شامگاه جمعه، دهم بهمن‌ماه، صدای طولانی آژیر در مناطقی از تهران شنیده شد، یک هواپیما به جای تهران در باکو به زمین نشست و دسترسی به شماری از وبسایت‌های عمومی و دولتی مسدود شد. مقام‌های جمهوری اسلامی در برابر این رویدادها ابتدا ساعت‌ها سکوت کردند، سپس از «نفوذ آب به داخل یک مجموعه‌ای» سخن گفتند و در تازه‌ترین خبر، اعلام شده است صدای آژیر هیچ ارتباطی به پرواز ترکیش‌ایر نداشت.
گاه‌نگاری رویدادها
توییت‌های شهروندان درباره شنیده شدن صدای آژیر از حدود ساعت ۲۳:۳۰ آغاز شد. به نوشته این کاربران، در مناطق شمال غربی تهران دست‌کم به مدت ۱۵ دقیقه صدای ممتد آژیر شنیده شد. شهروندان ساکن در محله «مرزداران»، خیابان «ستارخان»، محله «شهرآرا»، شهرک «آزمایش» و مناطق نزدیک به این محلات و خیابان‌ها صدای آژیر را شنیدند.
مسئولان حکومتی ابتدا سکوت پیشه کردند و ساعتی بعد تلویزیون جمهوری اسلامی در یک زیرنویس کوتاه و مبهم نوشت که «برخی در شبکه‌های اجتماعی» از شنیده شدن صدای آژیر خبر می‌دهند.
در ساعت ۱:۲۴ دقیقه بامداد شنبه حمیدرضا گودرزی، معاون امنیتی استانداری تهران، به ایسنا گفت: این صدا به دلیل اختلال در یکی از سیستم‌های صوتی (دزدگیر) یکی از مراکز در حوالی شهرک آزمایش بود که بعد از چند دقیقه نیز قطع شد.
پس از آن منصور درجاتی، مدیرکل ستاد بحران استان تهران، شبکه خبر تلویزیون گفت: سامانه بارشی در گردنه قوچک و جاجرود شدید بود و آب به آژیر «یک مجموعه» نفوذ کرد.
اندکی بعد همین علت نیز از زبان امیرحسین یزدان‌پناه، از مقام‌های اداره‌کل مدیریت بحران تهران نیز شنیده شد.
اطلاعیه روابط عمومی «فرودگاه امام خمینی» در ساعت ۱:۴۳ بامداد در ایسنا منتشر شد که «شایعه سقوط هواپیمای ترکیش‌ایر» را تکذیب می‌کرد. پیش از آن شایعه‌ای در این باره منتشر نشده بود. روابط عمومی فرودگاه امام خمینی در اطلاعیه‌اش اعلام کرد: ««خلبان هواپیمای ترکیش‌ایر به دلیل شرایط جوی مسیر خود را به سمت باکو تغییر داد و با پایدار شدن شرایط جوی این هواپیما به تهران باز خواهد گشت.»
در تازه‌ترین خبر ابوالقاسم جلالی، معاون هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری، صبح شنبه به تسنیم گفت صدای آژیر دیشب «ارتباطی به پرواز ترکیش‌ایر نداشت» و آن هواپیما «به دلیل شرایط نامساعد جوی فرودگاه امام در فرودگاه باکو به زمین نشست».
توضیحات مسئولان چه بود؟
انتشار خبر غیرمترقبه‌ای همچون پخش صدای ممتد آژیر در محلات مسکونی پایتخت، به ویژه با توجه به احتمالات سیاسی و نظامی، نگرانی گسترده‌ای را در میان شهروندان موجب شد.
با این حال در ساعات اولیه هیچ توضیح قانع‌کننده‌ای از سوی مسئولان ارائه نشد و صدا و سیمای جمهوری اسلامی، به عنوان نهاد انحصاری رادیو و تلویزیون ملی، تلاشی برای خبررسانی نکرد.
توضیح منصور درجاتی، مدیرکل ستاد بحران استان تهران، بسیار کوتاه بود و شبکه خبر عملا هیچ سوالی از او نپرسید. بخش اصلی توضیح این مقام مدیریت بحران پایتخت چنین بود: «نفوذ آب به داخل سامانه ایمنی یک مجموعه‌ای ایجاد صدای ممتد آژیر کرده و هموطنان عزیز و شهروندان آن مناطق را نگران کرده. چیزی نیست و صدای ممتد برطرف شده».
توضیحات دو مقام دیگر استانداری تهران، امیرحسین یزدان‌پناه و حمیدرضا گودرزی، نیز در حد یک سطر بود و واجد اطلاعات یا توضیحی به شهروندان نبود.
تنها نقاط جغرافیایی که در سخنان این مسئولان به آن‌ها اشاره شد شامل این نقاط بود: منصور درجاتی به بارش‌های فراوان در «گردنه قوچک و جاجرود» اشاره کرد و حمیدرضا گودرزی از اختلال در آژیر یک مرکز «در حوالی شهرک آزمایش» سخن گفت.
اطلاعیه روابط عمومی فرودگاه امام خمینی نیز تکذیب شایعه‌ای بود که شایع نبود. در واقع، شایعه «سقوط هواپیما» فقط در این اطلاعیه ذکر شد.
