.
بر اساس گزارش سالانۀ سازمان بین‌المللی سازندگان وسایل نقلیه موتوری (OICA) که بهار پارسال منتشر شد، در ایران نزدیک به ۱۶ میلیون دستگاه خودرو «سواری و تجاری» فعال است.
با این حساب، دولت ایران انتظار دارد که در سال ۱۴۰۳ از هر خودرو به‌طور متوسط ۳۷۵ هزار تومان جریمه دریافت کند.
۳- بودجۀ نظامی
جمع مبلغ ردیف‌های بودجۀ نظامی در سال ۱۴۰۳ حدود ۴۷ هزار میلیارد تومان است. ارزش همین ردیف‌ها در بودجۀ پارسال حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان بود.
به‌نظر می‌رسد بودجۀ نظامی ایران فقط ۱۶ درصد افزایش یافته باشد که بخش عمدۀ آن هم – روی کاغذ – مربوط به سازمان «تأمین اجتماعی نیروهای مسلح» است. ولی در عمل چنین نیست، چون بودجۀ نیروهای مسلح جمهوری اسلامی فقط از محل ردیف‌های اصلی تأمین نمی‌شود.
برای مثال، دولت رئیسی امسال موظف شده است برای تقویت «بنیۀ دفاعی» نیروهای مسلح، معادل ۱۴۲ هزار میلیارد تومان نفت خام اختصاص دهد. پارسال اما دولت معادل ۲۱ هزار میلیارد تومان نفت خام برای این بخش در نظر گرفته بود.
در عمل، سهم نیروهای مسلح از بودجۀ سال ۱۴۰۳ دست‌کم ۴۳ درصد افزایش یافته است (بر اساس جدول شماره ۲۱ لایحۀ بودجه ۱۴۰۳). نباید از یاد برد که علاوه‌بر بودجۀ کشور، نیروهای مسلح از منابع مالی دیگری هم برخوردارند که بخش عمدۀ آن‌ها غیرشفاف است.
۴- خرج تبلیغات
بررسی اولیۀ جدول‌های لایحۀ بودجۀ ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که اعتبارات نهادهای مذهبی و تبلیغاتی حکومت ایران در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
بدون در نظر گرفتن صداوسیما، جمع مبلغ اختصاص‌یافته به این نهادها در سال جاری ۳۱ هزار میلیارد تومان است. این مبلغ با احتساب بودجۀ صداوسیما به حدود ۵۴ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
مقایسۀ این رقم با مجموع ردیف‌های مشابه در بودجۀ پارسال نشان می‌دهد که حکومت ایران در سال ۱۴۰۳ بودجۀ نهادهای مذهبی و تبلیغی را ۶۰ درصد افزایش داده است.
ولی این همۀ ماجرا نیست. دولت رئیسی به لایحه بودجۀ امسال یک جدول تازه افزوده است که بر مبنای آن، به‌طور جداگانه مبلغ ۳۶ هزار میلیارد تومان برای دستگاه‌های عمدتاً مذهبی و تبلیغاتی حکومت هزینه می‌شود.
این مبلغ قرار است با عناوینی از جمله «ارتقای اخلاق و فرهنگ اسلامی»، «ترویج فرهنگ ایثار و شهادت» و «حمایت از تحکیم خانواده و جمعیت»، از منابع شرکت‌ها انتفاعی و بانک‌های دولتی تأمین شود.
۵- درآمدهای نفتی
دولت رئیسی پیش‌بینی کرده است که امسال ۵۸۳ میلیون میلیارد تومان از درآمدهای نفتی را به بودجۀ کشور اختصاص بدهد.
به عبارتی، دولت قصد دارد روزانه یک میلیون بشکه نفت به‌علاوۀ ۳۵۰ هزار بشکه میعانات گازی و ۱۳ میلیارد مترمکعب گاز صادر کند تا ۱۸.۶ میلیارد دلار درآمد کسب کند.*
از این مبلغ، سهم شرکت ملی نفت برای هزینۀ تولید ۱۴.۵ درصد و سهم صندوق توسعه ملی ۴۵ درصد خواهد بود. هفت‌ونیم میلیارد دلار باقی‌مانده را دولت دریافت می‌کند تا پس از تبدیل به ریال، به بودجۀ عمومی تزریق کند تا صرف هزینه‌های جاری و عمرانی شود.
دولت با چه نرخی ۷.۵ میلیارد دلار را به پول ملی تبدیل می‌کند؟
محاسبات گروه داده‌کاوی رادیوفردا حاکی است که دولت رئیسی باید هر دلار نفتی را ۷۷ هزار و ۷۰۰ تومان بفروشد تا بتواند منابع پیش‌بینی شده از فروش نفت را محقق کند.
این در حالی است که دولت پیشتر گفته بود در تنظیم لایحۀ بودجه، نرخ تبدیل دلار را کمتر از ۳۰ هزار تومان در نظر گرفته است.
*نحوۀ محاسبه: درآمدهای حاصل از فروش و صادرات فرآورده‌های نفتی (از جمله بنزین، گازوئیل، نفت سفید و …) و نیز هزینۀ واردات آن‌ها در محاسبات این گزارش لحاظ نشده‌اند؛ این مبالغ در هدفمندی یارانه‌ها محاسبه می‌شوند و در تعیین بودجۀ عمومی نقش ندارند.
برگرفته ای از سایت رادیو فردا، ۱۳ ژوئن ۲۰۲۴