در جامعه ایران، پرداختن به مسائل اقلیت‌های جنسی و جنسیتی یا دگرباشان جنسی، یک تابوی همیشگی است. آموزه‌ها و هنجارهای اجتماعی که از دریچه دین و مذهب به همجنسگرایی می‌نگرند، ریشه اصلی مشکلات این گروه اجتماعی به‌حساب می‌آید؛ حتی در شرایطی که این افراد کشور خود را ترک می‌کنند و برای زندگی آسوده به غربت پناه می‌برند.
در ایران، همجنسگرایان یا دگرباشان جنسی بیش از جامعه ترنس در معرض تهدید و خطر هستند. به همین دلیل، تمایل آن‌ها برای مهاجرت به سایر کشورها بیشتر است. به طور کلی، با استناد به شواهد می‌توان گفت که شرایط برای زندگی «ال‌جی‌بی‌تی کیو»ها چه در ایران و چه در سایر کشورهای همسایه از جمله ترکیه، سخت و گاه طاقت‌فرسا است.
«ال‌جی‌بی‌تی کیو» به افراد با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی مختلف گفته می‌شود. این جامعه افراد همجنسگرا (زن یا مرد)، دوجنس‌گرا و ترنس را شامل می‌شود و اقلیتی است که در جمهوری اسلامی به طور کلی انکار می‌شود؛ حکومت آن‌ها را «بیمارانی می‌داند که باید با جراحی، تغییر جنسیت دهند.»
سازمان همجنسگرایان ایرانی در سال ۲۰۰۷ گفته بود که جامعه اقلیت‌های جنسی ایرانی با مشکلات بسیاری همچون ازهم‌پاشیدگی روحی، افسردگی و احساس گناه شدید مواجه است. به گفته این سازمان، بر اساس اطلاعات موجود اکثر این افراد با تضادهای بسیار مواجه هستند.
برای بسیاری از این افراد، عزیمت به یک کشور سوم برای رسیدن به مقصدی که گرایش جنسی آنان را نادیده نگیرد و جرم تلقی نکند، تنها گزینه ممکن است.
بسیاری از این افراد، کشور ترکیه را برای پناهندگی انتخاب می‌کنند. تازه‌ترین آمار سازمان ملل که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد، نشان می‌دهد ۳۹ هزار پناهجوی ایرانی در خاک ترکیه اقامت دارند ولی از تعداد افراد «ال‌جی‌بی‌تی کیو» در میان این پناهجویان، آمار مشخصی در دست نیست.
در سال‌های اخیر، فشار روی اقلیت‌های جنسی و جنسیتی پناهجو در کشور ترکیه هم به حدی افزایش یافته که موجب رشد آمار خودکشی و مشکلات روحی حاد برای این گروه شده است. برخی از این افراد، در بازگویی تجربه‌های دوره پناهجویی خود در ترکیه به ایندیپندنت فارسی ادعا کردند: «پلیس رفتارهای غیرانسانی و توهین‌آمیز و گاه همراه با ضرب و شتم» با آن‌ها داشته، «شأن انسانی» آن‌ها رعایت نشده و «بارها به استرداد به کشور خود» یعنی ایران، تهدید شده‌اند. «برخی در خطر تجاوز قرار گرفته‌اند وبیشتر آن‌ها با افسردگی حاد دست به گریبانند.» پلیس ترکیه تا کنون این اتهام‌ها را نپذیرفته است.
به طور کلی پناهجویان در کشور ترکیه، اجازه کار ندارند. آن‌ها برای گذران زندگی، یا «کار سیاه» می‌کنند (کار مخفیانه یا بدون مجوز)، یا از خانواده و اطرافیان خود در ایران کمک مالی می‌گیرند. این افراد در مواردی به دلیل اشتغال به کارهای سیاه، زندانی و به پرداخت جریمه‌های سنگین محکوم می‌شوند؛ یا آنان را به بازگرداندن به کشور خود، یعنی ایران تهدید می‌کنند.
برای اقلیت جنسی و جنسیتی پناهجو، شرایط سخت‌تر از سایرین است. آن‌ها به دلیل شرایط و نوع گرایش خود گاه حتی به کارهای سیاه هم گمارده نمی‌شوند. این افراد برای اجاره منزل و سکونتگاه در ترکیه هم در مضیقه‌اند. صاحبخانه‌ها در بسیاری از موارد حاضر نیستد خانه خود را به افراد دگرباش یا ترنس اجاره دهند.
در ایران، تمایل به همجنس جرم است و این افراد با مجازات سختی روبه‌رو هستند. آن‌ها باید از «نمایش علنی گرایش جنسی» خود بپرهیزند. این گروه که به دلیل وحشت از قوانین و مجازات اسلامی، از ایران می‌گریزند، در کشور میزبان هم امنیت ندارند.
