سه روز پس از اینکه سفیر جمهوری اسلامی ایران در ونزوئلا به طور قاطعانه ارتباط ایران با محموله‌های نفتی توقیف شده از سوی آمریکا را تکذیب و آن را «جنگ روانی» خواند، بیژن زنگنه تایید کرد که ۱.۲ میلیون بشکه سوختی که هم‌اکنون در راه هیوستون در آمریکا است، متعلق به ایران بوده و به ونزوئلا فروخته شده بود.
وزیر دستگاه نفت ایران با اشاره به اینکه صادرات سوخت به ونزوئلا یک تجارت است و نباید آن را به رزم سیاسی تبدیل کرد، مدعی شد: «این محموله‌ها به صورت فوب به ونزوئلا فروخته شده و هزینه آن نیز دریافت شده بود.» البته مانند همه محموله‌های دیگری که در ماه‌های اخیر به مقصد ونزوئلا ارسال شده، به حجم محموله، نحوه پرداخت و رقم صورت‌حساب اشاره نشده است.
زنگنه پیش‌تر به روشنی گفته بود، رژیم ایران برای فروش نفت خود از همه راه‌های ممکن برای دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌کند. اما روندی که به توقیف اخیر محموله سوخت از مبدا ایران به مقصد ونزوئلا منتهی شد، نشان می‌دهد که از این پس راه دشوارتری برای دور زدن تحریم‌ها پیش روی رژیم تهران قرار خواهد داشت.
استفاده نفت‌کش‌ها از پرچم کشورهای دیگر، خاموش کردن سیستم ردیاب کشتی‌ها یا انتقال نفت به روش کشتی به کشتی برای محرمانه ماندن مبدا بارگیری و حرکت در مسیرهای پیچیده و طولانی‌تر، از جمله روش‌های شناخته شده‌ای است که در دور زدن تحریم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی موارد مانند گریس-۱ که در تابستان گذشته حامل نفت ایران برای سوریه بود؛ نفتکش شناسایی و توقیف می‌شود و در مواردی دیگر عملیات با موفقیت به پایان می رسد.
اما این نخستین بار است که شرکت یونانی مالک چهار نفتکش حامل سوخت از ایران، تصمیم می‌گیرد باتوجه به ریسک‌های ناشی از تجارت با رژیم ایران، بار کشتی‌ها را به طور داوطلبانه و بدون دخالت نیروی نظامی به ایالات‌متحده تحویل دهد و نفت‌کش‌های خود را بازگرداند.
گزارش فایننشال‌تایمز حاکی از آن است که برایان هوک، رئیس گروه اقدام ایران در وزارت امور خارجه آمریکا که به زودی جای خود را به الیوت آبرامز می‌دهد، در این پروژه نقش کلیدی ایفا کرده و زمینه را برای دریافت حکم توقیف محموله سوخت فراهم کرده است.
هوک به این روزنامه بریتانیایی گفت: «این اقدام پیام روشنی برای صنعت دریانوردی در مورد پرهیز ازهرگونه تجارت با رژیم ایران ارسال می‌کند.» او در ادامه مدعی شد که ایران از درآمد نفتی برای تامین مالی «تروریسم» استفاده می‌کند و همه افراد مرتبط با این روند از سوی آمریکا تحریم می‌شوند.
خبر توقیف این محموله سوخت را روز جمعه وال استریت ژورنال اعلام کرد. ساعاتی پس از آنکه خبر توقف چندساعته یک کشتی یونانی در نزدیکی تنگه هرمز از سوی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی منتشر شد. جیمز مالوی، فرمانده ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین در گفتگو با بلومبرگ مدعی شد، نیروهای ایرانی در هنگام ورود به کشتی «ویلا»، خدمه کشتی را کتک زده و تجهیزات آنها را با خود برده‌اند.
هرچند مقامات رژیم تهران توضیح دقیقی درباره ورود نیروهای نظامی به این کشتی یونانی و ادعای جیمز مالوی ارایه ندادند، گزارش‌های بعدی از توقیف محموله سوخت ایران در راه ونزوئلا، زوایای دیگری از این ماجرا را روشن کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که مقامات آمریکایی اواخر ماه می متوجه بارگیری دو کشتی حامل سوخت ایران به مقصد ونزوئلا می‌شوند. سپس مشخص می‌شود که مالک این کشتی ها یک شرکت کشتیرانی یونانی است و دو کشتی دیگر از همین شرکت نیز محموله مشابهی را بار زده‌اند.
یک ماه بعد در دادگستری آمریکا پرونده‌ای برای توقیف کشتی‌های «بلا»، «برینگ»، «پندی» و «لونا» تشکیل می‌شود. در این پرونده به نام یک شخص در ایران اشاره می‌شود که آمریکا ادعا می‌کند با سپاه پاسداران در ارتباط است.
وال استریت‌ژورنال در گزارش یازدهم تیرماه خود در مورد توقیف این نفت‌کش‌ها به نام محمود مدنی‌پور اشاره و او را یک تاجر معرفی کرده بود که با «جعل مدارک در روند انتقال سوخت از کشتی به کشتی» دست داشته است.
متن پیامک‌های او که در آنها به عدم تمایل مالک کشتی‌ها برای به پایان رساندن ماموریت اشاره می‌کند، در این پرونده مطرح شده و در نهایت قاضی حکم توقیف را صادر می‌کند. در نهایت شرکت یونانی بار کشتی‌ها را در اختیار آمریکا قرار می‌دهد.
بلومبرگ به نقل از جیمز مالوی گزارش داده که دو کشتی در دریای عمان و دو کشتی دیگر در سواحل موزامبیک بار خود را به آمریکا تحویل داده‌اند. کشتی‌های جدید حامل محموله توقیف شده، ماه آینده به هیوستون آمریکا می‌رسند و آنگونه که مقامات وزارت امور خارجه آمریکا می‌گویند از آن برای کمک به «قربانیان تروریسم دولتی» استفاده خواهد شد.
چهارم خردادماه سال جاری، زمانی که نخستین تانکر حامل سوخت از ایران به سواحل ونزوئلا رسید، مقامات در تهران و کاراکاس آن را نشانه در هم شکسته شدن نظام تحریم‌های آمریکا و ثمره اتحاد خود، توصیف کردند.
حدود یک ماه بعد حکم توقیف محموله‌های سوخت ایران که در کشتی‌های «بلا»، «برینگ»، «پندی» و «لونا» بار زده شده بود، صادر و شرکت یونانی محموله را به آمریکا تحویل داد. در این مدت مقامات در تهران و کاراکاس در برابر توقیف محموله‌ای که ارزش آن حدود ۴۰میلیون دلار برآورد می‌شود، سکوت کردند و سخن دیگری از فروپاشی استراتژی تحریم‌های آمریکا به میان نیامد.
زنگنه در گفتگوی اواسط تیرماه خود با بلومبرگ به تلاش شبانه‌روزی ایران برای یافتن راه‌هایی به منظور دور زدن تحریم‌ها اشاره کرد. اما با روندی که اخیرا در مورد توقیف چهار کشتی حامل سوخت از ایران انجام شد، تهران به تلاش مضاعفی نیاز خواهد داشت تا هم روش‌های جدیدی برای دور زدن تحریم‌ها بیابد و هم با توجه به احتمال تغییر نظر مالکان کشتی‌ها در بین راه و تحویل داوطلبانه محموله‌ها به آمریکا، مشتریان را همچنان حفظ کند.
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپندنت به زبان فارسی، ۱۷ اوت ۲۰۲۰
تصویر: عکس منتشر شده از سوی دادگستری آمریکا از تانکر نفتی «برینگ»