تابستان ۱۴۰۰ که خاموشی‌های گسترده دامن صنایع در ایران را هم گرفت، صنعت فولاد تنها از محل قطعی مکرر برق با کاهش حداقل ۱۲ درصدی تولید مواجه شد. حالا تداوم ناتوانی دولت در تامین برق و پیش‌بینی تکرار خاموشی‌ها در تابستان پیش رو، فعالان صنایع فولاد را واداشته است تا درباره عواقب قطعی برق صنایع هشدار دهند.
انجمن نوردکاران فولادی ایران در نامه‌ای به وزارت نیرو، درباره عواقب قطعی برق در این صنعت و تاثیر آن بر میزان تولید، صادرات و به مخاطره افتادن اشتغال هشدار داد. این انجمن در نامه خود، به صادرات برق به همسایه‌های ایران با وجود کسری در تامین نیاز داخلی، اشاره کرد و نوشت: «پیشنهاد می‌شود تا حد ممکن جلو صادرات برق به کشورهای همسایه گرفته شود تا به تعطیلی واحدهای تولیدی ملی منجر نشود و در این شرایط سخت اقتصادی، واحدها با چالش بیشتری مواجه نشوند.»
این انجمن با اشاره به بخشنامه‌های صادرشده برای محدودیت تامین برق صنایع فولادی، اعلام کرد که تمام کارخانه‌های فولاد به‌ویژه واحدهای بخش‌خصوصی سه‌ماهه تعطیل خواهند شد.
در سال‌های گذشته و به‌ویژه در تابستان ۱۴۰۰، دولت برای کاهش مدت زمان خاموشی‌ها در بخش خانگی، به طور مکرر سراغ صنایع از جمله صنایع فولاد و سیمان رفت و برق این صنایع را قطع کرد تا برق خانگی را تامین کند. هرچند در نهایت، هم در بخش خانگی، خاموشی‌های مکرر رخ داد و هم قطعی برق صنایع اثر خود را بر میزان تولیدهای صنعتی به جا گذاشت.
پس از نامه وزارت نیرو برای تکرار خاموشی‌ها در سال ۱۴۰۱، رسول خلیفه سلطانی، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد، با انتقاد از این رویه اعلام کرد: «قطعی برق در سال ۱۴۰۰ موجب شد زیانی حدود چهار میلیارد دلاری به صنعت فولاد کشور تحمیل شود و به دنبال آن، این صنایع از برنامه هدف‌گذاری‌‌شده خود در سال ۱۴۰۰ شش میلیون تن عقب افتادند.»
در سال ۱۴۰۰، پس از آنکه ناتوانی دولت در تامین برق ابعاد گسترده‌ای به خود گرفت و تمامی بخش‌های خانگی، تولیدی و صنعتی را تحت تاثیر قرار داد، دستورالعملهایی برای تامین برق صنایع فولادی صادر شد. این دستورالعمل در کنار قطعی مقطعی برق، اعلام می‌کرد که صنعت فولاد می‌تواند دو روز هفته از نیمه شب تا ساعت ۸ صبح روز بعد، با استفاده از ۵۰ درصد از کل مصرف برق موردنیاز خود از شبکه، فعالیت تولیدی داشته باشد. این واحدها در سایر روزهای هفته مجاز به فعالیت بودند به این شرط که تنها ۵۰ درصد از کل برق موردنیاز خود را از شبکه بگیرند.
کاهش ۱۲ درصدی تولید فولاد در پنج ماهه نخست ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن، مشخصا متاثر از قطعی برق بود. در این مدت، تولید شرکت فولاد مبارکه که به تنهایی سهمی پنج درصدی از تولید ناخالص داخلی صنعت را برعهده دارد، حدود ۱۳.۵۶ درصد کاهش یافت.
براساس آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت، سهم فولاد از مجموع صادرات بخش معدن و صنایع معدنی ایران بین ۴۰ تا ۴۵ درصد است. در عین حال، سهم این صنعت از مجموع صادرات سالانه ایران حدود ۱۳ درصد اعلام شده است. با وجود آنکه در میان برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت اقتصادی ایران همواره بخشی از هدف‌گذاری‌ها به صنایع فولادی معطوف بوده، دولت‌ها ترجیح داده‌اند که در صادرات برق به کشورهای همسایه خللی رخ ندهد؛ حتی اگر بهای آن تحمیل خاموشی به یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های صنعتی خودشان باشد.
در شرایط فعلی، با توجه به نرخ رشد منفی تولید صنایع فولادی در سال ۱۴۰۰ و تداوم آن در سال ۱۴۰۱، تحمیل هرگونه هزینه بیشتر به این بخش می‌تواند تبعات سنگین‌تری به همراه داشته باشد. براساس آمارهای انجمن فولاد، نرخ رشد تولید فولاد در ایران در سال ۱۴۰۰ به منفی ۹ درصد رسید و گزارش‌های پژوهشکده پولی و بانکی نشان می‌دهد که فضای رکود در حوزه فلزات اساسی تا نخستین ماه سال ۱۴۰۱ هم ادامه داشته است. خاموشی‌هایی که حالا پیش‌بینی می‌شود در تابستان پیش رو بار دیگر علاوه بر شبکه برق خانگی، دامن صنایع را نیز می‌گیرد و می‌تواند بر عمق رشد منفی اقتصادی بیفزاید.
در سال‌های اخیر، قطع برق صنایع تنها به فولادی‌ها محدود نبود و حالا صنایع سیمان هم به عنوان یکی دیگر صنایع انرژی‌بر، همچون سال ۱۴۰۰، در معرض خاموشی قرار دارند. پیش از این، محمدعلی وحدتی، رئیس سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق، با اشاره به زیان آشکار و پنهان قطعی برق، به روزنامه ایران گفته بود که با وقوع خاموشی‌ها، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ برابر هزینه برق تولیدی به اقتصاد خسارت وارد می‌شود.
همه این‌ها در حالی است که با وجود هشدارهای متعدد فعالان اقتصادی درباره تاثیر قطع برق صنایع بر شاخص‌های کلان اقتصادی، دولت در سال ۱۴۰۰ حاضر نشد در روند صادرات برق تغییری اعمال کند. در عین حال، رمز‌ارزها نیز که بلای جان تولید برق نیروگاه‌ها شدند، برای تامین نیازهای مالی حکومت در سایه تحریم‌ها، به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
با توجه به ادامه کسری قابل‌ملاحظه برق و اضافه نشدن ظرفیت تولید نیروگاه‌ها مطابق با نیازها، قابل پیش‌بینی است که خاموشی‌های تابستان ۱۴۰۱ نیز یک به یک، واحدهای اقتصادی را در تاریکی فرو ببرد.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۸ ژوئن ۲۰۲۲