پای اعتبارنامه محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان، را که در میان هیاهوی بسیار سرانجام بار دیگر برای پنج سال به ریاست جمهوری کشور راه یافت، یک زن ۵۶ ساله امضا کرده است: حوا علم نورستانی، رئیس کمیسیون مستقل انتخابات.
در حالی که ذهن بسیاری به اختلافات و پیامدهای سیاسی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان معطوف است، این نکته بی‌سابقه که یک زن افغان در جایگاه تاثیرگذار تعیین ریاست جمهوری کشور نشسته است، از توجه بازمانده است.
زن افغان تا ۱۸ سال پیش نمی‌توانست چهره خود را از پشت برقع بیرون بیاورد، کنار پسران در دانشگاه درس بخواند و یا حتی در دفتر و دیوان تنها سر کار برود. اما جایگاه حوا علم نورستانی به عنوان فردی که قدرتمندترین فرد سیاسی کشور را گزینش، تعیین و تصویب می‌کند، در تاریخ معاصر این کشور سابقه نداشته است.
خانم نورستانی در دوران حاکمیت طالبان بر افغانستان بصورت پنهانی برای سازمان های امدادرسان بین المللی مانند برنامه غذایی جهان، ملل متحد، سازمان‌های «اکشن» و «مراقبت» کار کرده است و این مدت تمرکز او بر یاری رساندن به بیوه زنان افغانستان بوده است.
خانم نورستانی با محمد علم خان نورستانی که از افراد متنفذ ولایت نورستان بود ازدواج کرد و پنج دختر و یک پسر دارد. او ده سال پیش او در جوانی شوهرش را از دست داد و به سرپرستی خانواده را خود به دست گرفت. تمام فرزندان خانم نورستانی تحصیل کرده اند. آموزش و حمایت فرزندان توسط یک والدین در افغانستان مردسالار بسیار دشوار است.
فعالیت یک زن پشتون تحصیل‌کرده خار چشمی برای گروه‌های مسلح افراط‌گرا بود. براساس گزارش‌ها خانم نورستانی در جریان مبارزات انتخاباتی در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۵ هدف حمله طالبان قرار گرفت که با مشارکت زنان در سیاست سر سازش ندارد. او در این حمله جراحت برداشت و سه نفر از همراهانش ربوده شدند. خانم نورستانی به بیمارستان آمریکایی‌ها در پایگاه هوایی بگرام منتقل شد و زنده ماند و بازگشت و انتخابات را برد و از استان شرقی نورستان به پایتخت آمد تا در پانزدهمین دور مجلس شرکت کند.
او بار دیگر که در سال ۲۰۰۹ عضو مجلس بود در حمله شورشیان مجروح شد. اما باز هم بخت با او یار بود.
این سختی ها شاید باعث شد که فشارهای سیاسی فوق العاده زیاد در جریان انتخابات ریاست جمهوری گذشته نتوانست او را به زانو درآورد. احزاب سیاسی، کاندیداها، نمایندگان جامعه بین المللی، رسانه ها و دنیای مجازی همه فعالیت او در کمیسیون انتخابات را زیر نظر داشتند و در برخی موارد انتقاد تندی علیه او صادر می کردند. اما خانم نورستانی روند انتخابات را پیگیری و به عنوان اولین زن به انجام رساند.
زنان افغان در دوران پس از سرنگونی امارت اسلامی طالبان توسط ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۱، پیشرفت‌های زیادی داشته‌اند. هیچیک از کابینه‌های افغانستان در این سال‌ها از حضور زنان خالی نبوده است. زنان به مقام والی یا استاندار – که شغلی مردانه تلقی می‌شد – رسیدند، در دادگاه‌ها قاضی شدند، در ارتش فرمانده و خلبان و در نمایندگی‌های خارجی کشور سفیر شدند.
ریاست دو کمیسیون مستقل انتخاباتی افغانستان هم در دوره حکومت وحدت ملی، در نتیجه رای‌گیری دورن سازمانی به عهده زنان سپرده شد؛ زهره بیان شنواری، مسئولیت ریاست کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی را به عهده گرفت، که نقش دادگاه انتخاباتی را دارد و حوا علم نورستانی در پی رای گیری با کسب چهار رای از میان ۷ عضو کمیسیون انتخابات، به ریاست این نهاد رسید. کمیسیون انتخابات افغانستان در کنار ۷ عضو داخلی، دو عضو خارجی هم دارد که تنها حق نظارت را به عهده دارند.
