محمود ابطحی
دو اظهار نظر زير موضوع خبرهایی بوده اند که روز چهارشنبه ۵ تیر، ایسنا، با فاصلهٔ کمتر از ۴ ساعت در سایت اینترنتی خود منتشر کرد:
در خبر نخست، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجهء اتحادیهء اروپا، در یک کنفرانس خبری مشترک با شاه محمود، وزیر امور خارجه پاکستان، گفت: «بر این باورم که این سازوکار “اینستکس”(۱) آماده عملیاتی شدن است.» و در خبر دوم، عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، با این توضیح که «راه اندازی اینستکس کمتر از یک هفته زمان نیاز دارد» اظهار کرد: «تاکنون هیچ نشانه‌ای از انجام اقدامات مورد انتظار از طرف مقابل برای اجرایی شدن اینستکس مشاهده نکرده است.»
برای دریافتن واقعیت آنچه در حال اتفاق افتادن هست، یا نیست، باید به جایگاه دولت امریکا و سیاست‌های آن در این میان توجه شود:
دولت آمریکا برای پیشبرد اهداف سیاسی خود از سلاح‌های قدرتمندی که در اختیار دارد استفاده می‌کند. این سلاح‌ها تنها از سخت‌افزارهای سنگین نظامی و سلاح‌های الکترونیکی و نرم‌افزار‌های پیشرفتهٔ کامپیوتری تشکیل نشده است، تحریم‌های اقتصادی و مالی، سلاحی است که در این رویارویی به امریکا دست بالا را در اعمال سیاست‌های خارجه‌اش داده است.
تحریم اقتصادی در تاریخ جهان به دوره‌ء باستان بر‌می گردد؛ زمانی که دولت-شهر آتن در ۴۳۲ سال پیش از میلاد مسیح برای همراه کردن سایر دولت-شهر‌های یونان با اتحاد دلوس Delian League ، از منع واردات از آن دولت-شهرها برای اعمال فشار اقتصادی و رسیدن به خواست خود استفاده کرد. این شیوهٔ تحریم اقتصادی سال‌ها در زمان جنگ‌ها و برای تضعیف دشمن مورد استفاده دولت‌ها قرار می‌گرفت تا اینکه بعدها، در دههء دوم قرن بیستم، دولت‌های بزرگ، پیمان اتحادیهء ملل League of Nations Covenant را منعقد کردند که امکان تحریم دولت‌هایی را که به کشورهای دیگر تجاوز نظامی می‌کردند، را بوجود آورد و در سال ۱۹۳۵ مبنای اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ایتالیا برای حمله به اتیوپی قرار گرفت. این تحریم‌ها محدود به سلاح‌های هسته‌ای و برخی معاملات تجاری می‌شدند. ولی در زمان جنگ‌های اول و دوم جهانی، دولت‌های بریتانیا و آمریکا تحریم‌های وسیع‌تری را علیه دولت‌های «متحدین» و شخصیت‌های حقیقی و حقوقی تبعهٔ آنها اعمال کردند. پس از جنگ دوم امریکا نظام اعمال تحریم‌های اقتصادی خود را حفظ کرد و علیه دولت‌های کمونیست بلوک شرق از آن بهره برد.
دولت پرزیدنت کارتر تحریم‌هایی را از زمان جمله جمعی از تروریست‌های «پیرو خط امام» در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۵۸ – ۴ نوامبر ۱۳۷۹به سفارت امریکا در تهران و گروگان گرفتن ۶۶ دیپلمات امریکایی، علیه حکومت اسلامی اعمال کرد که همچنان ادامه دارند. در طول حدود چهار دهه گذشته که این تحریم‌ها اعمال شده‌اند، تغییراتی در آنها بوجود آمده است، مانند افزودن تحریم‌های مالی که شامل تحریم موسسه‌های امور مالی و استفاده از دلار می‌شوند؛ اعمال این تغییرات با پشتوانهٔ تحقیقات و مطالعات گسترده مرتباً پیشرفته‌تر، دقیق‌تر و کارآمدتر شده‌اند. آنچه در سال‌های اخیر قدرت اثرگذاری نظام تحریم‌های اقتصادی و مالی امریکا را بطور بی‌سابقه‌ای افزایش داده، ایجاد دستهٔ جدیدی از تحریم‌ها در زمان ریاست جمهوری پرزیدنت اوباما بوده است به نام تحریم‌های ثانویه.
