شاهزاده رضا پهلوی در یک جلسه پرسش و پاسخ درباره نگاه خود به وضعیت جاری و آینده ایران برای نخستین بار از ترجیح جمهوری سخن گفت. نظامی که مبنای آن باید دمکراتیک باشد، بر اساس انتخابات آزاد شکل می‌گیرد و بازه‌های زمانی مسئولیت فردی در آن نیز مشخص است. ولیعهد پیشین ایران گفت که حتی تعریف یک جایگاه به صورت سمبولیک نیز باید از مسیر انتخابات و رای مردم باشد.
به گفته شاهزاده رضا پهلوی، نظام پادشاهی می‌تواند در برخی موارد با توجه به پیشینه فرهنگی کاربرد داشته باشد، اما از نگاه او که یک دمکرات است، یک فرد؛ تنها نمی‌تواند به دلیل وابستگی‌های موروثی به مسئولیت برسد. او این پرسش را مطرح کرد که چرا یک فرد نباید به جای روند موروثی از طریق انتخابات و شایستگی به مسئولیت برسد.
از نگاه ولیعهد پیشین ایران، این چارچوبی است که در جهان امروز «معنی‌دار» است: تعیین شکل نظام با رای مردم.
دیدگاه شاهزاده رضا پهلوی در این زمینه در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از گروه‌های اپوزیسیون همچنان بر سر نوع نظام آینده و تعریف مسئولیت‌های فردی دچار اختلاف‌نظر هستند و چنددستگی‌ها مانع از گرد هم آمدن این گروه‌ها زیر چتر واحد مقابله هدفمند با جمهوری اسلامی شده است. موضوعی که از نگاه بسیاری از ناظران یکی از عمده‌ترین دلایل ضعف گروه‌های مخالف و دمکراسی‌خواه در برابر جمهوری اسلامی است و به نظر می‌رسد شاهزاده رضا پهلوی با درک این نکته به دنبال ارایه راهکاری برای آن است.
او در گفت‌و‌گویی که فایل صوتی آن در دسترس است، اساس دمکراسی را جمهوریت تعریف می‌کند و بر حق انتخاب مردم بر سرنوشت خود تاکید دارد. از نگاه شاهزاده رضا پهلوی، نهادهای سنتی، نمی‌توانند الزاما مبنا قرار گیرند. او پیشنهادهایی مبنی بر ائتلاف یا ترکیب بین جمهوری و پادشاهی و استفاده از عناوینی مانند «دولت‌بان» و «میهن‌بان» را نیز مطرح کرد. رویکردی متفاوت که می‌تواند فراتر از بحث‌های مرسوم بر سر شکل سنتی نظام پادشاهی یا جمهوری مورد توجه قرار گیرد.
بسیاری از حامیان نظام پادشاهی در ایران با اشاره به سابقه چندهزارساله پادشاهی در فلات ایران، خواستار ایفای نقش شاهزاده رضا پهلوی در راس یک نظام پادشاهی در ایران پس از جمهوری اسلامی هستند.
اما ولیعهد پیشین ایران بر این باور است که این نقش و قبول مسئولیت نباید به یک خانواده یا فرد تحمیل شود و از آنجایی که خود «آقا بالاسر» نمی‌خواهد، تمایلی ندارد این نقش را برای دیگران ایفا کند. راهکار او در این زمینه سیستم‌محور کردن موضوع و عملکرد نهادها به جای یک فرد است.
«زنان ایران نقش کلیدی در بازپس‌گیری کشور و مبارزه ملی خواهند داشت»
شاهزاده رضا پهلوی تاکید کرد: «تا زمانی که گوسفندوار عمل شود، چوپان‌ها هم خواهند بود.» بسیاری از انقلابیون دیروز که به روی کار آمدن جمهوری اسلامی کمک کردند، امروز در مواجهه با انتقادها به عملکرد خود، از آگاهی نداشتن یا درک ناکافی از آینده مبهمی اشاره می‌کنند که آیت‌الله خمینی نسخه آن را پیچیده بود و نتیجه این دنباله‌روی کورکورانه، شرایطی است که ایران ۴۲ سال پس از انقلاب اسلامی با آن دست به گریبان است. ولیعهد پیشین ایران تاکید کرد، «کشور ما فرصت یک اشتباه اساسی دیگر را ندارد و نمی‌تواند هزینه سنگین آن را پرداخت کند.»
