بازار جهانی انرژی هنوز نتوانسته است تاثیر شیوع ویروس کرونا را کاملا کاهش دهد و میزان تقاضا به پیش از شیوع ویروس کرونا نرسیده است. طبیعی است که کاهش جهانی قیمت نفت و گاز باعث شده است تا شرکت‌های بزرگ ا انرژی هم اقدام به تعدیل نیرو کنند، و هم با احتیاط و بررسی بیشتر، پروژه‌های جدیدی را آغاز کنند.
میزان ذخایر کشف شده در حوزه گازی «ساکاریا»، ۳۲۰ میلیارد متر مکعب اعلام شد. در مراسم رسمی اعلام کشف منابع گازی جدید، رجب طیب اردوغان از برنامه جدی دولت ترکیه برای تولید گاز از آن میدان تا سال ۲۰۲۳ و مصادف با صدمین سالگرد تاسیس جمهوی ترکیه خبر داد. کشف منابع انرژی برای ترکیه که بیش از ۹۰٪ نفت و گاز مصرفی را از کشورهای خارجی تامین می‌کند و امنیت انرژی آن وابسته به واردات انرژی است، خبر خوبی برای اقتصاد آن کشور خواهد بود.
روز شنبه ۱۷ اکتبر اردوغان با حضور در کشتی اکشتافی فاتح، از کشف منابع جدید گازی در حوزه گازی ساکاریا خبر داد. به گفته اردوغان ،عملیات حفاری و اکتشافی که از ماه ژوئیه توسط کشتی فاتح آغاز شده بود، سرانجام در عمق ۴۷۰۰ منجر به کشف منبع جدید گازی شده است. میزان ذخیره این منبع ۸۵ میلیارد متر مکعب اعلام شد. با توجه به کشف قبلی در ماه اوت، کل ذخیره این حوزه گازی در مجموع به ۴۰۵ میلیارد متر مکعب می‌رسد.
باید خاطرنشان کرد که میزان ذخایر قابل برداشت در هر میدان نفت و گاز با میزان ذخایر اثبات شده متفاوت است و در هیچ میدانی همه ذخایر نفت و گاز قابل برداشت نیست. مزیت عمده حوزه گازی ساکاریا در دریای سیاه این است که این حوزه در منطقه منحصر اقتصادی ترکیه قرار دارد و ترکیه برای برداشت از این حوزه گازی با هیچ کشور ساحلی مشکلی ندارد. عملیات اکتشافی ترکیه در دریای مدیترانه در ماه‌های اخیر با اعتراض یونان روبه‌رو شده بود و تنش‌ها در منطقه بر سر همین موضوع افزایش یافته بود.
اردوغان در مراسم اعلام رسمی کشف منابع جدید در دریای سیاه، به برنامه ترکیه برای تداوم عملیات اکتشافی در دریای سیاه و مدیترانه اشاره کرد. وی با توجه به حل نشدن تنش‌ها در بین کشورهای ساحلی دریای مدیترانه از سوی اروپا، این مورد را نشانه فروپاشی اروپا دانست. اردوغان همچنین از به‌کارگیری ربات زیردریایی و تکنولوژی‌های پیشرفته برای تداوم عملیات اکشتاف در دریای سیاه خبر داد. ترکیه در دهه‌های گذشته برای عملیات اکتشاف و استخراج انرژی اقدام به اجاره کشتی‌های اکتشافی از شرکت‌های بزرگ انرژی می‌کرد و این امر هزینه زیادی برای ترکیه در بر داشت، اما در سال‌های اخیر اقدام به خرید چند فروند کشتی اکتشافی کرده است.
ترکیه برای آن که بتواند سرمایه و تکنولوژی لازم راا برای اکتشاف و تولید گاز از این حوزه گازی فراهم کند، نیاز به حفر ۳ تا ۵ چاه دیگر دارد. اگر این حفاری‌ها هم با اکتشاف منابع جدید همراه باشد و میزان ذخایر کشف شده اثبات شوند، شرکت‌های انرژی مایل به سرمایه‌گذاری در این حوزه گاز خواهند بود.