بطور خلاصه، تحریم‌های اولیه تحریم‌هایی هستند که مانع هر نوع همکاری اشخاص حقیقی و حقوقی امریکایی با طرفیت اتباع حکومت تحریم شده، حکومت اسلامی در ایران، در زمینه‌های مشخص شده، می‌شوند و در آنها مجازات‌های سنگین برای آمریکائیان خاطی پیش‌بینی شده است. در حالی که تحریم‌های ثانویه علیه اشخاص حقیقی و حقوقی اتباع کشورهای سوم طراحی شده‌اند؛ این تحریم‌ها دسترسی اشخاص مذکور را، در صورت همکاری با طرف تابع حکومت تحریم شده، از بازار امریکا و همکاری با اشخاص حقیقی و حقوقی امریکایی، کوتاه می‌کند و در صورت تخطی جریمه‌های مالی سنگینی بر آنها اعمال می‌کند.
آنچه اتحادیه اروپا و کشورهای امضا کننده برجام را، در کمک به حکومت اسلامی و ایجاد سازوکاری برای رفع مشکل مالی آن، ناتوان کرده است، وجود تحریم‌های ثانویه‌ای است که توسط دولت امریکا وضع شده است. منافع شرکت‌های بزرگ غیر امریکایی در دسترسی به بازار آمریکا و استفاده از امکانات مالی موسسه‌های امریکایی به اندازه‌ای بزرگ است که دولت‌های دیگر قادر به جبران زیان خروج آن شرکت‌ها از بازار آمریکا نیستند و نتیجه این است که همه دولت‌های دیگر از جمله اتحادیه اروپا در برابر سلاح تحریم‌های ثانویه ناتوان هستند.
شرکت اداره کنندهٔ اینستکس، که در ساختمان وزارت اقتصاد فرانسه در خیابان «برسی»(۲) در پاریس واقع شده است و تحت قوانین آن کشور فعالیت می‌کند، قرار است ابزاری ایجاد کند که نیاز به دلار را در انجام معاملات رفع کند و از این طریق آن معاملات را از چشم نظام تحریم‌های ثانویه امریکا پنهان کند؛ ولی به قدری زیان حاصل از همکاری تجاری با ایران بالاست که هیچ شرکتی حاضر به تحمل چنین خطری نیست.
ولی علاوه بر این تحریم‌های ثانویه مشکل دیگری که اینستکس را، حتی در صورت ایجاد، برای اقتصاد ایران بی استفاده می‌کند، آسیب شدیدی است که طی سال‌ها مدیریت آخوندی به اقتصاد ایران وارد شده است. دلیل این است که اقتصاد ایران در این سال‌های تحت حکومت اسلامی در زمینهٔ تولید بسیار پسرفت کرده است و از محصولاتی که شامل تحریم نیستند به اندازه‌ای تولید نمی‌کند که از محل صادرات آنها بتوانند اقتصاد کشور را بگردانند. این ضعف بزرگ نتیجهٔ اقتصاد تک محصولی است.
در اقتصاد ساختهٔ وارثان خمینی، کسی که علم مدرن اقتصاد را متعلق به چهارپایان می‌پنداشت، فقر زندگی بیش از ۶۰ درصد ایرانیان را فراگرفته است، در حالی که انرژی بخش بزرگی از جوانان ایران بیهوده تلف می‌شود، زیرا کاری برایشان نیست که انجام دهند و هم زمان دارایی‌های ایرانیان که می‌تواند سرمایه کارآفرینی را تأمین کند، توسط حاکمان اسلامی و فرزندان آنان به یغما به خارج از ایران برده می‌شود.
پتانسیل‌های اقتصادی کشور ایران، تحت حکومت سکولار دموکرات، می‌توانند بالفعل شوند و فقر و فلاکت جای خود را به تولید و رفاه و آسایش بدهد. حزب سکولار دموکرات ایرانیان با جدیت در راه ایجاد جبهه‌ای فراگیر از سازمان‌های سکولار دموکرات در تلاش است. پشتیبانی ایرانیان از سازمان‌های سکولار دموکرات از جمله این حزب می‌تواند فرایند رهایی از حکومت اسلامی و استقرار سکولار دموکراسی در ایران را سرعت بخشد.
__________________________________
۱. اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» است.
۲. ۱۳۹ rue de Bercy, 75012 Paris H<
۷ تير ۱۳۹۸ – ۲۸ ژوئن ۲۰۱۹