بابک تقوایی
شب گذشته، ۱۷ مهر ۱۴۰۰ برابر با هشتم اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۳۳ به وقت محلی جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل اهدافی را در پایگاه هوایی تیاس یا تی۴ نیروی هوایی عربی سوریه منهدم کردند که بر اساس اعلام منابع دولتی سوریه شش نفر از نیروهای نظامی سوریه که احتمالا افسران پدافند نیروی دفاع هوایی عربی این کشور بودند در این حمله مجروح شدند. دولت سوریه مدعی است که عمده موشک‌های کروز و هوا به سطح شلیک‌شده جنگنده‌های اسرائیلی به وسیله سامانه‌های پدافند موشکی پانتسیر اس۱ئی و اس۲ئی (Pantsir S1E/S2E) ساقط شده‌اند اما با این همه تعداد اندکی از آن‌ها از سد پدافند عبور کرده‌اند و به برخی از تجهیزات و تاسیسات در این پایگاه آسیب رسانده‌اند.
دو اسکادران جنگنده نیروی هوایی عربی سوریه در این پایگاه مستقراند: اسکادران ۸۱۹ که کاربر آخرین بمب‌افکن‌های ضربتی سوخو ۲۴اِم کِی۲ (Su-24MK2) است و اسکادران ۸۲۷ که کاربر تعدادی بمب‌افکن تاکتیکی سوخو-۲۲اِم۴ (Su-22M4) و نمونه آموزشی آن یعنی سوخو۲۲یو اِم۳کِی (Su-22UM3K) است. اما حضور این بمب‌افکن‌ها تنها عامل اهمیت این پایگاه هوایی نیست. از سال ۱۳۹۶ تا به امروز، سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش از این پایگاه استفاده می‌کنند و به همین دلیل این پایگاه در چهار سال گذشته آماج حملات نیروی هوایی اسرائیل قرار گرفته است.
حملات هوایی نیروی هوایی اسرائیل به پایگاه هوایی تیاس را می‌شود به دو دسته تقسیم کرد: حملاتی علیه اهداف ثابت که یک تا دو بار در سال صورت گرفته‌اند و هدف آن غیر عملیاتی نگه‌داشتن سطوح پروازی پایگاه برای جلوگیری از استفاده نیروی هوایی سوریه و به خصوص هواپیماهای ترابری آن از فرودگاه می‌شود در حالی که دسته دیگر حملات هوایی اسرائیل برای انهدام اهدافی صورت می‌گیرد که در بازه زمانی کوتاه‌مدتی در فرودگاه یا پایگاه هوایی حضور دارند. در جریان این حملات از بهمن‌ماه ۱۳۹۶ تا به امروز ده‌ها میلیون دلار تجهیزات و تسلیحات متعلق به ایران و ده‌ها نفر از اعضای سپاه پاسداران و نیروهای نیابتی‌شان جان خود را از دست داده‌اند.
حمله شب گذشته به پایگاه هوایی تیاس از چه مسیری صورت گرفت؟
بر اساس اعلام رسمی دولت سوریه، جنگنده‌های اسرائیلی شرکت‌کننده در این عملیات از منطقه التنف واقع در شرق سوریه، وارد حریم هوایی این کشور شدند. این نخستین بار نیست که جنگنده‌های اسرائیلی برای مورد هدف قرار دادن اهدافی در مرکز و شمال سوریه از حریم هوایی عراق و اردن و منطقه مرزی التنف برای ورود به حریم هوایی سوریه و مورد هدف قرار دادن اهدافشان استفاده می‌کنند.
از مهم‌ترین دلایل آن تمرکز سایت‌های پدافند موشکی سوریه برای مقابله با حملات هوایی اسرائیل از جنوب و غرب سوریه تا شمال و شرق این کشور است و به همین دلیل سامانه‌های راداری و پدافندی عمدتا حریم هوایی سوریه را از سمت غرب و جنوب این کشور تحت پایش دائمی قرار داده‌اند.
