داده‌های پژوهشی حاکی از آن است که در حال حاضر ۲۲ استان از ۳۱ استان ایران تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارند و ۲۳۳ منطقه از این استان‌ها نیز به صورت کانون‌های فرابحرانی درآمده‌اند. به این معنا که به منشا تولید گردوغبار تبدیل شده‌اند و خسارت‌های زیادی به محیط پیرامونشان وارد کرده‌اند؛ از به خطر انداختن سلامتی مردم گرفته تا نابودی زمین‌های کشاورزی و تاسیسات صنعتی.
به گفته وحید جعفریان، مدیرکل سابق دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، مساحت کانون‌های بحران در ایران هم‌اکنون ۱۴ میلیون هکتار است اما تخمین زده شده است که سالانه یک میلیون هکتار به تخریب سرزمینی ناشی از فرسایش بادی اضافه می‌شود.
جعفریان به خبرگزاری مهر گفت که برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی نسبت به سایر استان‌ها شرایط حادتری دارند.
او افزود، خودداری نهادهای دولتی از تامین حقابه دشت‌های سیلابی پایین‌دست سدها به کاهش قابل‌توجه پوشش گیاهی در سطوح وسیعی از مناطق بیابانی منجر شده و خشکی تالاب‌ها نیز شرایط را برای غلبه فرسایش بادی، یعنی آسیب‌پذیری خاک، مساعد کرده است.
روزنامه پیام ما روز چهارشنبه ۳۱ مرداد در گزارشی به این موضوع پرداخت و نوشت که سالانه یک میلیون هکتار تخریب سرزمین ناشی از فرسایش بادی در ایران اتفاق می‌افتد که رقم قابل‌توجهی است. داده‌های آماری نیز نشان می‌دهد وسعت بیابان‌های ایران در حدود چهار دهه اخیر به بیش از ۳۲ میلیون هکتار رسیده است و این روند با سرعتی فزاینده همچنان ادامه دارد، حال آنکه تلاش‌ها برای بیابان‌زدایی به سالی ۳۰۰ هزار هکتار هم نمی‌رسد.
بیابان‌زایی یا تخریب سرزمین فرایندی است که به خشک شدن عرصه‌های طبیعی، از بین رفتن تنوع زیستی و پوشش‌های گیاهی در سرزمین‌های خشک، نیمه‌خشک، مرطوب و نیمه‌مرطوب منجر می‌شود. در این فرایند، جنگل‌ها از بین می‌روند و پهنه‌های آبی به کانون‌های گردوغبار تبدیل می‌شوند.
در حال حاضر، ایران از نظر سرعت فرسایش خاک در شمار پنج کشور اول جهان است و خطر بیابانی شدن تا ۸۰ درصد این سرزمین را تهدید می‌کند. طی چهار دهه اخیر، میزان فرسایش خاک در ایران به سالانه دو میلیارد تن رسید و مساحت جنگل‌ها نیز به میزان قابل‌توجهی کاهش یافت. ضمن اینکه بیابان‌زایی تحت تاثیر دخالت انسانی هم در ایران رتبه اول در جهان را دارد و هر دقیقه، دست‌کم ۳۰ مترمربع از مساحت این کشور به بیابان تبدیل می‌شود.
داده‌های پژوهشی حاکی از آن است که اینک بالغ بر ۷۰ درصد دشت‌های ایران خشک شده یا در معرض خشکی کامل‌اند و وضعیت نیمی دیگر نیز بحرانی است. پهنه‌های آبی نیز وضعیت بهتری ندارند و خطر خشکی کامل آن‌ها را تهدید می‌کند. سطح آب‌های زیرزمینی هم به‌قدری کاهش یافته که خطر فرونشست زمین بیشتر نقاط فلات ایران را در معرض خطر فزاینده قرار داده است.
از طرفی داده‌های سازمان منابع طبیعی نیز نشان می‌دهد که وضعیت فرسایش خاک در ایران سه برابر میانگین کشورهای آسیایی و ۲۰ برابر میانگین جهانی است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۲ اگوست ۲۰۲۴