حوا علم نورستانی، که در رهبری کمیسیون نقش کلیدی دارد، زندگی پر فراز و نشیبی را طی کرده است. او هرچند اصالتا از ولایت نورستان است، در ولایت شرقی ننگرهار و در خانواده‌ای پشتون چشم به جهان گشود.
خانم نورستانی برخلاف عرف معمول توانست از موانع بسیاری بگذرد و تحصیلات ابتدایی خود را در ولایت ننگرهار به پایان برساند. سپس به دانشکده روزنامه‌نگاری ننگرهار راه یافت و مدرک کارشناسی گرفت. بعد از آن، در کابل در رشته حقوق درس خواند و در این رشته نیز فارغ‌اتحصیل شد. خانم نورستانی تحصیلات عالی خود را تا سطح کارشناسی ارشد در روابط بین الملل ادامه داد.
مردم افغانستان بیشتر او را از تلویزیون می‌شناسند. حوا علم نورستانی حدود بیست سال مجری خبرهای پشتو در تلویزیون دولتی کشور بود. اما کارش در حد اجرای خبر خلاصه نشده بود. در این دو دهه، او به عنوان خبرنگار رادیو جرگه وزارت اقوام و قبایل، مجری رادیو تلویزیون ملی افغانستان، مدیر مسئول مجلۀ میرمن، رئیس نشریات وزارت امور زنان و مدیریت نشریه ارشادالنسوان فعالیت کرد. او شاعر و نویسنده هم است.
او در عین حال به فعالیت‌های حقوق بشری هم می‌پرداخت و نگاهی به دنیای پیچیده سیاست داشت. رشد او در دنیای سیاست کشور هم گام به گام بود.
خانم نورستانی در دورۀ پانزدهم مجلس، نمایندۀ مردم نورستان در مجلس نمایندگان شد. در دوران مبارزات انتخاباتی مورد سوءقصد قرار گرفت، اما جان سالم به در برد. او در مقام‌های گوناگون، از جمله دبیرخانه کمیسیون روابط بین الملل، عضو کمیسیون حقوق بشر، عضو شورای عالی صلح، ریاست کمیسیون دسترسی به اطلاعات و عضو کمیسیون تخطی رسانه‌ها نیز ایفای وظیفه کرده است.
او همچنان عضویت در کمیسیون تدویر لویه جرگه سنتی را در کارنامه دارد. زندگی‌نامه رسمی او می‌نویسد: «او به بیشتر از بیست و پنج کشور برای تامین حقوق زنان، کاهش خشونت‌ها، تأمین صلح وسایر موارد سفر کرده، که در جریان این ماموریت‌ها از سوی مقامات عالی رتبه مورد ستایش و قدردانی نیز قرار گرفته است.»
جنجال‌های اخیر انتخاباتی افغانستان پرسش‌هایی را درباره عمکرد خانم نورستانی به وجود آورده است. او از سوی جناح‌های مختلف زیر فشار زیادی قرار گرفت اما به کارش ادامه داد. برخی او را به حمایت از اشرف غنی ریاست جمهوری متهم می‌کنند. اما او همواره به وفاداری بر سوگندش تاکید کرده و می‌گوید: «اگر احیانا تخطی کرده باشیم، قانون موجود است. کمیسیون شکایات است، در اینجا همه می‌توانند اعتراضشان را ثبت و شکایت کنند. ما مطیع قانون هستیم، اگر جرم کردم، دادستانی و زندان هم هست؛ اما من متعهد هستم، کاری نمی‌‍کنم و نمی‌خواهم که به دادستانی و زندان بروم؛ می‌خواهم به خانه خودم بروم.»
گذشته از دعواهای انتخاباتی که در کشوری مثل افغانستان سابقه داشته است، ایستادگی و فعالیت یک زن در چنین جایگاهی افکار عمومی را در این کشور نسبت به توانایی و مدیریت زنان خیلی تغییر داده است.
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپدنت به زبان فارسی، ۲۲ فوریه ۲۰۲۰