از سوی دیگر به علت وجود سایت‌های پدافندی و راداری نیروی هوافضای روسیه در شرق و شمال غرب سوریه و تلاش آن‌ها برای شناسایی و جمع‌آوری دادههای جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵آی ادیر (F-35I Adir) نیروی هوایی اسرائیل در صورت استفاده از آن‌ها موظف به حفظ دادههای محرمانه بر اساس قرارداد خریدشان است که با ایالات متحده آمریکا منعقد کرده است. در این راستا در صورت استفاده از این جنگنده‌ها برای انجام حملات هوایی یا دست‌کم در جهت اسکورت یا محافظت از جنگنده‌های ضربتی اف-۱۵آی و اف-۱۶آی شرکت‌کننده در ماموریت‌ها، مسیر پروازی آن‌ها اغلب به شکلی است که منطقه ورود به حریم هوایی سوریه و همچنین خروج از آن در شرق این کشور و خارج از دید سامانه‌های جاسوسی و راداری روسیه باشد.
کدام جنگنده‌ها ممکن است حمله شب گذشته را انجام داده باشند؟
به طور دقیق مشخص نیست که کدام اسکادران‌های نیروی هوایی اسرائیل در حمله شب گذشته شرکت داشته‌اند اما عمده حملات هوایی در عمق حریم هوایی سوریه به خصوص علیه اهداف ثابت که برنامه‌ریزی برای انهدامشان از ماه‌ها پیش از ماموریت جنگنده‌ها صورت می‌گیرد را جنگنده‌های ضربتی نیروی هوایی اسرائیل مستقر در پایگاه ششم این نیرو در هاتزریم انجام می‌دهند. این پایگاه دارای دو لشکر هوایی به نام‌های رآم و سوفا است. لشکر رآم در حال حاضر اسکادران ۶۹ مجهز به ۲۴ فروند جنگنده ضربتی اف-۱۵آی رآم (F-15I Ra’am) را در اختیار دارد در حالی که لشکر سوفا ۲۵ فروند جنگنده ضربتی اف-۱۶آی سوفا (F-16I Sufa) در خدمت اسکادران ۱۰۷ خود دارد.
در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳؛ افسران و خلبانان این دو اسکادران برای انجام حمله هوایی عمقی به ایران برای انهدام تاسیسات هسته‌ای نطنز آموزش دیده بودند و در این راستا در چند رزمایش شرکت کردند و این حملات را بر فراز جزیره کِرِت (Crete) یونان در شرایطی که سامانه‌های پدافندی اس-۳۰۰پی اِم یو-۱ و تور اِم۱ نیروی هوایی یونان در منطقه فعال بودند شبیه‌سازی کردند. با وجود این به علت حمایت نکردن آمریکا از چنین عملیات‌هایی، نیروی هوایی اسرائیل هرگز از این جنگنده‌ها برای انهدام تاسیسات اتمی ایران استفاده نکرد.
خلبانان اسکادران‌های ۶۹ و ۱۰۷ تنها برای انهدام تاسیسات اتمی ایران دوره ندیدند بلکه آن‌ها برای انجام هرگونه حملات هوایی در عمق حریم هوایی کشورهای متخاصم آموزش دیده‌اند و در این راستا در ده‌ها عملیات هوایی علیه ارتش عربی سوریه، سپاه پاسداران و نیروهای نیابتی‌شان در عراق و سوریه شرکت کرده‌اند. این احتمال وجود دارد که در حمله هوایی شب گذشته نیروی هوایی اسرائیل به پایگاه هوایی تیاس نیز همین جنگنده‌ها حضور داشته باشند و پیش از آن‌ها بر فراز این پایگاه یا دست‌کم در نزدیکی آن پرواز کنند و با استفاده از موشک‌های کروز دلیله رادارهای رهگیری و شناسایی زودهنگام سایت‌های پدافندی نیروی دفاع هوایی ارتش عربی سوریه را منهدم کرده باشند.
ساعت ۰۴:۳۰ بامداد صبح روز ۲۱ بهمن ۱۳۹۶، نیروی هوافضای سپاه یک فروند پهپاد تهاجمی صاعقه که نمونه مهندسی معکوس‌شده از پهپاد شناسایی آر کیو-۱۷۰ مجهز به موتور پیستونی بود را از پایگاه هوایی تیاس بر فراز اسرائیل و منطقه جولان ارسال کرد که دقایقی پس از آن به وسیله یک فروند هلیکوپتر تهاجمی اِی اِچ-۶۴دی (AH-64D) به پرواز در آمده از پایگاه هوایی رامات دیوید نیروی هوایی اسرائیل ساقط شد.
