نویسنده: میلاد آقایی

سکولاریسم یا در ایتالیایی لایچیتا چیزی بیرون از شناخت فراگیر سیاسی و حقوقی جاری نیست: «جدایی نهادهای مذهبی از نهاد حکومت». اما در کشور مذهبی ایتالیا که پایتخت کاتولیسیسم جهان است، دو نهاد سیاسی حکومت سکولار و نهاد مذهبی کلیسای قدرتمند کاتولیک، در کجا به هم می‌رسند؟ جدایی این دو نهاد، تا چه اندازه ‌آن‌ها از هم مستقل نموده و بروز آن چگونه است؟

در این راه از یک سو نیاز به رهبرانی است که این گفتمان را می‌شناسند و می‌خواهند و می‌توانند آن را به پیش ببرند. از سوی دیگر نیاز به پیروانی است که آگاهانه، بخواهند که در عملیاتی به گستردگی کشور ایران همراه و هم‌پا باشند. بدانند که چه می‌خواهند و چگونه می‌خواهند، همچنین کدام نامداران توانایی رساندن آن‌ها به آماج را دارند و این پیروی تا کجا ادامه می یابد و در کجا پایان می‌پذیرد.

اگر می‌خواهیم کاری برای دگرگونی اجتماعی انجام دهیم، باز هم باید با همان روش‌های رفتار جمعی به پیش برویم. خیزش‌های گسترده مردم ایران در سال‌های گذشته و خیزش خونین آبان ۹۸، زنگ‌ها را با طنین هرچه بیشتر به صدا درآورده است که ما در زمینه‌ی یک جنبش اجتماعی ملی هستیم.
جنبش اجتماعی در درون خود دارای نظم و آماج است و روش‌ها و کرانمندی آن را می‌شناسد.

دولت آمریکا با ناامیدی از ساختار مالی اینستکس که قرار بود اروپایی‌ها به راه بیاندازند و آیین‌نامه و اعتبار آن را روشن کنند، خود دست به کار شده است و با اعلام تعهد به جریان مداوم کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم ایران، این رهنمود را پیش روی بازرگانان نهاده است تا بدون نگرانی از خطر رد شدن از تحریم‌های آمریکا، به بازرگانی انسان‌دوستانه خود با ایران ادامه دهند. آنگونه که در بیانیه‌ی خزانه‌داری آمریکا آمده است، بنیاد نگرانی‌ها، فریبکاری مالی گردانندگان حکومت اسلامی در ایران است.

اگر تا ماه بهمن، جمهوری اسلامی کنوانسیون‌های فراهم نمودن مالی تروریسم پالرمو را هم‌راستا با استانداردهای FATF تصویب نکند، FATF تعلیق «اقدامات متقابل» را برداشته و از کلیه حوزه‌های حقوقی قضایی و هموندان خود می‌خواهد تا اقدامات متقابل کارساز را بر بنیاد پیشنهاد‌نامه‌ی نوزدهم پیاده کنند. اما پیشنهاد نوزدهم چیست؟

اگر آمریکا می‌خواهد تحریم را ادامه دهد، باید هرچه زودتر راهی پیدا کند تا جلوی افزایش قیمت نفت خام را بگیرد. شوک سنگین از کار افتادن بزرگترین تاسیسات نفتی جهان و گرایش همکاری بیشتر اروپایی‌ها با چین و در کنار آن رویارویی منافع آمریکا با چین و پشتیبانی آشکار چین از حکومت اسلامی، می‌تواند به یک سازش میان آمریکا و چین و در ادامه برداشته شدن تحریم‌های نفتی بی‌انجامد.

این بهانه که اپوزیسیون در چهل سال گذشته هیچ کاری نکرده است، به روشنی از ناشی از اندازه‌گیری و برآوردهای نادرست است. بماند که کسانی که این ایراد را می‌گیرند که یا خودشان هیچ کاری نکرده‌اند و یا سنگ راه دیگران بوده‌اند.
از نگاهی دیگر گویا یک مارشال دوگل ایرانی داشته‌ایم که با پشتیبانی بی دریغ متفقین، هنوز نتوانسته پس از چهل سال نیروهایش را در نرماندی پیاده کند!

اگرچه ملت ایران گوهر دارا بودن جامعه شهری پیشرفته را دارد و بیش از ۲۰ سال از درون و برون ایران نیز شعار جامعه مدنی از سوی اصلاح‌طلبان سر داده شد، اما به یک دلیل بسیار ساده که حکومت اسلامی در ایران استیفای اختیار به نهاد‌های شهری نمی‌کند، از این همه سرمایه‌گذاری اصلاح‌طلبان درونی و بیرونی هیچ دستاوردی حتا برای نگهداری از سگ‌های شهر ندیده‌ایم.

