۱۶۱ هزار و ۱۵۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بودجه‌ای است که در لایحه بودجه ۱۴۰۰ کشور برای نهادهای نظامی، امنیتی و انتظامی در نظر گرفته است. این رقم یک پنجم کل بودجه عمومی پیشنهادی دولت برای سال آینده است.
اگر این رقم را به جمعیت ایران تقسیم کنیم، به هر نفر دو میلیون تومان می‌افتد؛ یعنی دولت به نمایندگی از مردم ایران در سال آینده، از طرف هر ایرانی دو میلیون تومان پول در اختیار نهادهای نظامی و امنیتی می‌گذارد. بخشی از این پول صرف سرکوب اعتراض‌های مردم ایران به وضعیت موجود سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می‌شود. اما چه‌قدر؟کسی دقیقا نمی‌داند.
همه برای سپاه؛ سپاه برای یکی
حدود یک سوم کل بودجه نظامی و امنیتی ایران سهم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است؛ موثرترین نهاد نظامی، امنیتی ایران که در حوزه سیاست و اقتصاد هم نفوذ بسیار زیادی دارد.
امسال مجموع ردیف‌های بودجه سپاه به ۵۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد؛ حدود سه برابر بیشتر از کل بودجه ارتش، یک و نیم برابر کل بودجه نیروی انتظامی، حدود ۲۰ برابر مجموع بودجه وزارت دفاع و ستاد کل نیروهای مسلح و حدود چهارهزار میلیارد تومان بیشتر از بودجه تامین اجتماعی نیروهای مسلح که صرف پرداخت حقوق و مزایای کارکنان و بازنشستگان نظامی می‌شود.
در بودجه ۱۴۰۰، سهم سپاه، هم به نسبت بودجه نظامی و هم به نسبت کل بودجه عمومی افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. پارسال ارزش کل اعتبارات سپاه و بسیج کمتر از ۳۴ هزار میلیارد تومان بود. میزان افزایش بودجه سپاه در سال آینده حدود ۶۵ درصد است، در حالی که تورم کل منابع بودجه عمومی دولت حدود ۵۵ درصد است.
البته ۵۶ هزار میلیارد تومان تنها منبع درآمد سپاه، بودجه عمومی دولت نیست. این رقم ممکن است نیمی یا حتی یک پنجم کل منابع مالی سپاه در سال ۱۴۰۰ برای اجرای برنامه‌های سیاسی و نظامی در سطح داخلی و خارجی باشد.
به جز بودجه عمومی، سپاه دسترسی به منابع مالی انبوهی دارد که حساب و کتاب آن‌ها مشخص نیست. بر اساس برآوردها، ارزش افزوده فعالیت‌های قرارگاه سازندگی «خاتم‌الانبیا» بالغ بر ده‌ها هزار میلیارد تومان است.
به جز این، مجموعه «بنیاد تعاون» سپاه و هزارتوی زیرمجموعه‌های آن در حوزه‌های مخابرات و امور مالی درآمدهای هنگفتی دارند که هیچ‌گاه به طور عمومی از آن صحبت نمی‌شود. کسی دقیقا نمی‌داند درآمدهای اقتصادی سپاه به کدام خزانه واریز و چه‌قدر از آن برای چه امور نظامی یا سیاسی هزینه می‌شود.
اگر ۵۶ هزار میلیارد تومان را بر جمعیت ۸۴ میلیونی ایران تقسیم کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که به ازای هر ایرانی در سال آینده، ۶۷۵ هزار تومان به حساب سپاه واریز می‌شود.
اگر ساده‌بینانه فرض کنیم سپاه معادل همین رقم هم از منابع ملی به صورت پنهان برداشت می‌کند، سهم هر ایرانی به حدود یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان می‌رسد؛ یعنی یک خانواده سه نفره حدود چهار میلیون تومان از حقوق ملی خود را در اختیار سپاه قرار می‌دهد بی‌آن که بداند این پول صرف چه اموری می‌شود.
حتی در بودجه عمومی هم اطلاعات دقیق و شفافی درباره عملکرد سپاه وجود ندارد. در بودجه سال آینده، ۴۲ ردیف زیر مجموعه سپاه تعریف شده است.
از این میان، یک ردیف که از همه بزرگ‌تر است، به اسم ستاد مشترک سپاه است. اعتبار این ردیف ۳۸ هزار و ۵۶۴ میلیارد تومان تعیین شده است. بعد از آن نوبت به ردیف ۱۰ هزار میلیارد تومانی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا می‌رسد که سال‌ها است با همین رقم در بودجه‌های سالانه تکرار می‌شود.
بعد نوبت به بودجه دو هزار و ۱۲۱ میلیارد تومانی سازمان بسیج می‌رسد که خود در پیچیدگی ساختاری دست کمی از کل سپاه ندارد. «دانشگاه امام حسین»، «دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله» و «دانشگاه افسری امام حسن» ردیف‌های دیگری هستند که نسبتا تکلیف آن‌ها روشن است. جمع اعتبارات این سه دانشگاه روی هم ۵۸۴ میلیارد تومان است. می‌توان حدس زد که نمایندگی ولی فقیه، سپاه حفاظت و سازمان حفاظت اطلاعات سپاه نیز چه سازمان‌هایی هستند. بودجه این سه نهاد بانفوذ روی کاغذ ۳۷۲ میلیارد تومان است.