پرواز این پهپاد فرصتی برای نیروی هوایی اسرائیل فراهم کرد تا دست به حمله‌ای گسترده و تلافی‌جویانه به چندین هدف متعلق به ارتش عربی سوریه و سپاه در خاک سوریه بزند. از این میان، یکی از اهداف پایگاه هوایی تیاس یا تی ۴ محل به پرواز در آمدن این پهپاد بود. ماموریت حمله به تیاس بر عهده اسکادران ۲۰۱ نیروی هوایی اسرائیل مستقر در پایگاه هوایی رامون گذاشته شد.
نیروی دفاع هوایی سوریه که انتظار می‌کشید اسرائیل دست به انجام چنین حمله‌ای بزند به کمین جنگنده‌های اسرائیلی نشست و در نهایت موفق شد با شلیک ده‌ها موشک به سمت یکی از جنگنده‌های اف-۱۶آی سوفا با شماره سریال ۸۶۸ متعلق به اسکادران ۲۰۱ به آن آسیب برساند. خلبان و افسر کنترل تسلیحات این جنگنده تمامی تلاششان را کردند تا جنگنده آسیب‌دیده‌شان را به سمت حریم هوایی اسرائیل و منطقه جولان هدایت کننده اما در نهایت با برخورد یک موشک شلیک شده از طرف یک سامانه پدافند موشکی اس-۲۰۰وی ئی (S-200VE) سوری مجبور به خروج اضطراری بر فراز شمال اسرائیل شدند که دچار آسیب‌هایی در ناحیه کمر و پا شدند.
چند ماه پس از آن در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۳۸۷، نیروی هوایی اسرائیل بار دیگر دست به حمله‌ای گسترده به پایگاه هوایی تیاس زد که در جریان آن، یک آشیانه تعمیرات هواپیما که محل استقرار ده‌ها دستگاه خودرو مورد استفاده سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش بود و همچنین دو فروند پهپاد تهاجمی شاهد ۱۲۹ و اتاقک کنترل و هدایت آن منهدم شدند و ۱۴ نفر، هفت عضو نیروی هوافضای سپاه پاسداران شامل خلبانان پهپاد و کاربران دوربین‌های نظارتی آن‌ها کشته شدند.
پس از آن، نیروی هوایی اسرائیل حملات هوایی دیگری را علیه پایگاه هوایی تی ۴ ترتیب داد: یک حمله در تاریخ ۱۷ تیر ۱۳۹۷ و حمله دیگر در تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹۸ بود. اهداف حملات ساختمان‌های در دست احداث سپاه قدس در شمال پایگاه هوایی بودند. در حمله دوم، شماری از تسلیحات شامل دست‌کم پرتابگر موشک از جانب نیروی هوایی اسرائیل منهدم شدند.
جنگنده‌های اسرائیلی در سال گذشته میلادی نیز دو بار به پایگاه هوایی تی ۴ یا تیاس حمله کردند. حملاتی با هدف غیر عملیاتی ساختن سطوح پروای آن برای جلوگیری از حمل تسلیحات هواپیماهای ترابری سنگین ایلیوشین ۷۶تی دی نیروی هوافضای سپاه و ایلیوشین ۷۶تی شرکت هواپیمایی سوریه به این پایگاه. این حملات در تاریخ ۲۴ دی ۱۳۹۸ و ۱۳ شهریور ۱۳۹۹ انجام شدند.
به نظر می‌رسد حمله شب گذشته نیز مشابه حملات سال گذشته نیروی هوایی اسرائیل به این پایگاه باشد. به همین دلیل این حمله هوایی اهدافی چون سطوح پروازی را مورد هدف قرار داده است. افزون بر آن این احتمال وجود دارد که در حمله شب گذشته تاسیساتی چون یک ساختمان که مورد استفاده سپاه قدس در این پایگاه هوایی است، هدف موشک‌های هوا به سطح شلیک‌شده از جانب جنگنده‌های اسرائیلی قرار گرفته باشد.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۹ اکتبر ۲۰۲۱