در ادامه تخریب‌های هدفمند آثار تاریخی ارزشمند ایران، بخش‌هایی از سازه مسجد شاه اصفهان در جریان آماده‌سازی برای مراسم مذهبی اعتکاف آسیب دید.
حساب کاربری فلات ایران با انتشار تصاویری جدید از این میراث به‌جامانده از دوران صفوی، نوشت که کارگران با جوشکاری به بنا آسیب وارد کرده‌اند.
تصاویری که از جوشکاری لوله‌ها به سازه مسجد شاه اصفهان منتشر شد، واکنش‌های زیادی در پی داشت. برخی کنشگران میراث فرهنگی یادآور شدند که مسئولان دولتی جمهوری اسلامی نه‌تنها برای کاهش مخاطراتی مانند فرونشست زمین در این بنای تاریخی کاری نمی‌کنند که با دست خود و به شکلی عامدانه هویت تاریخی آن را هم مخدوش می‌کنند.
مسجد شاه اصفهان که بسیاری آن را تحت عنوان «مسجد جامع شاه‌عباسی» می‌شناسند و بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷ به «مسجد امام» تغییر نام داد، وضعیت مناسبی ندارد؛ آن‌قدر که برخی کارشناسان احتمال داده‌اند در فهرست میراث جهانی در معرض خطر یونسکو قرار بگیرد.
مرمت غیراصولی که باعث انحنای گنبد فیروزه‌ای این مسجد شد، فرونشست زمین و تخریب‌های عامدانه این سازه تاریخی را که نمادی از هنر معماری و کاشی‌کاری ایران است، در معرض خطر نابودی قرار داده است.
بر مبنای گزارش‌های میدانی، فرونشست زمین اکنون به محدوده میدان نقش جهان اصفهان رسیده و در سازه‌های تاریخی این محوطه بازمانده از دوران صفوی ترک‌هایی ایجاد کرده است.
تصاویری که از شکاف‌ها و ترک‌های ناشی از فرونشست زمین بر پل‌های روی زاینده‌رود، مساجد، حمام‌ها و دیگر بناهای تاریخی منتشر می‌شود، هم از وضعیت بحرانی این بناها در اصفهان حکایت دارد.
به‌گفته علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، نرخ فرونشست در میدان نقش‌جهان و آثار تاریخی آن از جمله مسجد شاه بالا است و به همین دلیل بناهای ارزشمند این محوطه تاریخی ترک خورده و آسیب دیده‌اند و حالا دیگر امکان نوسازی برخی از آن‌ها وجود ندارد.
علاوه بر مخاطرات فرونشست زمین، آثار تاریخی اصفهان از جمله مسجد شاه به دلیل مرمت‌های غیراصولی، توسعه ناپایدار گردشگری و طرح‌های عمرانی نیز در معرض خطر تخریب قرار دارند.
تیرماه ۱۴۰۱ وقتی پس از حدود ۱۱ سال، داربست‌های مرمت گنبد مسجد شاه اصفهان برچیده شد، دوستداران میراث فرهنگی و تاریخی با صحنه‌هایی مواجه شدند که از بروز یک فاجعه بر این یادگار به‌جامانده از دوران صفوی حکایت داشت. تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی هم که حاکی از تغییر شکل، دورنگ شدن، تخریب نقوش، اعوجاج و فرورفتگی بخشی از کمان گنبد و جابه‌جایی نقش کاشی‌ها بود، این موضوع را اثبات می‌کرد.
شاه عباس صفوی حدود ۴۰۰ سال پیش دستور داد تا برای شادی روح جدش، شاه طهماسب، مسجد یادبودی در ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان ساخته شود. ساخت این بنای با شکوه در بیست‌وچهارمین سال سلطنت شاه عباس شروع شد و در زمان جانشینان او به پایان رسید.
مسجد شاه اصفهان که مثل نگینی فیروزه‌ای در میدان نقش جهان می‌درخشد، یکی از مهم‌ترین بناهای نماینده معماری ایرانی‌اسلامی است و کارشناسان آن را شاهکار کاشی‌کاری ایران در قرن یازدهم می‌دانند.
گنبد فیروزه‌ای، شبستان‌های بلند، دالان‌های تودرتو، گل‌وبوته دیوارها، مقرنس‌های روشن، کتیبه‌های سفید، کاشی‌های هفت‌رنگ با پس‌زمینه آبی و کف‌پوش مرمرین مسجد شاه اصفهان را به بنایی باشکوه تبدیل کرده است که هر رهگذری را به حیرت وا می‌دارد و سالانه گردشگران زیادی را به تماشا فرا می‌خواند.
معمار مسجد شاه استاد علی‌اکبر اصفهانی بود و طراحی کاشی‌های سقف و زیر گنبد را رضا عباسی انجام داد که در هنر خطاطی و مینیاتور ایرانی، نامی بس‌آشنا است. این بنای تاریخی سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و به‌عنوان یکی از آثار تاریخی میدان نقش جهان، جزو آثار به‌ثبت‌رسیده در میراث جهانی یونسکو است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۹ ژانویه ۲۰۲۵