شاهزاده رضا پهلوی پیش از این نیز بارها تاکید کرده بود که به دنبال تعریف یک جایگاه یا عنوان برای خود در فردای پس از براندازی نیست. او هدف اصلی را برقراری دمکراسی و سکولاریسم در ایرانی آزاد و رو به پیشرفت تعریف می‌کند و تصمیم‌گیری درباره شکل نظام را بر عهده انتخاب و رای مردم می‌گذارد.
شاهزاده رضا پهلوی در این گفت‌و‌گو که در روز زن انجام شده به لزوم ایجاد نهادهای مدنی و آموزش حقوق شهروندی و فرهنگ‌سازی اشاره می‌کند و می‌گوید، «بسیاری از زنان ایرانی نمی‌دانند چه حقوقی دارند، چون اصلا به آنها آموزش داده نشده است.» وظیفه آموزش در این زمینه بر عهده نهادهای مدنی است.
شکل‌گیری این نهادها و حرکت به سوی نافرمانی مدنی از جمله فرازهای پیمان نوین است که شاهزاده رضا پهلوی در هفتم مهرماه سال جاری آن را معرفی کرد. طرحی برای گذار از جمهوری اسلامی و نجات ایران از طریق اتحاد همه گروه‌های دمکراسی‌خواه.
شاهزاده رضا پهلوی در پیمان نوین به جای تمرکز بر تعریف جایگاهی برای خود و نوع نظام آینده ایران، به نقش و مسئولیت شهروندان در راه نجات ایران اشاره کرده و با اصلاح‌ناپذیر خواندن نظام جمهوری اسلامی، سرنگونی آن را تنها راه حل عنوان می‌کند. در پیمان نوین، همه گروه‌ها از داخل و خارج، به کنار گذاشتن اختلافات و اتحاد برای تحقق هدف براندازی جمهوری اسلامی دعوت می‌شوند. شاهزاده رضا پهلوی در این پیمان می‌گوید: «انگیزه من رسیدن به قدرت سیاسی نیست، بلکه تلاش برای برقراری سیستمی است که در آن قدرت هرگز در انحصار یک فرد یا گروه نباشد.»
باوجود تاکید شاهزاده رضا پهلوی بر تمایل نداشتن به قبول یک مسئولیت از پیش تعریف شده برای خود در ایران پس از براندازی جمهوری اسلامی، خاندان پهلوی همچنان بین بخش قابل توجهی از جامعه ایران محبوبیت دارد. در اعتراض‌های دی‌ماه ۹۶، باوجود گذشت ۴۰ سال از انقلاب اسلامی که به خروج محمدرضا شاه پهلوی و خانواده‌‌اش از ایران منجر شد، جمعیت معترض نام او، رضا‌شاه و شاهزاده رضا پهلوی را فریاد می‌زدند. شعارها با محتوای بازگشت خانواده پهلوی و تجلیل از نقش رضا‌شاه و محمدرضا‌شاه پهلوی در پیشرفت ایران تا جایی در اعتراض‌های مردمی تکرار شد که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی اعتراض‌های آبان ۹۸ را به خانواده پهلوی نسبت داد. سخنگوی سپاه نیز مدعی شد، جوانان نسبت به گذشته دچار تردید شده‌اند و این به رغم تصویری است که همه ارگان‌‌ها و صدا و سیمای جمهوری اسلامی می‌کوشند از دوران پهلوی در ایران به نمایش بگذارد.
شاهزاده رضا پهلوی در پیمان نوین و فایل صوتی که به تازگی از او منتشر شده، با عبور از عناوین و اسامی و موضوعاتی که تنها پس از براندازی جمهوری اسلامی قابل بررسی است، هدف کلی سرنگونی جمهوری اسلامی و برقراری آزادی، دمکراسی و سکولاریسم در ایران را در اولویت قرار می‌دهد. هدفی که تمامی گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی و دمکراسی‌خواهان با هرنوع تفکری می‌توانند در کنار هم برای تحقق آن تلاش کنند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت به زبان فارسی، ۱۷ مارس ۲۰۲۱