بودجه هشت و نیم میلیارد تومانی «بنیاد فرهنگی قاسم سلیمانی» هم که امسال حسابی سر و صدا به پا کرده است. اما فراتر از این، تقریبا اطلاعات زیادی درباره بقیه بودجه سپاه وجود ندارد.
بیش از ۳۰ ردیف بودجه با اسم فرماندهان کشته شده سپاه در دوران مختلف پشت سر هم ردیف شده‌اند که ارزش مجموع آن‌ها حدود چهار هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان است:
«طرح شهید باقری»، «طرح نور ربیع»، «طرح ولایت»، «طرح شهید اثری‌نژاد»، «طرح شهید سلیمانی – پیشرفت و آبادانی دهستان‌ها»، «طرح شهید یزدان‌‌شناس- قرارگاه جهاد سازندگی»، «طرح نور هدایت»، «طرح شهید شوشتری»، «طرح شهید ابراهیمی»، «طرح شهید حاجی‌حاتم – معیشت»، «طرح شهید ورامینی- قرارگاه ثارالله»، «سازمان قائمین»، «طرح امام حسین»، «طرح شهید احمدی‌روشن»، «طرح شهید اسکندری»، «طرح شهید چمران»، «طرح شهید میرشاکی»، «طرح شهدای صابرین»، «طرح شهید فهمیده – سازمان بسیج»، «طرح اربعین»، «طرح نسیم رحمت»، «طرح‌های توسعه شهید طهرانی‌مقدم»، «طرح شهید رودکی»، «طرح شهید کاظمی»، «طرح شهید برونسی»، «طرح شهید رشادی»، «طرح شهید علی هاشمی – امنیت خوزستان»، «طرح جهاد – فرماندهی فضایی»، «طرح شهید پورجعفری»، «طرح شهید زمانی‌نیا – پشتیبانی» و «طرح شهید یزدانی».
این اسامی هر کدام عنوان یک ردیف بودجه‌اند که بین یک تا ۸۹۰ میلیارد تومان ارزش دارند. بسیاری از این عناوین توضیحی ندارند؛ مثلا معلوم نیست بودجه ۸۹۰ میلیارد تومانی طرح شهید باقری برای چه کاری اختصاص داده شده است. آیا با توجه به وجه تسمیه آن، این پول قرار است صرف امور اطلاعات جنگی شود؟ اگر این‌طور است، چرا پول آن به سازمان حفاظت اطلاعات داده نمی‌شود؟
اما بعضی ردیف‌ها توضیحاتی دارند که می‌توان حدس زد حوزه کاری طرحی است که برای آن بودجه در نظر گرفته شده است؛ مثلا جلوی اسم طرح شهید سلیمانی نوشته شده «پیشرفت و آبادانی دهستان‌ها» و برای آن ۳۵۹ میلیارد تومان بودجه پیش‌بینی شده است. معلوم نیست چرا با وجود انواع و اقسام سازمان‌های دولتی که وظیفه قانونی آن‌ها پیشرفت و آبادانی دهستان‌ها است، سپاه باید برای این کار بودجه بگیرد در حالی که به اندازه کافی منابع مالی برای این کار در اختیار دارد. ممکن است فعالیت‌های داوطلبانه سازمان‌های بزرگ در این زمینه معنا داشته باشد اما چرا باید از منابع عمومی، بودجه ۳۵۹ میلیارد تومان برای پیشرفت و آبادانی دهستان‌ها به سازمانی داد که بودجه آن حسابرسی نمی‌شود.
بر اساس واژه «تقویت بنیه امنیتی» که مقابل ردیف طرح شهید ابراهیمی نوشته شده است نیز می‌توان حدس زد که ۱۲۰ میلیارد تومان بودجه پیش‌بینی شده برای این ردیف، مربوط به امور امنیتی است.
در ردیف دیگری که عنوان آن طرح شهید علی هاشمی است نیز «امنیت خوزستان» نوشته شده است. ارزش این ردیف تنها دو میلیارد تومان است که به نسبت سایر طرح‌ها، چندان زیاد به نظر نمی‌رسد اما دقیقا معلوم نیست چرا در بودجه سالانه، جدای از کل بودجه عمومی و استانی، دو میلیارد تومان به صورت مجزا برای امنیت خوزستان به سپاه داده می‌شود؟
جواب این سوال‌ها و بسیاری از سوال‌های دیگر معلوم نیست. آن‌چه مسلم است، بخش بزرگی از منابع بودجه سال آینده که می‌توان گفت در بحرانی‌ترین شرایط اقتصادی تاریخ معاصر نوشته شده، در گروه نهادهای نظامی و امنیتی و به طور مشخص، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است؛ تشکیلاتی که به رغم دست‌اندازی ده‌ها هزار میلیارد تومانی به منابع ملی به صورت آشکار و بیش از آن به صورت پنهان، به جز نزد یک نفر پاسخ‌گو نیست.
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۱۰ دسامبر ۲۰۲۰