سازمان عفو بین‌الملل با انتشار گزارش سالانه درباره مجازات اعدام در جهان اعلام کرد شمار اعدامیان در سال گذشته، کمترین تعداد در یک دهه گذشته بوده است. با این حال شماری از کشورها در نخستین سال شیوع جهانی ویروس کرونا نه‌تنها سرعت ماشین «قتل دولتی» را کم نکرده اند، بلکه در مواردی جان شمار بیشتری از محکومان را گرفته‌اند.
براساس این گزارش در سال ۲۰۲۰، ۴۸۳ مورد مجازات اعدام در سراسر جهان از سوی عفو بین‌الملل شناسایی و ثبت شده است. این شمار نشانگر کاهش ۲۶ درصدی شمار اجرای مجازات مرگ نسبت به سال ۲۰۱۹ و همزمان کاهش ۷۹ درصدی نسبت به سال اوج اعدام در دهه گذشته، یعنی سال ۲۰۱۵، با هزار و ۶۲۴ مورد مجازات اعدام است.
در سال ۲۰۱۵، به جز چین دو رکورددار اجرای مجازت اعدام یعنی ایران و عربستان سعودی، مجازات مرگ بسیاری از محکومان را اجرا کردند. جمهوری اسلامی ایران در سال‌های بعد، سرانجام با اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر، شمار اعدام‌های خود را به‌طرز چشمگیری کاهش داد. با این حال این کشور پس از جمهوری خلق چین، همچنان بزرگ‌ترین مجری صدور و اجرای مجازات مرگ است.
«ویروس مجازات اعدام »
سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای که همزمان با انتشار گزارش سالانه مجازات اعدام منتشر کرده آورده است: «مشکلات بی‌سابقه ناشی از بیماری کووید-۱۹ نتوانست ۱۸ کشور جهان را از اجرای این مجازات باز دارد. در حالی که مبارزه جهانی برای نجات جان آدم‌ها در برابر همه‌گیری ویروس کرونا جریان داشت، چندین دولت، با اتخاذ رویکردی نگران کننده به مجازات مرگ متوسل شدند و افرادی را به هر بهایی اعدام کردند.»
در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «مجازات اعدام یک تنبیه هولناک است. ادامه اجرای این مجازات در دوره همه‌گیری جهانی [بیماری کووید-۱۹] بیش از پیش ابعاد سبعیت نهفته در آن را نشان می‌دهد. حتی در بهترین حالت هم مقاومت در برابر حکم اعدام دشوار است، چه رسد به شرایط بیماری که در آن بسیاری از محکومان امکان دسترسی به وکیل را هم نداشتند. [دولت‌ها] فعالیت شمار بسیاری از افراد که می‌خواستند از حق حیات محکومان به اعدام حمایت کنند را به‌دلیل/بهانه خطرهای جدی، و در عین حال قابل احتراز [ناشی از ویروس کرونا] گرفتند.»
سازمان عفو بین‌الملل که در قرن گذشته ابتدا و اساسا برای مقابله با مجازات اعدام بنا شد در بیانیه سال ۲۰۲۰ خود آورده است: «در بسیاری از کشورها محدودیت‌های کرونایی پیامدهای نگران‌کننده‌ای بر حق به دادرسی عادلانه داشته است. برای مثال، در ایالات متحده آمریکا وکلا می‌گویند امکان انجام تحقیقات جدی یا ملاقات مستقیم [با موکلانشان] را نداشته اند. در چنین شرایطی مجازات اعدام بیش از پیش نقض حقوق بشر است.»
چه کشورهایی در سال ۲۰۲۰ کمتر اعدام کردند؟
گزارش عفو بین‌الملل نشانگر آن است که عربستان سعودی در سال ۲۰۲۰ شمار اجرای مجازات اعدام را نسبت به سال قبل ۸۵ درصد کاهش داده و از ۱۸۴ به ۲۷ مورد رسانده است. در عراق، روند مشابه با کاهش بیش از۵۰ درصد مجازات اعدام همراه بوده و از ۱۰۰ نفر در سال ۲۰۱۹ به ۴۵ نفر در سال ۲۰۲۰ رسیده است.
بحرین، بلاروس، ژاپن، پاکستان، سنگاپور و سودان، کشورهایی که در سال ۲۰۱۹ مجازات مرگ را اجرا کردند، در سال ۲۰۲۰ هیچ محکومی را اعدام نکردند.
علاوه بر کاهش اجرای مجازات اعدام، صدور حکم مرگ نسبت به سال ۲۰۱۹ سی و شش درصد کاهش یافته است؛ امری که به احتمال زیاد به تعویق وقت رسیدگی در محاکم به دلیل شرایط کرونایی باز می‌گردد.
ایران همچنان بعد از چین بیشترین شمار اعدام در جهان را دارد
عفو بین‌الملل در گزارش سال ۲۰۲۰، همچون سال‌های قبل شمار اعدام شدگان در چین را به علت دسترسی نداشتن به آمار این کشور «هزاران نفر» ذکر کرده است.
پس از چین، ایران با ۲۴۶ مورد اعدام و با وجود اندکی کاهش نسبت به سال قبل، همچنان رکورددار صدور و اجرای حکم مرگ است.
عفو بین‌الملل می‌گوید با وجود این کاهش اندک، جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته بیش از پیش از حکم اعدام به‌عنوان سلاحی برای سرکوب سیاسی علیه مخالفان، معترضان و اقلیت‌های قومی استفاده کرده است.
حکومت مصر، تحت سلطه ژنرال عبدالفتاح سیسی در سال گذشته ۱۰۷ نفر را اعدام کرده است. به این ترتیب شمار مجازات اعدام در این کشور نسبت به سال گذشته ۳ برابر شده است. عفو بین‌الملل می‌گوید حداقل ۲۳ نفر از محکومان اعدامی در پرونده‌های «خشونت‌های سیاسی» و در دادرسی‌های به وضوح ناعادلانه و صرفا براساس اعتراف، به مجازات مرگ محکوم شده اند.
برگرفته ای از سایت یورونیوز (اتحادیه اروپا) به زبان فارسی، ۲۱ آوریل۲۰۲۱