تا این لحظه، ساعت ۱۰:۳۰ صبح تهران، هیچ توضیح بیشتری از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی درباره اتفاقات شب گذشته ارائه نشده است.
سخنان معاون سازمان هواپیمایی کشوری درباره «عدم ارتباط» بین آژیر و تغییر مسیر هواپیما فقط بر ابهام‌ها افزود. از یک سو روشن نیست این مقام هواپیمایی چرا درباره پدیده نظامی آژیر در محلات مسکونی پایتخت اظهار نظر کرده، و از سوی دیگر، همان‌طور که برخی کاربران توییتر یادآور شده‌اند، با نگاهی به وضعیت آب‌وهوایی در شامگاه جمعه، «تغییر مسیر به دلیل شرایط جوی» چندان قانع‌کننده به نظر نمی‌رسد.
در آسمان تهران چه خبر بود؟
تغییر مسیر هواپیمای ترکیش ایرلاین به ویژه از آن رو جلب توجه کرد که ابتدا مسیری پر پیچ و خم را در آسمان تهران طی کرد و سپس راهی باکو شد.
وبسایت‌هایی که مسیر پروازها را رهگیری و ثبت می‌کنند از چندین بار دور زدن‌های عجیب این هواپیما بر فراز تهران خبر دادند.
پس از آن برخی وبسایت‌ها و کاربرانی که رویدادهای نظامی را رصد می‌کنند این احتمال را مطرح کردند که هواپیمای ترکیه‌ای به یکی از مراکز تولید «موشک‌های بالستیک» نزدیک شده بود.
مقام‌های نظامی یا هواپیمایی ایران هیچ واکنشی به این گزارش‌ها نشان نداده‌اند.
بجز هواپیمای ترکیش ایرلاین، گزارش‌هایی نیز درباره دور زدن‌های دو هواپیمای دیگر نیز منتشر شد: پرواز شیراز به تهران و پرواز کلن به تهران. با این حال، هر دو پرواز پس از برخی تغییر مسیرها، در فرودگاه مقصد به زمین نشستند.
از دسترس خارج شدن وبسایت‌ها
در تازه‌ترین خبر، صبح شنبه شماری از رسانه‌ها در ایران گزارش دادند که وبسایت فرودگاه امام خمینی بار دیگر در دسترس قرار گرفته است. با این حال، این وبسایت با آی‌پی بیرون از ایران همچنان غیرقابل دسترسی است.
شامگاه جمعه چندین وبسایت عمومی و حکومتی، از جمله فرودگاه مهرآباد و سازمان انرژی اتمی ایران، از دسترس خارج شدند و مراجعه‌کنندگان به این سایت‌ها با پیام «دسترسی به صفحه درخواستی در این لحظه مقدور نمی باشد» روبه‌رو شدند.
هنوز هیچ توضیحی درباره از کار افتادن این وبسایت‌ها، بازگشت احتمالی آن‌ها و ارتباطش با صدای آژیر و تغییر مسیر هواپیماها داده نشده است.
طنز تلخ
مسئولان جمهوری اسلامی ترجیح دادند به روال همیشگی خود درباره رویدادهایی که تا این به نگرانی شهروندان دامن زد ادامه دهند. شمار زیادی از کاربران توییتر، با استفاده از زبانی طنز و کنایه‌آمیز، رویدادهای قبلی را یادآور شدند که مقام‌های جمهوری اسلامی یا از اساس تکذیب می‌کردند، یا دروغ می‌گفتند.
این طنزها به ماجراهایی از قبیل دروغ‌گویی‌ها درباره کرونا، پروپاگاندای برنامه تلویزیونی «بیست و سی»، سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی و مواردی دیگر اشاره داشت.
یک کاربر با انتشار تصویر مجری تلویزیون که در ابتدای شیوع کرونا در ایران گفته بود کرونا چیزی شبیه سرماخوردگی است، از زبان او نوشت: «من خودم هر شب با صدای آژیر خطر میخوابم .»
کاربر دیگری به نقل از محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، نوشت: «ما اصلاً در ایران آژیر نداریم».
یک کاربر به نقل از مجری برنامه بیست و سی نوشت: «پشت پررررده‌ی ماجِرای آژیر دزدگیر یک بقّالی در غرب تهران و شیطنت رسانه‌های فارسی زبان آنور آب” اما بشنوید از صدای آژیر دزدگیر پرایدی در بلوار مرزداران که باعث ترس خلبان ترکیش ایر شد».
کاربری نیز به ماجرای تورقوزآباد و گزارش تلویزیون جمهوری اسلامی در این باره اشاره کرد و نوشت: «مدیریت قالی شویی شربت اوغلی در پیامی صدای آژیر در غرب تهران رو نقص فنی میکروفون داخل محوطه قالی شویی اعلام کرد.»
یک کاربر نیز با اشاره به عبارت مشهور حسن روحانی درباره اعتراضات آبان ۹۸، از زبان او نوشت: «من خودم شنبه صبح فهمیدم دوستان آژیر کشیدن». کاربر دیگری نیز در توییتی نوشت: «نمکی به دلیل شنیده شدن صدای آژیر در تهران از مقام معظم رهبری عذرخواهی کرد».
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۳۰ ژانویه ۲۰۲۱