سفیر چین در تهران، در روزهای اخیر و در پی ورود به مجادله لفظی با سخنگوی وزارت بهداشت ایران، به موضوع بحث و گاه به سوژه طنز کاربران شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. تا آنجا که برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی خواستار اخراج او از ایران شده‌اند و کاربران مشهور به «ارزشی» از او حمایت کرده‌اند.
این جدال لفظی اما حداقل ۲۰ سال ریشه تاریخی دارد. زمانی که در پایان دولت محمد خاتمی احزاب اصول‌گرا از جمله حزب موتلفه اسلامی با حزب کمونیست چین روابط حسنه‌ای برقرار کردند. برخی از فعالان سیاسی اصول‌گرا نیز مدل چینی را برای توسعه ایران پیشنهاد کردند.
در فروردین ۸۱ محمدحسین صفار هرندی، سردبیر روزنامه کیهان که بعدها در دولت محمود احمدی‌نژاد وزیر ارشاد شد نیز در مقاله‌ای از کشتار دانشجویان در میدان تیان‌آن‌من حمایت کرد. وی نوشت که این کشتار «اگر چه فاجعه‌ای انسانی باید به شمار آید اما از آن‌رو که این قاطعیت برخورد منجر به قطع دخالت بیگانه در سرنوشت بیش از یک میلیارد انسان چینی می‌شد به‌مثابه مرهمی بود که تلخی آن را باید به خاطر شفای بعدی‌اش تحمل می‌کردند و چنین هم شد.»
حمایت جمهوری اسلامی از چین تا حدی پیش رفت که دولت ایران در سال ۱۳۸۸ در مقابل سرکوب و کشتار مسلمانان ایغور در چین سکوت کرد و این سکوت ادامه یافت.
تا آنجا که شرکت‌کنندگان در نماز جمعه تاریخی اکبر هاشمی رفسنجانی که معترضان به انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ بودند، شعار «مرگ بر چین» سر دادند. «سفارت روسیه لانه جاسوسیه» یکی دیگر از شعارهای معترضان سال ۱۳۸۸ بود.
درگیری در شبکه‌های اجتماعی بر سر اقدامات سفیر چین ریشه‌های پیشینی دارد. معترضان معتقدند که جمهوری اسلامی با وجود شعار «نه شرقی نه غربی» برای ادامه ضدیت خود با آمریکا به چین و روسیه عملا باج می‌دهد و آنان نیز با درک این وضعیت عملا ایران را سرکیسه کرده و با این کشور به‌عنوان «مستعمره» خود رفتار می کنند.
آغاز جدال توییتری سفیر و سخنگو
ماجرای جدال درباره اقدامات سفیر چین در ایران در توییتر از آنجا آغاز شد که کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت ایران، اظهارداشت که براساس آمار چین، بسیاری در جهان فکر کردند این بیماری مثل آنفولانزاست و مرگ‌ومیر کمتری دارد. او گفت که به نظر می‌رسد چین شوخی تلخی در این زمینه با همه دنیا انجام داد و اگر در چین گفته می‌شود دو ماهه یک اپیدمی مهار شده، باید بیشتر درباره آن فکر کرد.
جهانپور در حساب توییتر خود نوشت: «مباحث علمی را هیچ‌گاه نه می‌توان و نه باید با سیاست آمیخت، همه محافل آکادمیک دنیا بر پایه اطلاعات اپیدمیولوژیک و گزارش محققین چین، حداقل آنفولانزای تیپ A را از ویروس نوپدید کرونا وخیم‌تر قلمداد کردند، امروز یافته‌ها خلاف این را نشان می‌دهد، به یافته‌های خود اطمینان بیشتری داریم.»
مینو محرز، عضو کمیته ملی مبارزه با کرونا هم گفت که رفتار ویروس نشان داد مانند آنچه چین گزارش می داده، نیست. دو احتمال وجود دارد؛ یا ویروس جهش پیدا کرده یا آنها در ارائه اطلاعات کم‌کاری کرده‌اند.
اما واکنش‌های سفیر چین در ایران به توییت‌های سخنگوی وزارت بهداشت و چند توییتی که این دو نفر با یکدیگر مبادله کردند این جدل را ادامه داد. چنگ هواآ به زبان انگلیسی پاسخ داد: «وزارت بهداشت چین هر روز کنفرانس خبری دارد. من پیشنهاد می‌کنم اخبار آنها را با دقت بخوانید تا به نتیجه برسید.»
جهانپور در جواب توییت سفیر چین نوشت که وزارت بهداشت ایران نیز روزانه کنفرانس خبری برگزار می‌کند که «تقریبا کم‌نظیر هست و برای سفرای محترم و اصحاب رسانه در همه کشورها به‌ویژه کشورهای دوست قابل استفاده خواهد بود.»
پس‌ازآن، سفیر چین در توییت دیگری، این بار به فارسی، جهانپور را خطاب قرار داد: «آقای عزیز، بنابراین امیدوارم که شما به حقایق و تلاش‌های بزرگ مردم چین احترام بگذارید.» بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی لحن این توییت را توهین‌آمیز تلقی کردند.
عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، که سفیر چین چند روز قبل در توییتر از او به‌عنوان «دوست بسیار قدیمی» یاد کرده بود، با دیدن این مجادله به میدان آمد و در توییتر نوشت: «چین پیشتاز مقابله با کرونا و لایق قدردانی است.»
ادامه این جدل‌ها در فضای مجازی باعث شد که گروهی از کاربران مشهور به «ارزشی» که مدافع حکومت جمهوری اسلامی هستند خواستار برخورد با سخنگوی وزارت بهداشت و برکناری او شوند. در مقابل، دیگر کاربران توییتر این افراد را «چین اللهی» خواندند، عبارتی که از کلمه حزب اللهی گرفته شده و نوشتند که ایران «مستعمره چین» شده است.
گروهی از کاربران نیز کاربران «ارزشی» را «مدافعان چین» خواندند عبارتی که از «مدافعان حرم» الهام گرفته شده بود که درباره نیروهای نظامی ایران در سوریه به کار می‌رود.
فشار برای ادامه پروازها به چین
اتفاق روز دوشنبه ریشه‌های قدیمی‌تر نیز دارد از جمله درگیری بر سر ادامه پروازهای ماهان به چین.
هنگامی که ویروس کرونا چین را درگیر کرد، مسئولان ایرانی به شیوه‌های مختلف، از اعلام همدردی یا ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه و ادامه پروازهای هواپیمایی ماهان به چین، مراتب دوستی خود را ابراز داشتند.
سفیر چین که حدود شش ماه قبل به ایران اعزام شده بود، فعالیت خود را در توییتر به طور چشم‌گیری افزایش داد. او روزانه چندین توییت به زبان فارسی منتشر می‌کرد و از رایزنی‌هایی که با رسانه‌ها و مقام‌های ایرانی داشته خبر می‌داد.
او در مصاحبه با خبرگزاری «تسنیم»، وابسته به سپاه پاسداران از مقامات ایرانی درخواست کرده بود که محدودیت‌های بیش از حد نیاز علیه مسافران چینی اعمال نشود.
در همان روز، تصاویر دیدار با عرب‌نژاد، مدیرعامل شرکت هواپیمایی ماهان را در حساب توییتری خود گذاشت و نوشت که هواپیمایی ماهان اعلام کرده تمایل دارد همکاری با چین را ادامه دهد.
سفیر چین نامه مجید مجیدی، کارگردان ایرانی را نیز در توییتر خود منتشر کرد که در آن نوشته شده بود: «لحظه‌ای نیست که به یاد شما و کودکان معصوم چینی نباشم.»
حمایت چین از ایران و تولید محتوا به زبان فارسی
پس از اعلام رسمی شیوع کرونا، فعالیت سفیر چین در ایران بار دیگر در توییتر اوج گرفت. او ششم اسفندماه نوشت: «امروز به نمایندگی از سفارت چین در ایران، ۲۵۰ هزار ماسک را به ایران اهدا نمودم. کمک‌های بیشتری در آینده ارسال می‌گردد. قوی باش ایران!»
اخبار اهدای هدایا با نام‌های مختلف از جمله مدیران گروه‌های دارویی، شورای توسعه تجارت بین‌المللی چین، جنوب چین به ایران و همچنین اقلام اهدایی به سایر کشورها به طور مرتب در حساب توییتری سفیر چین در ایران منعکس می‌شد.
سفیر چین که زبان فارسی آموخته، سعی داشته توییت‌ها را به فارسی پاسخ دهد و در هنگام رسیدن محموله‌های اهدایی چین به ایران به فارسی سخنرانی می‌کرد.
بخش فارسی‌زبان رسانه‌های چینی هم فعال شده و به تولید محتوای آموزشی به زبان فارسی پرداختند. در این ویدیوها زنان چینی ساق دست پوشیده‌اند. همین موضوع نشان می‌دهد تولیدکنندگان محتوا در چین سعی داشته‌اند محتوایی متناسب با رسانه‌های اصول‌گرای ایران تولید کنند.
در کنار این ویدیوهای آموزشی و اخبار مربوط به کرونا، سفیر چین ویدیوهای سرگرمی یا تصاویری از دانشجویان ایرانی که زبان چینی می‌خوانند، یا ایرانیانی که غذای چینی می‌پزند را بازنشر می‌کرد.
نه تنها در ایران، بلکه در سراسر دنیا، چین سعی داشته است از بحران کرونا استفاده کند و تبلیغات رسانه‌ای خود را پیاده سازد. چین با راه‌اندازی رسانه‌هایی به زبان‌های مختلف میلیاردها دلار برای رساندن پیام خود به مردم دنیا خرج کرده است. دیپلمات‌های چینی هم در توییتر دیپلماسی توییتری به راه انداخته‌اند که در رسانه‌های بین‌المللی از آن به‌عنوان «دیپلماسی ماسک» یا دیپلماسی توییتری یاد می‌کنند.
منبع: سایت ایران وایر، ۷ آوریل ۲۰۲۰