رویا مشعوف، مدیر گالری افرند جمعه ۲۵ بهمن به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفت که اسماعیل شیشه گران حدود سه روز پیش بر اثر سکته قلبی دنیا را ترک کرد اما خبر درگذشت او هنوز منتشر نشده بود.
به گفته مشعوف مراسم تشییع پیکر زنده یاد شیشه گران هنوز برگزار نشده است و به درخواست خانواده این هنرمند قرار است این مراسم به صورت خصوصی برگزار شود. مراسم ترحیم اسماعیل شیشه گران روز سه‌شنبه، ۲۹ بهمن در مسجد شهرک غرب برگزار می‌شود.
اسماعیل شیشه گران در سال ۱۳۳۴ در تهران متولد شد. او دیپلم نقاشی را از هنرستان هنرهای زیبای تهران گرفت و دوره کارشناسی را در رشته گرافیک در دانشگاه هنر پشت سر گذاشت. اسماعیل برادر کوچکِ بهزاد و کوروش شیشه‌گران است که هر سه از نقاش‌ها و گرافیست‌های تاثیرگذار معاصر ایران هستند.
در کارنامه حرف‌های اسماعیل شیشه گران برپایی چندین نمایشگاه انفرادی نقاشی، گرافیک و طراحی همچون «صلح»، «پایان قرن»، «سیگار»، «سکوت»، «جام‌جهانی فوتبال»، «خاکستر»، «دوچرخه» و شرکت در بیش از ۴۰ نمایشگاه گروهی در داخل و خارج از ایران دیده می‌شود.
او دوران کودکی‌اش در خیابان خوش تهران و در خانواده‌ای پرجمعیت و ساده زندگی کرد. به نقل از بهزاد شیشه‌گران، کورش شیشه‌گران از یکی دو سال قبل از بهزاد یعنی در ۱۳۵۵، با ایده حذف سفارش دهنده پوستر، به تولید پوسترهایی با مضامین اجتماعی یا سیاسی پرداخت که با تکثیر آنها و سپس نصب بر دیوار پیاده‌روها یا ارسال پستی برای افراد، سازمان‌ها، سفارت‌خانه‌ها و حتی نهادهایی در خارج از کشور، تلاش کرد به سهم خود هنر و پیام رسانی از این طریق را وارد زندگی مردم کند. از جمله “خیابان شاه‌رضا هنر است” (۱۳۵۵) و “به خاطر صلح در لبنان” (۱۳۵۵). این دومی را سازمان ملل متحد تقدیر کرده است.
با اوج گیری انقلاب، روند تولید و تکثیر پوسترها (اغلب به وسیله چاپ سیلک اسکرین) سرعت بیشتری پیدا کرد. سه برادر شیشه‌گران به کاری سه نفره پرداختند که همگی در طراحی، تأمین هزینه، تکثیر و توزیع آن به مشارکت تنگاتنگی می‌پردازند. بهزاد شیشه‌گران دراین‌باره می‌گوید:
«فعالیت گروهی ما در خلق چهل پوستر سیاسی دوران انقلاب از دل عشق، ایمان، جسارت و گذشت بوجود آمد، که این مهم را از مردم آن روزگار آموختیم. مردم از کلمه من گذشته و به ما رسیده بودند. آن زمان همه مردم برای هم پل عبور بودند و ما برادرها هم کنار هم با این معرفت کار و زندگی می‌کردیم. تا پیش از این، چنین کاری، که بدون سفارش دهنده و صرفاً با هزینه شخصی و با جرأت و جسارت و با کیفیت خوب، پوسترهایی کاملاً مرتبط با مسائل روز و خواسته‌های مردم تولید و پخش شود، در ایران سابقه نداشت.»
“آزادی زندانیان سیاسی”، “آزادی قلم”، “جعمه سیاه”،… از جمله عناوین پوسترهایی است که در روزهای پرتب و تاب انقلاب بر دیوارهای شهر و در دست مردم معترض در خیابان‌ها دیده می‌شد. علی اصغر قره باغی در توصیف این بخش از فعالیت برادران شیشه گران می‌گوید:
«… این پوسترها سفارش دهنده ای نداشت. آنها را با دشواری بسیار در ابعاد ۱۴۰×۵۰ و ۷۰×۵۰ به روش کُند و وقت گیر سیلک اسکرین تکثیر می‌کردند و…»
با، بالا گرفتن تب وتاب انقلاب و یافتن تهیه کننده، سرانجام اجازه چاپ هم گرفته شد و پوسترها با سرعت و تنوع بیشتر چاپ می‌شد و در دسترس همگان قرار می‌گرفت. برخی از این پوسترها به بهای پانزده یا بیست ریال فروخته می‌شد تا مگر بخشی از هزینه تهیه کاغذ و چاپ که دست و بال آنان را می بست فراهم شود.
با پیروزی انقلاب ۵۷، پوسترهای برادران شیشه گران رونق بیشتری یافت؛ در و دیوار شهر را پوشانده بود و بسیاری از خبرنگاران، که برای تهیه عکس و خبر به ایران سفر می‌کردند، نمونه هایی از آن را برای چاپ در مطبوعات خارج با خود می‌بردند.
روند تولید این پوسترها تا ابتدای ۱۳۶۰ هم تداوم داشت و بدین طریق جمعاً ۴۰ پوستر خلق شد. این روند با دستگیری و زندانی شدن هر سه برادر، متوقف شد، هرچند تأثیرات عمیق آن همچنان در شکل فعالیت هنری آنها باقی ماند.
سه برادر وقتی از زندان آزاد شدند با دایر کردن مکانی در خیابان “جمهوری” فعالیت مشترک را ادامه دادند و از آن فضا برای تدریس، دریافت و انجام سفارش‌های گرافیکی به طور مشترک استفاده می‌کردند.
اسماعیل از دو برادر دیگر خود جوان‌تر بود و علاقه چندانی به حضور در گالری‌ها و رسانه ها نداشت. او دو سال پیش درباره انزوای خود به ماهنامه شبکه آفتاب گفته بود:
«من وضعیت هنرمندها را درباره مسائل اجتماعی و سیاسی خوب نمی‌بینم. خیلی بی‌تفاوت‌اند. دنبال باندبازی هستند که هرجور شده کارشان را بفروشند». او همچنین گفته بود: «هنرمندانی که نگاه اجتماعی و سیاسی دارند، همیشه تنها می‌مانند، چون کار فرهنگی خالص انجام می‌دهند، بی‌اجر و مزد و پر از خستگی».
نام اسماعیل شیشه گران در کنار نام برادرانش، پای بسیاری از پوسترهای دوران انقلاب ۵۷ دیده می‌شود.
منبع: سایت رادیو زمانه (مستقر در هلند)، ۲۵ بهمن ۱۳۹۸