روسیه، ایران و آذربایجان تامین کننده اصلی گاز طبیعی ترکیه هستند. در بخش ال ان جی نیز آمریکا، قطر، الجزایر، و نیجریه تامین کنندگان اصلی هستند. کشف منابع جدید گازی این امکان را برای ترکیه فراهم خواهد کرد تا در مذاکرات انرژی در منطقه دست بالا را داشته باشد. هیچ یک از کشورهای اصلی تامین کننده گاز ترکیه به این کشور اجازه صادرات مجدد گاز را نداده‌اند. طبیعی است که ترکیه برای تمدید قراردادهای جدید با این کشورها خواستار خرید گاز با قیمت‌های رقابتی و اجازه صادرات مجدد خواهد بود. ترکیه برای بهره‌گیری بیشتر از این منبع گازی جدید، نیازمند به‌کارگیری دیپلماسی جدید انرژی است تا هم سطح روابط خود را با کشورهای تامین کننده نفت و گاز افزایش دهد و هم از این منابع برای بهره‌برداری بیشتر در بعد اقتصادی و سیاسی استفاده کند.
در بعد منطقه‌ای، کشف این حوزه گازی می‌تواند باعث افزایش همکاری با کشورهای ساحلی در دریای سیاه نظیر اوکراین، گرجستان و رومانی شود. ترکیه می‌تواند فعالیت مشترک اکتشافی را با کشورهای ساحلی آغاز کند. با توجه به آن که کشتی‌های اکتشافی متعلق به ترکیه هستند، آنکارا می‌تواند از کشورهای ساحلی مجوز اکتشاف در مناطق منحصر اقتصادی این کشورها را دریافت کند. در صورت کشف میدان‌های جدید توسط سایر کشورهای ساحلی، ترکیه می‌تواند در زمینه فروش تکنولوژی و تولید مشترک با این کشورها همکاری کند. چنین همکاری‌ای در صورت عملیاتی شدن، می‌تواند باعث تغییر ژئوپلتیک انرژی و توازن قوا در منطقه شود. کشورهای معدودی در آب‌های عمیق می‌توانند عملیات کتشاف و حفاری انجام دهند. با توجه به آن که منبع جدید کشف شده از نوع آب‌های عمیق است، ترکیه می‌تواند تجربه اکتشاف در آب‌های عمیق را در اختیار سایر کشورها قرار دهد.
با توجه به ذخایر عظیم گاز روسیه و ایران، منابع کشف شده توسط ترکیه در دریای سیاه نمی تواند باعث تغییر عمده‌ای در بازار جهانی انرژی شود. اگر استخراج منابع جدید از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد، طبیعی است که امنیت انرژی ترکیه و رشد اقتصادی آن تا حد زیادی به منابع داخلی وابسته خواهد بود و ترکیه می‌تواند پس از بهره‌برداری از این حوزه گازی، میلیاردها دلار صرفه‌جویی کند.
باید در نظر داشت که ترکیه از قابلیت خوبی در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر برخوردار است و اولین نیروگاه اتمی آن نیز در سال‌های آینده افتتاح خواهد شد. قرارداد واردات گاز ایران از ترکیه در سال ۲۰۲۶ به پایان خواهد رسید. در ماه‌های گذشته، ایران مذاکرات متعددی با ترکیه در مورد تمدید این قرارداد داشته است، اما تاکنون به نتیجه نرسیده است. کشف منابع جدید انرژی و افزایش واردات ال ان جی از آمریکا در کنار افزایش واردات گاز از آذربایجان، باعث شده است که وابستگی ترکیه به گاز ایران کاهش یابد، اما هر دو طرف در صدد افزایش سطح روابط سیاسی و اقتصادی هستند. طبیعی است که هیچ یک از طرفین مایل به از دست دادن فرصت‌های همکاری نیستند. اگر ایران با قیمت رقابتی و اجازه صادرات مجدد شرایط جدیدی به ترکیه پیشنهاد کند، می‌تواند سهم خود را در بازار گاز ترکیه حفط کند؛ هر چند این امر کار آسانی به نظر نمی‌رسد. ایران به علت تحریم‌ها و نیز مصرف بالای داخلی، با چالش‌های جدی مواجه است.
تنوع بخشی به منابع انرژی اصل اساسی سیاست انرژی ترکیه است و کشف منابع جدید گازی در دریای سیاه باعث افزایش نقش ترکیه در معادلات انرژی و سیاسی منطقه خواهد شد. ترکیه می‌تواند با حل مشکلات موجود با کشورهای اسراییل، مصر، و سوریه، در دریای مدیترانه نیز عملیات اکتشافی خود در این دریا ادامه دهد. کشف ۸۵ میلیارد متر مکعب نمی‌تواند بر قیمت جهانی گاز تاثیر‌گذار باشد، اما برای امنیت انرژی ترکیه در کوتاه‌مدت و میان‌مدت مفید خواهد بود.
امید شکری
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت به زبان فارسی، ۲۰ اکتبر ۲۰۲۰