«نیما نیا» کنشگر حوزه دگرباشان جنسی به ایندیپندنت فارسی می‌گوید: «دگرباش ستیزی حتی بعد از خروج از ایران هم ادامه دارد.»
او سال‌های بسیاری در ترکیه برای دریافت پناهندگی کشوری آزاد، انتظار کشیده و در حال حاضر ساکن آمریکا است. وی در سال‌های حضور خود در ترکیه خودکشی و افسردگی جامعه «ال‌جی‌بی‌تی» ایرانی که در این کشور پناهجو هستند را به چشم دیده است.
از دید نیما، شرایط اقلیت‌های جنسی و جنسیتی پناهجو در ترکیه در یکی دو سال اخیر حادتر از قبل شده است. او شرح می‌دهد که چگونه «کرامت انسانی در صف‌های طولانی که باید هر روز برای حضوروغیاب جلوی مقر پلیس تشکیل شود، نابود می‌شود. تصویری آخرالزمانی و سرد از پناهجویانی که نه هویت دارند و نه اسم. آن‌ها فقط یک شماره‌اند و بس.»
در میان همین صف‌ها هم پناهجویانی هم هستند که «ال‌جی‌بی‌تی کیو»ها را به دیده تمسخر و توهین می‌نگرند و آنان را با الفاظ بد و توهین‌آمیز آزرده‌تر می‌کنند. نیما می‌گوید که این شرایط برای برخی هشت سال طول می‌کشد تا به کشور مقصد برسند؛ برای بعضی دیگر هم این زمان نامشخص است.
علی، همجنسگرای ۲۳ ساله که شش سال پیش و زمانی که زیر سن قانونی بود، به کشور ترکیه درخواست پناهجویی داد، یکی از همین افراد است که نمی‌داند تا چه زمانی باید به زندگی در سایه در ترکیه ادامه دهد. او به ایندیپندنت فارسی می‌گوید که هیچ امیدی برای خلاصی از شرایطی که در آن قرار دارد متصور نیست: «شاید باورتان نشود ولی در این دوره، یکی از آرزوهایم به‌جای رفتن از اینجا این شده که کرونا بگیرم و بمیرم چون واقعا خسته‌ام.»
این جوان دگرباش ایرانی، دست‌کم ۵۰ نفر دیگر با شرایط مشابه خود می‌شناسد که بی هیچ امیدی، روزها را می‌گذرانند.
علی در طول شش سالی که به‌عنوان پناهجو در ترکیه منتظر دریافت اجازه برای پناهندگی به کشور مقصد بوده، چهار شغل و هنر متفاوت یاد گرفته است ولی چون پناهجویان در ترکیه اجازه کار ندارند، تاکید می‌کند هیچ‌کدام از توانمندی‌هایی که آموخته است، به کارش نیامده‌اند.
به گفته علی و نیما، پلیس ترکیه با اقلیت‌های جنسی و جنسیتی برخورد مناسبی ندارد. علی توضیح می‌دهد هرچند ظاهر اغراق شده‌ای ندارد ولی در این شش سال، هم از طرف مردم عادی و هم از طرف پلیس ترکیه مورد اذیت و آزار روحی و جنسی بسیاری قرار گرفته است؛ بدرفتارهایی که برای او دقیقا تداعی‌کننده رفتار نیروی انتظامی و دیگر نهادهای متولی امنیت جامعه در ایران است.
علی می‌گوید: «واقعا مثل یک مجرم جانی با ما رفتار می‌کنند. به شکل واضح بارها به من گفته‌اند که چرا برنمی‌گردی ایران؟ شما ال‌جی‌بی‌تی‌ها چه از جان مملکت ما می‌خواهید؟» علی تاکنون دو بار در ترکیه به‌دلیل گرایش جنسی‌اش از کار اخراج شده است.
نپذیرفتن جامعه دگرباشان در دنیا مسبوق به سابقه است. ۷۰ سال پیش، خودکشی آلن تورینگ در سال ۱۹۵۴ در سن ۴۱ سالگی، یکی از دردناک‌ترین سوابق تاریخی برخورد با این افراد است. سال ۱۹۵۲ وقتی مشخص شد که آلن تورینگ همجنسگرا است، چون در آن زمان در انگلستان، همجنسگرایی بیماری تلقی می‌شد، دادگاه به او اجازه داد بین زندان و عقیم‌سازی شیمیایی با دارو، یکی را برگزیند. آلن راه دوم را انتخاب کرد ولی داروهای مورد استفاده برای او، هورمون‌هایی در خود داشتند که از نظر روانی به وی فشار بسیاری وارد کردند و او در نهایت خودکشی کرد.
