پس از ماه‌ها تعلل ایران برای ارسال جعبه‌های سیاه هواپیمای سرنگون شده اوکراین به کشوری که قادر به بازگشایی و بازخوانی آنهاست، این کار هفته گذشته انجام شد و پیاده کردن داده‌های ضبط شده از اطلاعات پرواز و گفتگوهای درون کابین خلبان در فرانسه صورت گرفت.
هواپیمای مسافربری پرواز ۵۷۲ شرکت هواپیمایی اوکراین بامداد ۱۸ دی ۹۸، دقایقی پس از برخاستن از فرودگاه تهران هدف موشک‌های پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفت و سرنگون شد.
مطابق قوانین بین‌المللی، ایران به عنوان کشور محل رخ دادن این حادثه وظیفه انتشار اطلاعات به دست‌آمده از بازخوانی جعبه‌های سیاه هواپیمای سرنگون شده را بر عهده دارد.
دفتر تحقیقات و بررسی ایمنی هوایی فرانسه روز پنجشنبه اعلام کرد کار بازخوانی و تحلیل داده‌های جعبه‌های سیاه هواپیمای سرنگون شده اوکراینی با موفقیت خاتمه یافته و نتایج آن در اختیار نمایندگان جمهوری اسلامی قرار گرفته است.
تا کنون جزئیات این نتایج به طور رسمی منتشر نشده اما یوگنی ینین، معاون وزیر خارجه اوکراین روز جمعه سوم مرداد (۲۴ ژوئیه) در یک پیام توئیتری اعلام کرد بازخوانی داده‌های جعبه‌های سیاه با موفقیت انجام شده و “مداخله غیرقانونی” در پرواز ۵۷۲ را تائید می‌کند.
دیپلمات اوکراینی به جزئیات بیشتری اشاره نکرد و گفت کشورهای درگیر این پرونده منتظر دور نخست مداکرات با مقام‌های ایرانی در هفته آینده هستند.
در جریان هدف قرار گرفتن و سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی در نزدیک فرودگاه تهران تمام ۱۷۶ سرنشین آن که شهروندان کانادا، بریتانیا، ایران، افغانستان و اوکراین بودند جان خود را از دست دادند.
پنهان‌کاری و تناقض‌گویی مسئولان رژیم ایران
آرش خدایی رئیس هیئت رژیم اعزامی ایران به فرانسه در بیانیه‌ای ضمن تشریح روند بازخوانی اطلاعات جعبه‌های سیاه هواپیمای پرواز ۵۷۲ نوشت: «نتایج به دست آمده از بازخوانی جعبه‌های سیاه برای صحه‌گذاری و تکمیل اطلاعات موجود و ارائه توصیه‌های ایمنی لازم برای پیشگیری از رخدادهای مشابه استفاده خواهد شد.» او درباره این نتایج توضیح بیشتری نداد و به تاریخ مشخصی برای انتشار عمومی آن اشارهای نکرد. پنهان‌کاری و ضد و نقیض گویی مسئولان ایران درباره سقوط هواپیمای اوکراینی و ماه‌ها تعلل در ارسال جعبه‌های سیاه به خارج، از نخستین ساعت‌های پس از حادثه تاکنون با انتقادهای شدید روبرو بوده و به بی‌اعتمادی دامن زده است.
مسئولان جمهوری اسلامی به رغم شواهد و گزارش‌هایی که اصابت موشک‌های پدافند هوایی سپاه پاسداران به این هواپیما را علت سقوط آن عنوان می‌کردند تا ۲۱ دی و به رغم آگاهی دقیق از علت وقوع حادثه، این گزارش‌ها را به شدت تکذیب می‌کردند و به ارائه اطلاعات خلاف واقع می‌پرداختند.
در تازه‌ترین گزارش‌هایی که دادستان نظامی تهران و سازمان هواپیمایی کشوری درباره هدف قرار گرفتن هواپیمای اوکراینی ارائه کرده‌اند علت این حادثه “خطای انسانی” و عدم تنظیم مجدد یکی از سامانه‌های پدافندی پس از جا به جایی عنوان می‌شود. بازماندگان این حادثه و دولت‌های اوکراین و کانادا توضیحات ایران را ناکافی می‌دانند و خواهان روشن شدن تمام ابعاد این حادثه و برخورد با همه مسببان آن هستند.
هواپیمای مسافربری به عنوان سپر دفاعی؟
سرنگونی هواپیمای اوکراینی چند ساعت پس از آن رخ داد که نیروهای سپاه پاسداران به تلافی کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه در حمله پهپادی نیروهای آمریکایی، تعدادی موشک به سمت دو پایگاه نیروهای آمریکایی و متحدانش در عراق پرتاب کردند. امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، با یک تاخیر سه روزه در یک گفتگوی تلویزیونی مسئولیت این خطای فاجعه‌بار را بر عهده گرفت و گفت مامور سامانه پدافند هوایی سپاه هواپیمای مسافربری اوکراینی را “اشتباها موشک کروز تشخیص داده” و به سمت آن شلیک کرده است.
یکی از مهمترین اتهام‌هایی که متوجه ایران است دادن اجازه پرواز به هواپیماهای مسافربری، به رغم اعلام آماده باش به خاطر نگرانی از حمله تلافی‌جویانه ایالات متحده است. جمهوری اسلامی متهم می‌شود که از هواپیماهای مسافربری به عنوان سپر انسانی برای جلوگیری از حمله احتمالی آمریکا سوءاستفاده کرده است. تا کنون مشخص نیست که داده‌های بازخوانی شده جعبه‌های سیاه چه ابعاد پنهانی از این فاجعه را برملا می‌کند.
حامد اسماعیلیون، نماینده جمعی از بازماندگان قربانیان هواپیمای پرواز ۵۷۲ تهران کی‌یف که خود همسر و فرزندش را در این فاجعه از دست داده، در واکنش به پایان بازخوانی جعبه‌های سیاه در صفحه فیسبوک خود نوشت: «بازیِ اصلی بعد از این گزارش آغاز خواهد شد.»
او می‌نویسد احتمالا مکالمات خلبان می‌تواند علت تاخیر ۵۷ دقیقه‌ای در پرواز و برخی پرسش‌ها و ابهام‌های دیگر را روشن کند. بازماندگان این فاجعه امیدوارند تحقیقاتی که بر مبنای بازخوانی داده‌ها به جریان می‌افتد تصمیم‌گیرندگان درباره باز ماندن فضای هوایی و دستوردهندگان برای شلیک موشک به هواپیمای غیرنظامی را به پاسخگویی در برابر محاکم قضایی بین‌المللی وادار کند.
منبع: سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۰
تصویر: ادای احترام زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین به قربانیان هواپیمای ساقط شده اوکراینی