در هنگامی که هنوز دموکراسی برپا نشده است، گفتمان‌ها و نمایندگان گفتمانی در جریان جنبش‌های اجتماعی است که حقانیت برای توان مهار اجتماعی و انقلاب را به دست می‌آورند. یافتن حقانیت در جنبش اجتماعی دموکراتیک از راه قانع شدن مردم به چاره ساز بودن گفتمان و اعتماد اجتماعی به نمایندگان‌ نهاد‌هایی که گفتمان را به پیش می‌برند به دست می‌آید. به زبان دیگر حقانیت و اینکه چه کسی «حق» دارد، در بنیاد خودش از آنجا می‌آید که مردم قانع شوند که «حق با چه کسی است».

اگر سازگاری یافته نشد، سازش و کوتاه آمدن از خواسته‌های کوچک به سود خواست‌های بزرگ، چاره‌ساز خواهد بود. در پایان کار نیز نباید بر سر نکات کوچک سخت گیری بیرون از منطق نمود که از کارهای برجسته‌تر باز نماند. به نگرانی‌های دیگران هم بپردازید و یادتان باشد آن‌ها را ندیده نگیرید تا دیگران هم بتوانند سهم خود را از ائتلاف به دست بیاورند.  اگر با همه‌ی آنچه گفته شد، نمی‌خواهید هیچ گونه نرمشی از خودتان نشان دهید، همکاری در ائتلاف را فراموش کنید! 

درباره برون رفت از برجام نیز به همین گونه است، جمهوری اسلامی برای رهایی از فشار کمبود ارز و تنش‌های خاورمیانه، برجام را پذیرفت، تا جایی که آن را پیروزی بزرگ دانستند و بر خود مدال‌ها و نشان‌های افتخار آویختند. تا یک‌سال نخست نیز از خودشان برای دستیابی به این پیروزی دیپلماتیکــ (!) سپاسگزار بودند و به دنبال برجامی نمودن دیگر بخش‌های ناکارآمد کشور رفتند.
اما با برون رفت آمریکا از برجام، روند شعارهای مستانه روبه کاستی نهاد. امروز می‌دانیم که در سبوی آخوند چیزی نمانده است و هر چه کج کنند، چیزی نخواهد ریخت.

اگر امنیت خلیج فارس و به ویژه تنگه هرمز از چیرگی ایران بیرون برود و اتحادیه اروپا و یا شورای امنیت، جمهوری اسلامی را رژیمی بر هم زننده امنیت ترابری و جریان انرژی، شناسایی کند تا جایی که ناتو امنیت ساحل شمالی خلیج‌فارس و دریای عمان را بپذیرد، بخشی از چرایی مدارا با ملایان تهران از بین می‌رود. به این گونه نگرانی دنیا از جنگ با ایران و یا به هم ریختگی سیاسی و از مهار بیرون آمدن امنیت ساحلی، برطرف می‌شود. این روند تحمل جهان در برابر جنگ افروزی ملایان و سپاهیان تروریست انقلابی را بی‌اندازه می‌کاهد. پایان مدارا با ملایان ایران برای امنیت نفت، پایان مماشات با حکومت اسلامی است.

بیشتر سازمان‌های ایرانی هیچ چشم‌انداز روشنی از چگونگی همکاری ندارند. یا چنان آن را ساده می‌گیرند که هیچ کارکردی از آن برنمی‌آید و یا آن اندازه دشوار که تنها راه ائتلاف، انحلال یک سازمان در سازمان دیگر است! چاره‌ی کار در گسترش راهبردهای سازمانی است. هر یکان سیاسی برای آغاز همکاری با دیگران، نخست باید دریافت درست و فراگیری از چیستی و کارکرد خودش داشته باشد. این برداشت با کار شناختی پیوسته و پیگیر درون سازمانی پدید می‌آید.

اگرچه گاهی برای نزدیک شدن به خواسته‌های سیاسی نیاز به ائتلاف پدید می‌آید، اما باید آگاه بود که در کنار نیکویی‌‌هایی که می‌تواند در کار باشد، خطرها و بدی‌هایی نیز در راه است که باید از آن‌ها آگاه بود تا در هنگام رویارویی با آن‌ها بتوان تصمیم درستی گرفت. ائتلاف از آغاز تا پایان بر روی دو ریل پیش می‌رود. ۱. گفتگو و رایزنی ۲. پایبندی و سازش فراگیر در راستای ائتلاف. با این همه، ائتلاف‌های سیاسی همچنان می‌توانند به خاطر رویدادهای زیر ناکام گردند.

بسیاری از کنشگران و گروه‌های سیاسی در اپوزیسیون حکومت اسلامی در ایران، این راه را می‌روند از جمله شورای ملی مقاومت و یا نام‌های کوچکتری مانند شورای مدیریت گذار، کمیته‌های انقلابی، دولت موقت انقلابی و از این دست نام‌ها. ناکامی پیشاپیش گروه‌هایی که این روش را برگزیده‌اند از آنجایی می‌آید که یک پارامتر برجسته و لازم را ندارند و آن روند پدیداری اعتماد اجتماعی است.