محمد یونس، مبتکر وامهای خرد و کمبهره برای کمک به فقرزدایی و برنده جایزه نوبل صلح، به اتهام نپرداختن حق کارمندانش تحت پیگرد قضایی قرار گفته است.
بیش از صد تن از کارکنان ناراضی شرکت خدمات مخابراتی گرامین (Grameen Telecom) بنگلادش از محمد یونس، مدیر عامل این شرکت، شکایت کردند. یونس متهم به ضایع‌کردن حق کارمندان خود شده است. این شرکت خصوصی مخابرات موظف است که پنج درصد از سود خود را به کارکنان بپردازد، اما به گفته وکیل شاکیان، روسای شرکت و در راس آنها یونس از پرداخت سهم آنان در ۱۰ سال گذشته خودداری کرده‌اند.
سخنگوی برنده جایزه نوبل صلح حاضر نشده است، در رابطه با این اتهام و شکایت‌های قضایی موضع‌گیری کند.
مدافع تنگ‌دستان
شرکت خدمات مخابراتی گرامین یکی از شرکت‌های تابعه “بانک گرامین” (Grameen Bank) است که با هدف کمک به تنگ‌دستان، به‌ویژه روستائیان بنگلادش، بنیان نهاده شد.
کمک به روستائیان از طریق تلفن‌های همراه صورت می‌گیرد، تلفن‌هایی که بدون پیش‌پرداخت در اختیار افراد قرار داده می‌شود تا بتوانند از طریق آن درآمد داشته باشند. آنها برای این منظور وام کمبهره دریافت می‌کنند.
شرکت مادر، یعنی “بانک گرامین”، در سال ۱۹۸۳ توسط محمد یونس با هدف پرداخت وامهای خرد و کمبهره به تنگ‌دستان و کشاورزان تاسیس شد (گرامین به زبان بنگلادشی یعنی کشاورز).
از طریق این موسسه مالی میلیون‌ها نفر، به‌ویژه زنانی که سرپرستی خانواده را به‌عهده داشتند، توانستند با دریافت وامهای اعتباری خرد و کمبهره شاغل شوند.
محمد یونس و بانک او در سال ۲۰۰۶ جایزه نوبل صلح را دریافت کردند.
نخستین شکایت‌ها
پنج سال پس از دریافت جایزه نوبل نخستین پرونده‌های قضایی علیه بانک و موسس آن به جریان افتادند. گفته شد که نخست‌وزیر وقت بنگلادش، شیخ حسینه، مسبب شکایت‌ها بوده است.
حسینه، یونس را متهم به “مکیدن خون” تنگ‌دستان کرده بود، زیرا به گفته او، بهره بانک او حدود ۲۰ درصد بوده است.
یونس پس از اعلام عمومی شکایت‌ها، از سمت مدیریت بانک استعفا داد.
در پی آخرین شکایت‌ها، اقتصاددان برجسته بنگلادشی در ژانویه سال جاری با حکم “دادگاه کار” دستگیر و با قید وثیقه آزاد شد. او متهم به اخراج غیرقانونی سه تن از کارمندان شرکت مخابرات گرامین شده بود.
تردید در باره توانمندسازی وامهای خرد
در سال‌های اخیر گزارش‌های انتقادی درباره فواید وامهای خرد افزایش یافته است. چندین پژوهش علمی نتوانسته‌اند ثابت کنند که وامهای خرد باعث کاهش چشم‌گیر فقر در بنگلادش شده‌اند. بسیاری از دریافت کنندگان وامهای خرد کمبهره، بدهکار شده‌اند و قادر به بازپرداخت وام نیستند.
تردیدها نه تنها در میان منتقدان وامهای خرد بلکه از جانب حامیان این گونه اعتبارهای بانکی هم اوج گرفته است.
با وجود این، “بانک گرامین” و شرکت خدمات مخابراتی گرامین به خاطر “خدمات مفید برای کمک به فقرزدایی” تاکنون چندین جایزه معتبر بین‌المللی دریافت کرده‌اند.
منبع: سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۸ فوریه ۲۰۲۰