شایا، زنی ترنس است که هشت ماه پیش موفق شد، اقامت کانادا را به دست بیاورد. او از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ به مدت چهار سال به‌عنوان پناهجوی ترنس در ترکیه اقامت داشت. به گفته این کنشگر، مشکلات در داخل ایران برای قشر رنگین کمانی و «ال‌جی‌بی‌تی کیو» بسیار زیاد است. این قشر در ایران از نظر فرهنگی، اجتماعی و قانونی جامعه پذیرفته شده‌ای نیستند؛ نه در اجتماع و نه در خانواده.
شایا می‌گوید که در ایران هیچ قانون حمایتی هم برای افراد با گرایش‌های جنسی دیگر و یا هویت‌های جنسیتی مختلف وجود ندارد؛ به غیر از ترنس‌ها که به علت دوگانگی جنسی و جنسیتی زنانه یا مردانه، به آن‌ها اجازه جراحی داده می‌شود، بقیه افراد این جامعه و خصوصا همجنسگراها در قانون مجرم شناخته می‌شوند و برای آن‌ها مجازات سنگین در نظر گرفته شده است.
البته در مورد ترنس‌ها هم وضعیت به همین راحتی نیست؛ در سال‌های اخیر برای گرفتن مجوز و انجام جراحی «تصدیق یا بازتایید جنسیت» هم سنگ‌اندازی‌های زیادی می‌شود.
اقلیت‌های جنسی و جنسیتی پناهجو در جامعه سنتی و مذهبی ترکیه کمتر پذیرفته می‌شوند. در سال‌های اخیر، برگزاری رژه‌های افتخار اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در ترکیه ممنوع شده است و دولت اردوغان نسبت به این موضوع دید مثبتی ندارد.
روابط افراد همجنسگرا در ترکیه جرم نیست، ولی رئیس‌جمهور این کشور اعلام کرده که این روابط در کشورش پذیرفته شده نیست؛ بنابراین هیچ قانون حمایتی هم در مورد افراد همجنسگرا وجود ندارد. ترنس‌ها نیز در این کشور شرایط بسیار بدی دارند.
به گفته شایا، کنشگر مسائل جنسی و جنسیتی، در ترکیه چنانچه هویت افراد ترنس یا همجنسگرا در انظار عمومی مشخص شود، امنیت آن‌ها به خطر می‌افتد. در سال‌های اخیر گزارش‌هایی از ضرب و شتم و قتل و آزار افراد همجنسگرا و ترنس در ترکیه منتشر شده است. شکایت به پلیس ترکیه نیز به دلیل خارجی بودن و پناهجو بودن این افراد، تاثیری نداشته است.
سازمان ملل تنها نهادی است که در سال‌های اخیر به زنان و مردان جامعه ترنس کمک‌هزینه ماهانه بسیار کمی اختصاص داده است. اما همچنان وضعیت پناهجویان و پناهنده‌ها در ترکیه، سخت و نامعلوم است.
به طور معمول، کشورهایی که به‌عنوان کشور سوم، پذیرای افراد همجنسگرا یا ترنس هستند، کشورهایی به شمار می‌روند که از لحاظ فرهنگی نسبت به این قشر پذیرش بیشتری دارند. حقوق شهروندی و انسانی اقلیت‌های جنسی در این کشورها به رسمیت شناخته می‌شود. طبق گزارش‌های رسمی، کانادا و آمریکا مقصد اصلی پناهجویان دگرباشان و همجنسگرایان است.
کانادا در سال‌های اخیر به بهشت همجنسگرایان مشهور شده است. این کشور در سال ۲۰۰۹ به طور رسمی حمایت کامل خود از دگرباشان جنسی را اعلام کرد و در مجامع بین‌المللی به دفاع از حقوق اقلیت‌های جنسی پرداخت.
به گفته گروه‌های مدافع حقوق «ال‌جی‌بی‌تی»، زندگی پناهجویان دگرباش ایرانی در ترکیه ازهم‌پاشیده و بحرانی است. خودکشی و مشکلات روحی در میان آن‌ها در سال‌های اخیر و به‌ویژه در دوران همه‌گیری شیوع کرونا افزایش داشته است. ناامیدی از آینده‌ای نامعلوم و نداشتن امید به این که بالاخره کدام کشور آزاد آن‌ها را به‌عنوان پناهنده خواهد پذیرفت، دغدغه این گروه از پناهجویان ایرانی در ترکیه است.
در سال‌های گذشته، برخی کشورهای اروپایی از جمله اتریش و آلمان هم برای پذیرش همجنسگرایان سخت‌گیری‌هایی اعمال کرده‌اند. سازمان حقوق بشری عفو بین‌الملل سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که در روند رسیدگی به درخواست‌های پناهندگی در کشور اتریش، «مشکلات ساختاری» مشاهده کرده است. آن‌ها می‌گویند احتمال دارد که پذیرش دگرباشان در برخی کشورهای اروپایی با مشکلات بیشتری مواجه شود.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت به زبان فارسی، ۲۳ آوریل۲۰۲۱