گزارش جدید گمرک چین حاکی از نصف شدن خرید نفت این کشور از ایران طی سال گذشته دارد، اما نکته مهم اینکه، حجم خرید در ماه دسامبر به ۱۰۰ هزار بشکه، یعنی ۷ برابر کمتر از دوران قبل از تحریم‌ها سقوط کرده است.
گمرک چین جمعه ۱۱ بهمن‌ماه گزارش واردات نفت طی سال ۲۰۱۹ را منتشر کرد. بر اساس آمارهای این نهاد رسمی، چین در ۱۲ ماه پارسال به طور متوسط روزانه ۲۹۵ هزار بشکه نفت از ایران خریده که نسبت به سال ۲۰۱۸ نصف شده و نسبت به سال ۲۰۱۷ نیز بیش از ۶۰ درصد کاهش یافته است.
جزئیات آمارهای گمرکی چین می‌گوید بعد از توقف معافیت‌های نفتی آمریکا به مشتریان نفتی ایران در ماه مه سال گذشته (اردیبهشت امسال)، چین خرید نفت از ایران را به شدت کاهش داده و در ماه دسامبر به زیر ۱۰۰ هزار بشکه رسانده است.
چین بزرگترین شریک تجاری ایران است و تنها کشوری است که به رغم تحریم‌های آمریکا به خرید نفت ایران ادامه داده، اگرچه بنابر گزارش‌ها، بخش اعظم نفتی که ایران در ماه‌های گذشته راهی چین کرده، به خاطر تسویه بدهی شرکت ملی نفت ایران به شرکت‌های ساینوپک و سی‌ان‌پی‌سی چین بوده است.
این شرکت‌ها طی سال‌های گذشته روی هم رفته ۵ میلیارد دلار در توسعه میادین نفتی آزادگان و یادآوران ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند و بنابر قرارداد، ایران به‌جای پول نقد، بدهی آنها را با تحویل نفت تسویه می‌کند. به عبارتی ساده، چین برای بخش اعظمی از نفت وارداتی از ایران پولی پرداخت نمی‌کند.
اخیرا استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا طی مصاحبه‌ای با شبکه فاکس نیوز گفت «شرکت‌های دولتی چین خرید نفت ایران را کاملا متوقف کرده‌اند، با این حال، با مقامات پکن در رابطه با قطع کامل خرید نفت ایران در حال مذاکره هستیم».
چرا چین تسلیم تحریم‌های آمریکا شد؟
اگر چین واردات نفت از ایران در سال جاری میلادی را در همان سطح ماه دسامبر پارسال، یعنی ۱۰۰ هزار بشکه در روز نگه دارد، در واقع خرید نفت ایران را متوقف کرده است، چرا که این نفت برای تسویه بدهی ایران به شرکت‌های چینی است و پولی به دست ایران نمیرسد.
برخلاف مناقشات، جنگ تجاری و سخنان تهدیدآمیزی که چین و آمریکا علیه هم بکار می‌برند، شاید نگاهی به آمارهای گمرکی چین بتواند علت تبعیت این کشور از تحریم‌های آمریکا را روشن کند.
کل تجارت خارجی ایران و چین در سال گذشته میلادی حدود ۲۳ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال ۲۰۱۸ حدود ۳۵ درصد کاهش یافته است. اما همین میزان، تنها سهمی نیم درصدی در کل تجارت خارجی چین داشته است.
تجارت چین با آمریکا ۵۴۱ میلیارد دلار بوده و نکته مهم اینکه ۴۱۸ میلیارد دلار آن سهم صادرات چین به آمریکا بوده، در حالی که صادراتش به ایران کمتر از وارداتش از جمهوری اسلامی است.
به نظر می‌رسد چین هرگز تجارت عظیم خود با آمریکا را فدای تجارت با ایران نکند، خصوصا اینکه مشکلی در تامین نفت از دیگر کشورها ندارد.
آمارهای گمرکی نشان می‌دهد که سهم نفت ایران در کل واردات نفت چین در سال گذشته تنها ۳ درصد شده، در حالی که سهم عربستان و روسیه روی هم‌رفته ۳۰ درصد بوده است.
عربستان پارسال صادرات نفت به چین را ۴۷ درصد و روسیه ۹ درصد افزایش داد و عملا جایگزین نفت ایران شدند.
موضوع مهم دیگر اینکه، صادرات چین به ایران در سال گذشته میلادی حدود ۳۵ درصد کاهش یافت، اما صادراتش به عربستان به عنوان رقیب منطقه‌ای ایران ۳۷ درصد افزایش یافته و کلا تجارت خارجی‌اش با عربستان به سطح ۷۸ میلیارد دلار افزایش یافت.
بی‌تردید، چین گوشه چشمی نیز به شرکای تجاری خود از لحاظ خرید کالاهای چینی دارد. عربستان پارسال ۲.۵ برابر ایران از چین کالا خریده است.
چین نیز کل واردات از عربستان را ۱۸ درصد افزایش داده است که بخش اعظم آن نفت خام بوده است. همچنین دیگر رقیب منطقه‌ای ایران، امارات، پارسال دو برابر بیشتر از ایران با چین داد و ستد تجاری داشته است. صادرات چین به امارت در سال ۲۰۱۹ نزدیک ۱۳ درصد افزایش یافته است.
توافق تجاری آمریکا و چین
اخیرا آمریکا و چین برای پایان دادن به جنگ تعرفه‌ها، قرارداد تجاری امضا کردند که بر اساس آن چین متعهد شد در سال جاری ۵۲.۴ میلیارد دلار کالای بیشتری از آمریکا وارد کند. بخشی از آن، خرید نفت و گاز آمریکا است.
چین پارسال روزانه حدود ۱۳۰ هزار بشکه نفت از آمریکا خرید که نسبت به سال ۲۰۱۸ تقریبا نصف شده، اما در سال جاری میلادی انتظار می‌رود به‌خاطر توافق تجاری اوج بگیرد.
آمریکا امسال تولید روزانه نفت خود را نسبت به پارسال یک میلیون بشکه افزایش خواهد داد و به ۱۳.۳ میلیون بشکه خواهد رساند. پارسال تولید آمریکا ۱.۳ میلیون بشکه افزایش یافت و این کشور به صادرکننده نفت تبدیل شد.
آمریکا همچنین روز جمعه، ۱۱ بهمن‌ماه برخی شرکت‌های چینی، از جمله غول کشتی‌رانی “کوسکو” را از لیست تحریم‌ها بیرون آورد و به نظر می‌رسد توقف خرید نفت ایران توسط چین، بخشی از توافق بزرگ میان واشنگتن و پکن باشد.
آمریکا مهرماه امسال این شرکت‌ها را به‌خاطر دور زدن تحریم‌های ایران، در لیست سیاه قرار داده بود.
منبع: سایت صدای آلمان (دویچه وله)، ۱ فوریه ۲۰۲۰