فرونشست گسترده زمین؛ بحران جدید در استان خوزستان

پس از استان‌های تهران، اصفهان، یزد، فارس و مازندران مشکل فرونشست زمین به استان خوزستان رسید؛ به طوری که به گفته علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، «حدود ۳۰ درصد مساحت خوزستان تحت تاثیر فرونشست زمین قرار گرفته است».

محدوده تحت تاثیر فرونشست در استان خوزستان مساحتی حدود هزار کیلومترمربع را در بر می‌گیرد و در صورت تداوم و افزایش، می‌تواند در کنار گردوغبار، آلودگی هوا، بیابانی شدن و خشک‌شدن رودخانه‌ها و از بین‌ رفتن بافت گیاهی، به بحرانی جدی در این استان بدل شود.

علی بیت‌اللهی نکته نگران‌کننده مشکل فرونشست را رخ‌ دادن آن در بخش‌هایی از اقلیم ایران می‌داند که عمده‌ترین منابع آبی آن آب‌های سطحی است.

بیت‌اللهی در مورد این وضع و عواقب آن تاکید کرد: «خصوصیت بارز پدیده فرونشست زمین در خطه خوزستان، وسعت بالا و مقدار متوسط پایین نرخ سالانه است که بر سطحی بودن افت آب دلالت می‌کند و همچنین معرف حساس‌ بودن ارتفاع سطح به تغییرات آب نهشته‌های آبرفتی ریزدانه نه‌چندان عمیق است.»

مناطقی در ایذه، شوش، دزفول، الوان، اهواز، بستان، دشت آزادگان، بندر ماهشهر، امیدیه، رامهرمز و لالی با نرخ فرونشست سالیانه کمتر از پنج سانتی‌متر در سال ارقامی نگران‌کننده را ثبت کرده‌اند. میزان فرونشست در برخی مناطق شهرستان شوش نیز هفت سانتی‌متر و در شهر اهواز شش سانتی‌متر در سال براورد شده است.

به گفته کارشناسان عامل اصلی فرونشست در خوزستان کاهش حجم آب‌های سطحی و برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها است. مسئله‌ای که در دیگر مناطق ایران مانند فلات مرکزی نیز به رشد نگران‌کننده میزان فرونشست زمین منجر شده است. انتشار تصاویر تبعات فرونشست زمین در اصفهان، شیراز و برخی شهرهای دیگر ایران طی ماه‌های گذشته بارها موردتوجه کاربران در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته و در روزهای اخیر، انتشار تصاویر ترک‌های عمیق در برخی اماکن تاریخی اصفهان یکی از پربازدیدترین تصاویر مرتبط با آثار فرونشست در شبکه‌های اجتماعی بوده است.

رسانه‌ها در ایران با انتشار تصاویر خسارات‌های واردشده به اماکن تاریخی شهر اصفهان هشدار داده‌اند که در صورت بی‌توجهی به برخی از این مکان‌های تاریخی باارزش که در میراث ملی نیز ثبت شده‌اند و از مهم‌ترین مقاصد گردشگری شهر اصفهان به حساب می‌آیند، امکان فرو ریختن آن‌ها وجود دارد.

نماینده استان اصفهان در شورای‌عالی استان‌ها نیز فروردین‌ ۱۴۰۲ هشدار داده بود: «فرونشست زمین به مناطق مرکزی اصفهان رسیده و صدمات بسیاری به آثار تاریخی از جمله سی‌وسه‌پل و میدان نقش‌جهان وارد کرده است.»

مسئله فرونشست و فرسایش خاک در پی بارش‌های بهاره روزهای اخیر که اکثر مناطق ایران را تحت تاثیر قرار داده، موجب شده است مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید اعلام کند در نتیجه این بارش‌ها، محوطه باستانی نقش رستم دچار آب‌گرفتگی شده و در پی آن فرونشست‌های متعددی رخ داده است.

پدیده فرونشست زمین یکی از اصلی‌ترین بحران‌های طبیعی ایران است که به گفته مرتضی صدیقی، معاون فنی سازمان نقشه‌برداری، بیش از ۳۶۰ منطقه با مساحتی معادل پنج درصد کل کشور را دربرگرفته است. طبق این اطلاعات شرایط فرونشست دست‌کم در هفت استان بحرانی است. صدیقی مساحت مناطق تحت تاثیر فرونشست با نرخ بالای ۲۰ سانتی‌متر در سال در ایران را که پنج برابر میانگین جهانی محسوب می‌شود، در حال افزایش دانست.

درگیر شدن استان خوزستان با پدیده فرونشست و نگرانی از بحران‌زا بودن آن در شرایطی اعلام می‌شود که علی اژدری، مدیرکل زمین‌شناسی جنوب غرب کشور، آبان ۱۴۰۱ گفته بود فرونشست زمین به شکل آن بحرانی که در دیگر استان‌ها دیده می‌شود، در خوزستان وجود ندارد اما اینک به نظر می‌رسد کمتر از دو سال پس از این ادعا، سرعت گرفتن این رخداد نگرانی از خسارات در شرف وقوع را تشدید کرده است.

برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی،۵ می ۲۰۲۴