اکنون که جنگ سوریه مثل سال‌های گذشته نیست و آتش درگیری‌های مسلحانه فروکش کرده است، شبه نظامیان لشکر فاطمیون رفته رفته حضور خود را در آن کشور را کمرنگ کرده‌اند و به ایران و افغانستان باز می‌گردند. لشکر فاطمیون که در جمهوری اسلامی ایران از آنان با نام «مدافعان حرم» یاد می‌شود، از شهروندان شیعه افغانستان تشکیل شده است که توسط نیروهای قدس سپاه پاسداران، از شهرهای مختلف ایران استخدام، و به جبه‌های جنگ سوریه فرستاده شده‌اند.
با تحولات سوریه و سقوط داعش و بعد از آن، کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروهای قدس در عراق توسط پهپادهای آمریکایی، اوضاع منطقه شاهد تغییراتی بوده است که نگرانی‌هایی را نیز در افغانستان برانگیخته است. بعد از کشته شدن قاسم سلیمانی، سپاه پاسداران ایران یک پایگاه نظامی آمریکا در بغداد را هدف موشک قرار داد.
حال عمده ترین سوالی که مردم افغانستان مطرح می‌کنند، این است که آیا جمهوری اسلامی ایران برای ضربه زدن به آمریکا به سمت استفاده از نیروهای فاطمیون در افغانستان خواهد رفت؟
رحمت‌الله نبیل، رئیس پیشین اداره امنیت ملی/اطلاعات افغانستان، به رادیو آزادی گفته است که تعداد ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ شبه‌نظامی عضو فاطمیون، در این اواخر به افغانستان بازگشته‌اند. او می‌گوید، هرچند این نیروها تهدید آنی به منافع آمریکا و دولت افغانستان نیستند، اما معادلات منطقه‌ای می‌تواند تغییر کند. آمریکا و متحدان غربی‌اش حدود ۱۴ هزار نیرو در افغانستان دارند که در پایگاه‌های مختلف نظامی در چهار گوشه کشور مستقر هستند.
آقای نبیل گفته است، هرچند اعضای فاطمیون در شرایط فعلی در شهرهای افغانستان پراکنده شده‌اند، اما بسیج و هماهنگی و ایجاد فرماندهی مرکزی برای آنها در افغانستان، می‌تواند برای آمریکا دردسر ساز شود.
براساس آمار جمهوری اسلامی ایران، حدود ۳ میلیون شهروند افغانستان در ایران مهاجر هستند که دو سوم آنها بدون مدرک قانونی زندگی می‌کنند. بسیاری از اعضای فاطمیون در ازای دریافت حق اقامت و پرداخت حقوق ماهانه، زیر پرچم نیروی قدس سپاه پاسداران قرار گرفته‌اند. اما نفوذ ایران تنها به مهاجران افغان ساکن در شهرهای آن کشور محدود نمی‌شود.
دو ماه پیش رسانه‌ها از سفر اسماعیل قاآنی، جانشین فرمانده سپاه قدس، به استان بامیان خبر دادند که به عنوان معاون سفیر ایران در افغانستان به آن استان سفر کرده بود. او اکنون جای قاسم سلیمانی را گرفته است. وزارت خارجه افغانستان گفته است که درباره اهداف سفر آقای قاآنی به بامیان، تحقیق خواهد شد. گرچه سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل اعلام کرد که آقای قاآنی برای بررسی پیشرفت کار بیمارستانی که تهران در بامیان می‌سازد، به مناطق مرکزی افغانستان سفر کرده است، بسیاری پرسیده‌اند که آیا او از دانش و تجربه لازم برای بررسی کار احداث یک بیمارستان برخوردار است؟
این دومین سفر قاآنی به بامیان در دو سال اخیر بود. در حالی که قاسم سلیمانی درگیر کشورهای غرب ایران بود، پروژه نیروی قدس سپاه پاسداران در افغانستان را معاونش، اسماعیل قاآنی، پیش می‌برد.
