محمد رسول‌اف، کارگردان ایرانی که فیلم “شیطان وجود ندارد” اثر او در بخش رقابتی هفتادمین دوره جشنواره فیلم برلین حضور دارد، در گفتگویی که روز جمعه ۲ اسفند (۲۱ فوریه) با نشریه معتبر “ورایتی” داشت، درباره آنچه مسئولیت مقاومت در برابر سیستم قدرت خواند سخن گفت و از پرسش هایی که باید پرسیده شوند یاد کرد: «آیا مسئولیت مقاومتت را، نه گفتن‌ات را، برعهده می گیری؟ هزینه‌ای که باید برایش بپردازی چقدر است؟» او در پاسخ از وضعیت خودش مثال زد و گفت: «می‌توانم بگویم با مقاومت، خودم را از بسیاری از وجوه زندگی محروم کرده‌ام اما خوشحالم که مقاومت می‌کنم.»
رسول‌اف اواخر تیرماه ۱۳۹۸، در دادگاه انقلاب به اتهام “تهدید امنیت ملی” و ” تبلیغ علیه نظام اسلامی” به یک سال حبس تعزیری و دو سال ممنوعیت خروج از کشور محکوم شد. او اما در گفتگو با “ورایتی” با بیان اینکه “عملا دو سال و نیم است که اجازه خروج از کشور نداشته است،” به پیچیدگی‌های سیستم سانسور در ایران پرداخت و گفت: «این‌طور نیست که چیزی را به طور رسمی اعلام کنند، اما زندگی را با ندادن مجوز یا اینکه اجازه ندهند کارت را انجام دهی هر بار برایت سخت‌تر می‌کنند.»
محمد رسول‌اف مضمون اصلی فیلم خود با عنوان “شیطان وجود ندارد” را “نافرمانی و مقاومت” خواند. این فیلم در برلیناله ۲۰۲۰ اکران می‌شود، ولی رسول‌اف به دلیل ممنوع‌الخروج بودن اجازه سفر به خارج کشور و حضور در برلیناله را ندارد.
رسول‌اف در نامه‌ای که روز پنج‌شنبه و همزمان با افتتاحیه برلیناله از سوی تهیه‌کنندگان فیلم “شیطان وجود ندارد” منتشر شده بود نیز با اظهار تاسف از نبود امکان حضور در کنار تماشاچیان در برلیناله، از جمهوری اسلامی انتقاد کرده و گفته بود که “تحمیل چنین محدودیت‌هایی به وضوح ماهیت ناشکیبا و مستبد دولت ایران را به نمایش می‌گذارد”.
“هر روز منتظر تماس بودم”
رسول‌اف که از جمله فیلم‌سازان ایرانی است که با وجود سانسور شدید و فشارهای آشکار و پنهان در داخل، همواره در فیلم‌های خود، سرکوب و اختناق در ایران را نمایش داده است، در گفتگو با “ورایتی” با بیان اینکه فیلم “شیطان وجود ندارد” در شرایط “بسیار دشواری” ساخته شده است، گفت که پیش از شروع ساخت فیلم، حکم اخیر خود را دریافت کرده است و همه طول فیلمبرداری به این فکر گذشته که آیا این حکم در دادگاه تجدیدنظر تغییر خواهد کرد یا خیر: «هر روز صبح موبایلم را چک می‌کردم تا ببینم آیا قادر خواهم بود که فیلم را به انتها برسانم.»
او البته با تاکید بر اینکه “هنوز هم منتظر اس‌ام‌اس است”، گفت یک اس‌ام‌اس که احتمالا از طریق آن این بار به او اطلاع داده شود که “باید برای اجرای حکم به زندان برود.” با این‌همه رسول اف “مهمترین” چیز را “احساس رضایتی” خواند که از تمام شدن فیلم و خارج شدنش از کشور دارد: «حالا جایش امن است.»
“سینمای مستقل ایران در حال کوچک‌تر شدن است”
محمد رسول‌اف در گفتگو با “ورایتی” با اشاره به فضای جشنواره فجر از “کوچک و کوچک‌تر شدن” جامعه سینمایی مستقل ایران صحبت کرد. به گفته او “فشاری که به سینماگران مستقل وارد می‌شود از این طرح نیروهای امنیتی و نظامی خبر می‌دهد که در پی استفاده از سینما به عنوان ابزار هستند.” از همین رو او با بیان اینکه “هیچ امکانی” برای خودش برای کار در محیط “رسمی” سینمای ایران نمی‌بیند گفت چون تنها راه اینکه “بخشی از این سیستم باشی،” این است که “در پروژه‌های نهادهای نظامی و امنیتی کار کنی.”
فیلم “شیطان وجود ندارد” در چهار اپیزود نشان می‌دهد که در رژیم‌های خودکامه، انسان‌ها خواه ناخواه جرم و گناه مرتکب می‌شوند بدون آنکه راه دیگری داشته باشند. این فیلم محصول مشترک آلمان، جمهوری چک و ایران است.
پیش‌تر، دفتر حمایت مالی از سینماگران در هامبورگ آلمان ابراز امیدواری کرده بود تا رسول‌اف بتواند به آلمان سفر کند. رئیس هیات مدیره خانه سینما ایران نیز از رئیس قوه قضائیه خواسته بود که به محمد رسول‌اف مجوز سفر به آلمان و حضور در جشنواره فیلم برلین را بدهد.
اما روز گذشته انتشار نامه تهیه‌کنندگان فیلم تاییدی‌های رسمی بر این خبر پیش‌تر شنیده شده بود که رسول‌اف در برلیناله حضور نخواهد یافت.
منبع: سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۲۱ فوریه ۲۰۲۰