گری کاسپاروف از شکست خوردن متنفر بود، ولی شکست این جوان‌ترین قهرمان شطرنج جهان و برترین استادبزرگ دنیا به «حریفی خارج از این سیاره» که فارغ از ترس یا ذره‌ای احساسات بود، تاریخ‌ساز شد.
مسابقات سالهای ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ این شطرنج‌باز روسی علیه رایانه‌ای که دیپ بلو (Deep Blue = آبی ژرف) نام داشت، سرخط خبرهای گوشه و کنار دنیا شد. ابرکامپیوتر دیپ بلو ساخته شرکت آی‌بی‌ام و از سری ریسک سیستم ۶۰۰۰ بود که می‌توانست ظرف یک ثانیه ۲۰۰ میلیون حرکت و موقعیت مختلف در صفحه شطرنج را بررسی کند.
گرچه کاسپاروف برنده مسابقه فوریه ۱۹۹۶ در فیلادلفیا بود، اما این بازی آغازین برای رقیب بی‌چهره‌اش، تنها نقطه عطفی برای هوش مصنوعی و فن‌اوری قرن بیستم بود.
این کامپیوتر که در مسابقه بعدی مزیت بازی کردن با مهره‌های سفید را داشت، بعد از احاطه شاه سیاه در حرکت ۳۷، شطرنج‌باز روس را مجبور کرد که از بازی کنار برود. این اولین باری بود که یک برنامه کامپیوتری توانست یک قهرمان جهان را تحت قوانین سنتی رقابت‌های شطرنج شکست دهد؛ قوانینی که به بازیکنان اجازه می‌دهد ساعت‌ها درباره حرکت و استراتژی خود فکر کنند.
کاسپاروف در مقابل یک صفحه نمایش ویدیویی نشست و برنامه‌نویسان حرکات او را در نیویورک از طریق اینترنت دریافت می‌کردند. مواجهه دوم ۹ روز بعدتر در آسمان‌خراشی در نیویورک رخ داد و نرم‌افزار دیپ بلو این بار بهبود یافته بود. این رویارویی از جانب مجله نیوزویک به عنوان «آخرین مقاومت مغز آدمی» توصیف شد.
کاسپاروف که آن زمان ۳۴ ساله بود، به گزارش‌گران گفت: «این کامپیوتر رقیبی خارج از این سیاره است و ویژگی‌های آن از هر رقیب انسانی دیگری بسیار بسیار متفاوت است.» شطرنج‌باز ماجراجوی روس که مسابقه اول را برد، بالاخره زیر فشار در ۱۱ ماه مه ۱۹۹۷ تسلیم شد و کامپیوتر آی‌بی‌ام دو بازی را برد، یکی را باخت، و سه بازی دیگر را مساوی کرد.
نیویورک تایمز گزارش کرد: «دیپ بلو، کامپیوتر شرکت آی‌بی‌ام به گونه‌ای سریع و بی‌رحمانه، حداقل به طور موقتی، به بهترین شطرنج‌باز کره زمین تبدیل شد.» و نشریه وال استریت پرسید: «آیا این اتفاق، گام کوچکی برای کامپیوتر*، ولی قدمی بزرگ و رو به عقب برای نوع بشر بود؟»
کاسپاروف بعدتر گفت که این رویداد ۱.۱ میلیون دلاری را به عنوان آزمایشی علمی و اجتماعی در نظر گرفته بود، ولی دیپ بلو که سخت‌افزارش به زودی به قطعه‌هایی در موزه تبدیل شد، ثابت کرد «اصلا پدیده هوشمندی نیست.»
او در کنفرانس دفکان هکرهای کامپیوتری در سال ۲۰۱۷ در سخنرانی مهمی گفت: «شیوه‌ای که دیپ بلو بازی می‌کرد، هیچ اطلاعاتی درباره هوش انسان به دست نمی‌داد. این کامپیوتر به اندازه ساعت زنگ‌دار خانه شما هوشمند بود. گرچه، باختن به ساعت زنگ‌داری ۱۰ میلیون دلاری، باعث نشد درباره باخت خود احساس بهتری پیدا کنم.»
کاسپاروف که در اصل با نام گریک کیموویچ واینستاین در باکو، پایتخت کنونی جمهوری آذربایجان، متولد شده بود، بعد از مرگ پدرش در سنین کودکی نام خانوادگی مادر را برای خود برگزید.
او در سن ۱۷ سالگی استادبزرگ شطرنج و در ۲۲ سالگی در سال ۱۹۸۵، وقتی که این جوان نافذ، قهرمان اتحاد جماهیر شوروی، آناتولی کارپوف را شکست داد، قهرمان جهان شد.
اولین مسابقه بین آن دو در مسکو در سالهای ۱۹۸۴ و ۱۹۸۵ رخ داد و بیش از ۵ ماه به طول انجامید و در انتها به خاطر دلایل سلامتی و با ثبت رکورد بی‌سابقه ۴۰ بازی مساوی، کنار گذاشته شد. کاسپاروف در این بازی‌ها ۵-۰ عقب بود ولی تا ۵-۳ خود را بالا کشید.
آقای کاسپاروف اتحادیه شطرنج‌بازان حرفه‌ای را در سال ۱۹۹۳ تاسیس کرد که عمر چندانی نداشت. او در سال ۲۰۰۵ از شطرنج‌بازی حرفه‌ای خداحافظی کرد.
او که منتقد آتشین ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه است، هنگام زندگی در مسکو در جنبش‌های اعتراضی و تظاهرات علیه کرملین مشارکت داشته است و حتی قصد داشت نامزد ریاست جمهوری شود. در سال ۲۰۱۲ او به ریاست بنیاد حقوق بشر، واقع در نیویورک رسید و جانشین واسلاو هاول، رئيس سابق اهل چک این سازمان شد.
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپندنت به زبان فارسی، ۵ اردیبهشت ۱۳۹۹