یک منبع امنیتی افغانستان که سفرهای قاآنی را زیر نظر داشت، به ایندپندنت فارسی می‌گوید که او به افغانستان سفر کرده بود تا در صورت تقویت داعش، امکان «خیزش مردمی» و مبارزه آنها با داعش را بررسی کند.
لشکر فاطمیون که از سال ۲۰۱۱ از میان مهاجران افغان در ایران و صدها شهروند دیگر افغان در این سوی مرز ایجاد شده است، حدود ۲۰ هزار نیرو دارد که اکنون تجربه جنگ سوریه را در کارنامه خود دارند. سربازگیری برای پیش‌برد اهداف جمهوری اسلامی ایران از میان مردم افغانستان، در صورتی که نیروی قدس تصمیم بگیرد، کار چندان سختی نخواهد بود.
مایکل کوگلمن، پژوهش‌گر جنوب آسیا در مرکز بین‌المللی وودرو ویلسون، به رادیو آزادی گفته است: «یقینا باید نگران این خطر بود که ایران از منابعش در افغانستان برای ضربه زدن به نیروها و منافع آمریکا در این کشور استفاده کند.»
او می‌گوید: «باید واضح گفت، هم اکنون دست کم ۱۰ هزار سرباز آمریکایی در آن سوی مرز شرقی ایران حضور دارند که هدف وسوسه برانگیزی است. این جنگجویان شیعه أفغانستان، نیروی نیابتی موثری در اختیار تهران قرار خواهند داد (و دلیل خوبی خواهد بود) که دنبال این سربازان بروند.»
شیعیان تقریبا ۲۰ درصد مردم افغانستان را تشکیل می‌دهند و در سال‌های پس از طالبان، رابطه گرمی با آمریکا برقرار کرده‌اند، اما ایران به خاطر مشترکات مذهبی، در آنان نفوذ دارد.
اما حسن روحانی و اشرف غنی، روسای جمهوری دو کشور همسایه، با یکدیگر تلفنی گفتگو و بر تنش‌زدایی تاکید کردند. اشرف غنی به همتایش گفت، افغانستان اجازه نخواهد داد از خاکش علیه کشور دیگری استفاده شود و نمی‌خواهد در کشمکش‌های منطقه‌ای درگیر شود.
دولت افغانستان از تهران بارها خواسته است که لشکر فاطمیون را حذف کند و رابطه دو کشور را دولت محور بسازد.
کابل همچنان از رابطه رو به گسترش جمهوری اسلامی ایران با طالبان، ابراز نگرانی کرده است. این رابطه در سطوح مختلف برقرار شده است و اخیرا جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، میزبان ملا عبدالغنی برادر، معاون رهبر طالبان و رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر بود. دو طرف به‌رغم رابطه متشنج گذشته که در جریان آن، ۸ دیپلمات ایرانی در سال ۱۹۹۷ به دست طالبان کشته شدند، بر مبنای مخالفتی که با آمریکا دارند، به هم نزدیک شده‌اند.
اما با توجه به تفاوت دیدگاه‌های مذهبی دو طرف، به نظر نمی‌رسد که این نزدیکی چندان محکم و پایدار باشد. از این رو، سرمایه‌گذاری جمهوری اسلامی ایران بر فاطمیون، در صورت بروز اختلاف با طالبان، معنادار خواهد بود.
پاسخ جمهوری اسلامی ایران به دولت افغانستان این بوده است که جنگجویان فاطمیون، برای دفاع از حرم در سوریه داوطلبانه ثبت نام کرده‌اند و رابطه آنها با طالبان، برای کمک به برقراری صلح و ثبات در افغانستان است.
کارشناسان امنیتی باور دارند که در صورت تشدید تنش بین ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران، افغانستان باید بر صدها جنگجوی فاطمیون که به کشور بازگشته‌اند و رابطه خود با فرماندهان سپاهی را حفظ کرده‌اند، نظارت داشته باشد.
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپندنت به زبان فارسی، ۱۰ فوریه ۲۰۲۰